وظایف دادستان و اختیارات او چیست؟ | مدعی‌العموم کیست؟

هر کسی قطعاً بارها نام دادستان و دادسرا را شنیده است. این دو نام، در واقع همراه و هم‌راستای یکدیگر قرار دارند. دادسرا بخشی از سیستم قضایی کشور ماست که وظیفه تعقیب و رسیدگی به جرایم را به عهده دارد. در دادسرا برخلاف دادگاه، حکم صادر نمی‌شود بلکه تعقیب و تحقیقات مقدماتی انجام شده و سپس وظیفه صدور حکم به دادگاه محول می‌گردد. دادستان فردی است که ریاست نهاد دادسرا را به عهده دارد. در واقع با توجه به تفکیک بین دادسرا و دادگاه، دادستان و قاضی نیز دو شخص مستقل بوده و هر یک وظایف و اختیارات جداگانه‌ای بر عهده دارند. در این گفتار قصد بررسی وظایف و اختیارات دادستان را داریم.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

دادستان کیست؟

دادستان یا مدعی‌العموم، نماینده جامعه در دادسراست. به عبارت دیگر دادستان به نمایندگی از مردم، وظیفه حفظ حقوق و منافع مردم و مصلحت جامعه را بر عهده دارد. این مقام در رأس سلسله مراتب دادسرا قرار دارد. یعنی ریاست دادسرا به عهده دادستان بوده و کلیه اعمال و اقدامات دادسرا تحت نظارت و کنترل دادستان انجام می‌شود.

تفاوت دادستان و قاضی در این است که دادستان رئیس دادسرا و قاضی رئیس دادگاه محسوب می‌شود. بنابراین وظیفه دادستان، تعقیب و تحقیقات مقدماتی است، اما وظیفه قاضی رسیدگی به پرونده و صدور حکم است.
‌

جهت آشنایی با شرایط و ضوابط جذب قضات می‌توانید لینک زیر را مطالعه نمایید: شرایط جذب قضات و شیوه‌های ورود به حرفه قضاوت

سلسله مراتب دادستان‌ها

دادستان‌ها نیز چون بسیاری از مقامات قضایی دیگر درون دادسرا به انواع مختلفی تقسیم شده و دارای سلسله مراتبی بدین ترتیب می‌باشند: دادستان کل، دادستان مرکز استان، دادستان شهرستان.

دادستان‌های شهرستان تحت نظارت دادستان‌های مرکز استان و دادستان‌های مرکز استان تحت نظارت دادستان کل کشور فعالیت می‌نمایند. دادستان کل کشور، علاوه بر نظارت بر فعالیت دادستان‌های مرکز استان، وظیفه نظارت بر عملکرد و فعالیت دادسرای عمومی، دادسرای انقلاب و دادسرای نظامی را نیز دارد.

وظایف و اختیارات دادستان

دادستان در مقام ریاست دادسرا هم برخی وظایف و اختیارات قضایی و هم برخی وظایف و اختیارات اداری را بر عهده دارد. بنابراین، شایسته است وظایف و اختیارات دادستان را در دو بخش وظایف قضایی و وظایف اداری به شرح زیر بررسی نماییم:

وظایف قضایی دادستان

قسمت عمده‌ای از وظایف دادستان و اختیارات او را وظایف قضایی تشکیل داده است. قانون آیین دادرسی کیفری این وظایف و اختیارات را به تفصیل بیان نموده است. در ذیل به چند نمونه از وظایف و اختیارات قضایی دادستان اشاره خواهد شد:

1. رسیدگی به جرایم دارای جنبه عمومی

از آنجا که دادستان، مدعی‌العموم یا نماینده مردم نامیده می‌شود وظیفه تعقیب و پیگیری جرایم دارای جنبه عمومی را دارد. به‌طور کلی جرایم بر دو نوع جرایم عمومی (غیرقابل گذشت) و جرایم خصوصی (قابل گذشت) تقسیم می‌شوند. در جرایم غیرقابل گذشت چون قتل، فساد فی‌الارض و غیره به دلیل جنبه عمومی جرم، صرف نظر از شکایت شاکی خصوصی، دادستان وظیفه تعقیب و پیگیری جرم ارتکابی را دارد.

2. رسیدگی به جرایم قابل گذشت

جرایم قابل گذشت یا خصوصی چون توهین، ایراد ضرب و جرح و غیره تنها با شکایت شاکی خصوصی، قابلیت تعقیب و پیگیری دارند. چنانچه شاکی خصوصی اقدام به طرح شکایت از این قبیل جرایم نماید دادستان موظف به تعقیب و پیگیری شکایت خواهد بود. در جرایم قابل گذشت، با صرف نظر کردن شاکی خصوصی از شکایت خود، تعقیب و پیگیری دادستان نیز متوقف خواهد شد.
‌

جهت آشنایی با تفاوت‌های جرایم قابل گذشت و غیرقابل گذشت می‌توانید به لینک زیر مراجعه نمایید: گذشت شاکی در جرم قابل گذشت و جرم غیر قابل گذشت چه تأثیری دارد؟

3. حضور در محاکم جزایی

جلسات رسیدگی در محاکم کیفری که جهت رسیدگی به جرایم ارتکابی تشکیل می‌شوند، با حضور دادستان رسمیت می‌یابند. بنابراین از جمله وظایف دادستان حضور در این جلسات است. با توجه به عدم امکان حضور همیشگی دادستان در این جلسات، معاون دادستان یا یکی از دادیاران می‌توانند به نمایندگی از دادستان در محکمه حضور یابند.

4. اجرای احکام جزایی

دادسرا علاوه بر تعقیب و انجام تحقیقات مقدماتی درخصوص جرایم ارتکابی، وظیفه اجرای احکام کیفری صادره از محاکم را نیز بر عهده دارد. بنابراین، اجرای احکام جزایی و نظارت بر اجرای آن‌ها نیز از دیگر وظایف قضایی دادستان، به عنوان رئیس دادسرا می‌باشد.

دریافت مشاوره حقوقی

5. صدور کیفرخواست

دادستان پس از انجام تحقیقات مقدماتی و تفهیم اتهام به متهم، موظف به صدور کیفرخواست برای متهم می‌باشد. در واقع با صدور کیفرخواست، متهم از دادسرا خارج شده و جهت رسیدگی به جرم ارتکابی و صدور حکم به دادگاه فرستاده می‌شود. پس بایستی صدور کیفرخواست را نیز از دیگر اختیارات و وظایف دادستان بدانیم.

6. اظهار نظر درباره قرارهای نهایی بازپرس

علی‌رغم اینکه بازپرس، مقامی مستقل از دادستان محسوب می‌شود، اما در صدور قرارهای نهایی، یعنی قرار منع تعقیب، قرار توقف تعقیب و قرار مجرمیت موظف به اخذ تأیید و موافقت دادستان می‌باشد. به عبارت دیگر، این قرارها بدون تأیید دادستان فاقد اعتبار بوده و قدرت اجرایی شدن را نخواهند داشت.

جهت آشنایی با انواع قرارها می‌توانید به لینک زیر مراجعه نمایید: قرار منع تعقیب چیست؟

وظایف اداری دادستان

دادستان علاوه بر شأن قضایی، از شأن اداری نیز برخوردار می‌باشد. در همین راستا برخی وظایف و اختیارات اداری نیز بر عهده دادستان قرار دارد از جمله:

1. نظارت بر اعمال ظابطان قضایی

دادستان در مقام ریاست دادسرا، در رأس سلسله مراتب دادسرا قرار دارد. بنابراین سایر مقامات دادسرا از جمله معاون دادستان، دادیار و بازپرس، تحت نظارت دادستان فعالیت می‌نمایند. دادستان به عنوان رئیس این مقامات وظیفه نظارت و کنترل بر اعمال آنان را به عهده دارد.

2. رسیدگی به امور حسبی

دادستان در مقام نماینده جامعه، موظف به حفظ حقوق محجورین، یعنی اطفال، مجانین و سفها می‌باشد. واحد اداره امور سرپرستی محجوران در دادسراها به منظور انجام این وظیفه دادستان تشکیل شده است. در همین راستا دادستان وظیفه انجام اقداماتی چون تعیین قیم برای محجوران، اداره ترکه متوفی بلاوارث، حفظ اموال محجورین تا زمان تعیین قیم و غیره را بر عهده دارد.

کانال تلگرام لامینگو

کلام پایانی

امروزه در نظام قضایی کشور ما دادستان از بالاترین مقامات قضایی محسوب می‌گردد. ریاست دادسراها به عنوان مرجعی جهت تعقیب و پیگیری و انجام تحقیقات مقدماتی درخصوص جرایم ارتکابی، به عهده دادستان قرار دارد. در همین راستا وظایف و اختیارات دادستان را باید به دو بخش وظایف قضایی و وظایف اداری تقسیم نماییم که شرح آن به تفصیل در این گفتار بیان شد.

امید است که با مطالعه این مقاله توانسته باشید اطلاعات لازم در خصوص دادستان و وظایف و اختیارات وی را به دست آورده باشید. اما اگر با سؤال یا ابهامی در این خصوص مواجه شدید می‌توانید پرسش خود را در قسمت دیدگاه‌ها مطرح نمایید تا توسط کارشناسان متخصص مجموعه لامینگو به آن‌ها پاسخ داده شود. شما می‌توانید جهت دریافت مشاوره تخصصی در این حوزه و سایر حوزه‌های گوناگون حقوقی به قسمت دریافت مشاوره مراجعه نموده و از این خدمت مجموعه لامینگو بهره‌مند شوید. علاوه بر این، با مراجعه به بلاگ لامینگو نیز می‌توانید از مطالعه صدها مقاله حقوقی در حوزه‌های گوناگون بهره‌مند شوید.