دادسرا و دادگاه انتظامی قضات | مرجع رسیدگی به تخلفات قضات

قضات از ارکان مهم نظام قضایی و اجرای قانون در جامعه هستند. با وجود نقشی که قضات در نظام قضایی و رسیدگی به شکایات دارند، طبیعی است که ساز و کاری نیز تعریف شده باشد که بر رفتار قضات نظارت داشته باشد. شخص قاضی نیز ممکن است مرتکب جرم یا تخلف شده باشد یا در انجام وظایف خود، به درستی عمل نکرده و ضوابط حرفه‌ای را رعایت نکرده باشد. دادسرا و دادگاه انتظامی قضات به همین منظور و برای نظارت بر رفتار قضات و رسیدگی به شکایات علیه ایشان تشکیل شده است. ما نیز به بررسی دادگاه و دادسرای انتظامی قضات و صلاحیت‌های رسیدگی آن می‌پردازیم.

‌

تشکیلات و وظایف دادگاه انتظامی قضات

محل تشکیل دادگاه انتظامی قضات در تهران است و دارای شعب متعددی می‌باشد که تعیین تعداد شعب به تشخیص رئیس قوه قضاییه است. این دادگاه در هر شعبه متشکل از یک رئیس و دو مستشار و به تعداد کافی معاون می‌باشد. اعضای دادگاه از بین قضاتی انتخاب می‌شوند که دارای بالاترین پایه قضایی بوده و حداقل بیست و پنچ سال سابقه کار قضایی داشته باشند؛ همچنین در ده سال اخیر خدمت خود، محکومیت انتظامی درجه سه و بالاتر نداشته باشند. بر طبق ماده 6 قانون نظارت بر رفتار قضات، امور ذیل در صلاحیت دادگاه عالی انتظامی قضات می‌باشد:

1.‌ رسیدگی به تخلفات انتظامی‌ قضات

2.‌ رسیدگی به پیشنهاد دادستان در مورد تعلیق قاضی از خدمت قضایی

3.‌ ترفیع پایه قضایی

4.‌ حل اختلاف بین دادستان انتظامی و دادیار انتظامی موضوع ماده (۲۸) این قانون

5.‌ رسیدگی به اعتراض به قرار تعلیق تعقیب انتظامی

6.‌ اظهارنظر در خصوص اشتباه یا تقصیر قاضی موضوع اصل یکصد و هفتاد و یکم (۱۷۱) قانون اساسی و ماده (۳۰) این قانون

7.‌ سایر امور به موجب قوانین خاص

ماده 28 قانون در که بند 4 به آن اشاره شده است حالتی را بیان می‌کند که دادیار پرونده اعتقاد و اصرار بر تعقیب قاضی داشته باشد، اما دادستان به منع یا موقوفی تعقیب معتقد باشد. از آنجایی که تکمیل پرونده و ارسال کیفرخواست برای رسیدگی نیاز به تأیید دادستان نیز دارد، در این حالت اختلاف به دادگاه عالی ارسال می‌شود تا نسبت به آن تصمیم‌گیری شود.

همچنین اصل 171 قانون اساسی مربوط به زمانی است که تقصیر یا اشتباه قاضی موجب ورود خسارت به شخصی شده باشد که حسب مورد فرد مقصر یا دولت، ضرر وارده را جبران می‌نمایند. رسیدگی به این دعوای جبران خسارت که در دادگاه عمومی انجام می‌شود، منوط به احراز تقصیر یا اشتباه قاضی در دادگاه انتظامی قضات است.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

تشکیلات و وظایف دادسرای انتظامی قضات

دادسرا در کنار دادگاه انتظامی قضات تشکیل شده و فعالیت می‌کند. ریاست دادسرا را دادستان برعهده دارد و می‌بایست حداقل بیست سال سابقه کار قضایی داشته باشد و همچنین در ده سال اخیر خدمت خود، محکومیت انتظامی درجه سه یا بالاتر نداشته باشد. دادستان به تعداد کافی معاون و دادیار خواهد داشت تا  به ایفای وظایف بپردازند. هر یک از معاونین یا دادیاران لازم است حداقل پانزده سال سابقه کار قضایی داشته باشند و در ده سال اخیر خدمت خود، محکومیت انتظامی درجه سه یا بالاتر نداشته باشند.

دادسرا به صورت کلی وظیفه کشف و تعقیب جرم و متهم و تکمیل پرونده جهت ارسال به دادگاه را برعهده دارد. وظایف دادسرای انتظامی قضات نیز که در ماده 11 قانون نظارت بر رفتار قضات آورده شده است به شرح زیر می‌باشد:

1.‌ بازرسی و کشف تخلفات انتظامی‌ قضات و تعقیب انتظامی‌ آنان در هر مقام و رتبه‌

2.‌ نظارت مستمر بر عملکرد قضات، ارزشیابی آنان و تحقیق در اعمال و رفتار منافی با حیثیت و شأن قضایی با رعایت حریم خصوصی آنان

3.‌ پیشنهاد تعلیق قاضی از خدمت قضایی به دادگاه عالی

4.‌ پیشنهاد تشویق قضات دارای خدمات علمی یا عملی برجسته به رئیس قوه قضائیه

5.‌ پیشنهاد جابه‌جایی قضات به رئیس قوه قضائیه در اجرای اصل یکصد و شصت و چهارم (۱۶۴) قانون اساسی

6.‌ بازرسی و تهیه گزارش در مورد عملکرد قضات برحسب درخواست رئیس قوه قضائیه

7.‌ سایر وظایف به موجب قوانین خاص
‌

پیشنهاد می‌کنیم این مطلب را نیز بخوانید: دادگاه اختصاصی چیست و چه تفاوتی با دادگاه تخصصی دارد؟

تخلفات انتظامی قضات و مجازات‌های آن چیست؟

با وظایف، حدود صلاحیت و اختیارات دادسرا و دادگاه انتظامی قضات آشنا شدیم. حال لازم است بدانیم که چه مواردی در شمول عنوان تخلفات انتظامی قرار می‌گیرند و مجازات‌های آن به چه صورت است. ابتدا عناوین مجازات‌ها و سپس تخلفات انتظامی را بررسی می‌کنیم.

مجازات‌های انتظامی قضات

این مجازات‌ها در 13 درجه مختلف تعیین شده‌اند که متخلفین به نسبت تخلفی که مرتکب شده‌اند، در دادگاه انتظامی قضات به آن‌ محکوم می‌شوند. مجازات‌ها به شرح زیر می‌باشد:

1.‌ توبیخ کتبی بدون درج در سابقه خدمتی

2.‌ توبیخ کتبی با درج در سابقه خدمتی

3.‌ کسر حقوق ماهانه تا یک سوم از یک ماه تا شش ماه

4.‌ کسر حقوق ماهانه تا یک سوم از شش ماه تا یک سال

5.‌ کسر حقوق ماهانه تا یک سوم از یک سال تا دو سال

6.‌ تنزل یک پایه قضایی و در مورد قضات نظامی‌، تنزل یک درجه نظامی یا رتبه کارمندی

7.‌ تنزل دو پایه قضایی و در مورد قضات نظامی‌، تنزل دو درجه نظامی‌ یا دو رتبه کارمندی

8.‌ انفصال موقت از یک ماه تا شش ماه

9.‌ انفصال موقت از شش ماه تا یک سال

10.‍‌ خاتمه خدمت از طریق بازنشستگی با داشتن حداقل بیست و پنج سال سابقه و بازخرید خدمت در صورت داشتن کمتر از بیست و پنج سال سابقه

11.‌ تبدیل به وضعیت اداری و در مورد قضات نظامی لغو ابلاغ قضایی و اعاده به یگان خدمتی

12.‌ انفصال دائم از خدمت قضایی

13.‌ انفصال دائم از خدمات دولتی

دریافت مشاوره حقوقی

تخلفات انتظامی قضات

بخش مهمی از فعالیت دادسرا و دادگاه انتظامی قضات، رسیدگی به تخلفات انتظامی قضات است. در اینجا با توجه به مجازاتی که برای هر یک از تخلفات در نظر گرفته است، در چهار بخش این تخلفات را مرور می‌کنیم.

بخش اول

در بخش اول، تخلفاتی را می‌بینیم که مجازات آن یکی از مجازات‌های درجه 1 تا 4 خواهد بود. این تخلفات عبارتند از:

1.‌ درج نکردن مشخصات خود یا امضا نکردن زیر صورتجلسات، اوراق تحقیق و تصمیمات یا ناخوانا نوشتن یا به کار بردن کلمه یا عبارت سبک و ناپسند

2.‌ عدم اعلام ختم دادرسی در دادگاه و ختم تحقیقات در دادسرا یا تأخیر غیرموجه کمتر از یک ماه در صدور رأی و اجرای آن

3.‌ عدم حضور عضو دادگاه در جلسه رسیدگی بدون عذر موجه یا شرکت نکردن وی در مشاوره و صدور رأی و امضای آن یا عدم تشکیل جلسه رسیدگی در روز مقرر بدون عذر موجه

4.‌ عدم نظارت منتهی به بی‌نظمی ‌متصدیان امور شعب مراجع قضایی بر عملکرد اداری شعب

5.‌ عدم اعمال نظارت مراجع عالی قضایی نسبت به مراجع تالی و دادستان نسبت به دادیار و بازپرس از حیث دادن تعلیمات و تذکرات لازم و اعلام تخلفات، مطابق قوانین مربوط

6.‌ بی‌نظمی در ورود به محل کار و خروج از آن یا عدم حضور در نوبت کشیک، جلسات هیأت‌ها و کمیسیون‌هایی که قاضی موظف به شرکت در آنها است، بدون عذر موجه و بیش از سه مورد در ماه یا سه نوبت متوالی

7.‌ غیبت غیرموجه و حداکثر به مدت یک تا پنج روز متوالی یا متناوب در یک‌ دوره سه ماهه

8.‌ اهمال در انجام وظایف محوله

9.‌ اعلام نظر ماهوی قاضی پیش از صدور رأی

بخش دوم

بخش دوم از تخلفات انتظامی، مواردی را شامل می‌شود که ارتکاب آن‌ها موجب محکوم شدن به یکی از مجازات‌های درجه 4 تا 7 خواهد شد. این تخلفات عبارتند از:

1.‌ صدور رأی غیرمستند یا غیرمستدل

2.‌ غیبت غیرموجه از شش تا سی ‌روز در یک دوره سه ماهه یا خودداری غیرموجه از عزیمت به محل خدمت یا ترک خدمت به مدت کمتر از سی ‌روز

3.‌ دستور تعیین وقت دادرسی خارج از ترتیب دفتر اوقات بدون علت موجه

4.‌ تأخیر یا تجدید وقت دادرسی بدون وجود جهت قانونی و بدون ذکر آن

5.‌ رعایت نکردن مقررات مربوط به صلاحیت رسیدگی اعم از ذاتی یا محلی

6.‌ رفتار خارج از نزاکت حین انجام وظیفه یا به مناسبت آن

7.‌ تأخیر غیرموجه بیش از یک ماه در صدور رأی و اجرای آن

8.‌ عدم رعایت مقررات مربوط به تشکیل جلسه دادرسی و ابلاغ وقت رسیدگی

9.‌ خودداری از اعلام تخلفات کارکنان اداری، ضابطان، وکلای دادگستری، کارشناسان رسمی‌دادگستری، مشاوران حقوقی قوه قضائیه و مترجمان رسمی به مراجع مربوط، در موارد الزام قانون

کانال تلگرام لامینگو

بخش سوم

در بخش سوم، عناوین تحلفاتی قرار دارند که مجازات آن‌ها یکی از موارد درجات 6 تا 10 می‌باشد. این تخلفات عبارتند از:

1.‌ سوءاستفاده از اموال دولتی، عمومی ‌و توقیفی

2.‌ خودداری از اعتبار دادن به مفاد اسناد ثبتی بدون جهت قانونی

3.‌ خودداری از پذیرش مستندات و لوایح طرفین و وکلای آنان جهت ثبت و ضبط فوری در پرونده

4.‌ خودداری غیرموجه از عزیمت به محل خدمت در موعد مقرر یا ترک خدمت بیش از سی‌ روز

5.‌ استنکاف از رسیدگی و امتناع از انجام وظایف قانونی

بخش چهارم

بخش چهارم و پایانی تخلفات انتظامی قابل رسیدگی در دادسرا و دادگاه انتظامی قضات شامل مواردی است که موجب محکومیت به یکی از مجازات‌های درجه 8 تا 13 می‌شوند. این تخلفات عبارتند از:

1.‌ گزارش خلاف واقع و مغرضانه قضات نسبت به یکدیگر

2.‌ اشتغال همزمان به مشاغل مذکور در اصل یکصد و چهل و یکم (۱۴۱) قانون ‌اساسی یا کارشناسی رسمی دادگستری، مترجمی رسمی، تصدی دفتر ازدواج، طلاق و اسناد رسمی و اشتغال به فعالیت‌های تجاری موضوع ماده (۱) قانون تجارت

3.‌ خارج کردن مستندات و لوایح طرفین از پرونده

4.‌ خروج از بی‌طرفی در انجام وظایف قضایی

5.‌ پذیرفتن هرگونه هدیه یا خدمت یا امتیاز غیرمتعارف به اعتبار جایگاه قضایی

6.‌ رفتار خلاف شأن قضایی

در تعریف رفتار خلاف شأن قضایی باید گفت که ارتکاب هرگونه عملی که در قانون جرم عمدی شناخته شده باشد یا بر خلاف عرف مسلم قضات بوده و در بین ایشان مذموم باشد، رفتار خلاف شأن تلقی می‌شود.

سایر مقررات مربوط به تخلفات و مجازات‌ها در قانون نظارت بر رفتار قضات

تخلفات انتظامی مختلف و مجازات‌هایی که در قانون نظارت بر رفتار قضات به آن‌ها اشاره شده است را مرور کردیم. با این وجود ممکن است برای برخی تخلفات، مجازاتی تعیین نشده باشد. در صورتی‌که تخلفی نسبت به یکی از قوانین صورت بگیرد که برای آن مجازاتی مشخص نشده باشد، با توجه به اهمیت و شرایط ارتکاب، یکی از مجازات‌های بندهای 2 تا 5 برای متخلف در نظر گرفته می‌شود. در صورتی‌که تخلف به‌صورت عمدی رخ داده باشد و به نیت نفع یا ضرر یکی از طرفین دعوا بوده و منجر به تضییع حق، تأخیر در انجام وظیفه یا ترک آن شود، مرتکب به یکی از مجازات‌های بندهای 8 تا 13 محکوم می‌شود.

در صورتی‌که تخلف ارتکاب یافته، واجد عناوین تخلفات متعدد باشد و این تخلفات متعدد در مجازات متفاوت باشند، مرتکب به مجازات شدیدتر محکوم می‌شود. همچنین اگر ظرف دو سال از اجرای مجازات یک تخلف، مرتکب مجدداً تخلف را تکرار کند، مجازات او در این مرحله حداقل یک درجه شدیدتر خواهد بود.
‌

می‌توانید بخوانید: شرایط جذب قضات و شیوه‌های ورود به حرفه قضاوت

جهات شروع رسیدگی در دادسرای انتظامی قضات

پس از بررسی موارد تخلفات و مجازات‌ها و وظایف دادسرا و دادگاه انتظامی قضات، باید بدانیم چه مواردی می‌تواند موجب شروع رسیدگی و تعقیب قضایی گردد. این موارد در قانون نظارت بر رفتار قضات به ترتیب زیر آورده شده است:

1.‌ شکایت ذی‌نفع یا نماینده قانونی او

2.‌ اعلام رئیس قوه قضائیه

3.‌ اعلام رئیس دیوان عالی کشور یا دادستان کل کشور

4.‌ اعلام شعبه دیوان عالی کشور در مقام رسیدگی به پرونده قضایی

5.‌ ارجاع دادگاه عالی

6.‌ اطلاع دادستان

اشخاصی که در یک پرونده قضایی از تخلف مقام قضایی تأثیر پدیرفته‌اند و تصمیم یا رفتار قاضی، موجب ورود ضرر به ایشان شده است، ذی‌نفع شناخته‌شده و امکان پیگیری و شکایت از فرد متخلف را دارند. اشخاص می‌توانند با مراجعه به دادسرای انتظامی قضات یا دادگستری مراکز استان‌ها نسبت به طرح شکایت اقدام نمایند. شکایاتی نیز که در دادگستری مراکز استان‌ها طرح شده باشد توسط رؤسای دادگستری دریافت شده و به دادسرای انتظامی قضات ارسال می‌شود.
‌

این مطلب را نیز بخوانید: نحوه شکایت از وکیل در دادسرای انتظامی وکلا | دلایل شکایت از وکیل

کلام پایانی

مقامات قضایی نیز ممکن است مانند هر شخص دیگری مرتکب جرم شده یا رفتاری داشته باشند که مطابق قوانین و مقررات، تخلف شناخته می‌شود. با توجه به شغل و وظایف مقامات قضایی، قانون برای ایشان شرایط و مقررات حرفه‌ای خاصی را تعریف کرده است که در انجام وظایف خود باید از آن پیروی و تبعیت نمایند. البته باید دانست که در ارتباط با جرایم عمومی، یعنی آن دسته از رفتارهایی که جرم بوده و متوجه وظایف و قواعد حرفه‌ای مرتبط با اشتغال قضات نمی‌باشد، حسب مورد رسیدگی در دادگاه‌های صالح صورت می‌پذیرد و از حوزه اختیارات دادگاه انتظامی قضات خارج است و رسیدگی در این دادگاه تنها نسبت به تخلفات انتظامی و سایر مواردی که در حوزه اختیارات دادگاه قرار داده شده است، انجام می‌شود.

شما همراهان گرامی می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره تخصصی جهت ثبت و پیگیری شکایت از قضات در دادسرا و دادگاه انتظامی قضات و نحوه رسیدگی و آیین دادرسی تا حصول نتیجه، با مراجعه به بخش مشاوره حقوقی لامینگو با مشاورین ما در ارتباط باشید. نظرات و پیشنهادات خود را می‌توانید با ما در بخش دیدگاه‌ها به اشتراک بگذارید. همچنین برای مشاهده و مطالعه مطالب بیشتر حتما از بلاگ حقوقی لامینگو دیدن نمایید.