حقوق و آزادی های فردی و اجتماعی مشروع در ایران
آزادی های فردی از مباحث مهم حقوق بشری و حقوق عمومی است که معمولاً در قانون اساسی نسبت به آن تصریح می‌شود. آزادی فردی معمولاً شامل مواردی مثل آزادی عقیده، آزادی رفت‌وآمد و آزادی انتخاب محل زندگی است. این نوع آزادی در حوزه زندگی شخصی و فردی انسان وجود دارد و حاکمیت باید آن را مورد پذیرش قرار داده و ضمانت اجراهایی برای محافظت از آن مقرر کند. در کنار این مفهوم، مفاهیم دیگری به نام آزادی‌های اجتماعی و حقوق شهروندی نیز وجود دارد که مصادیق آن در قانون اساسی ایران بیان شده است. در این گفتار تلاش بر این است که آزادی های فردی، آزادی‌های اجتماعی و حقوق شهروندی موجود در قانون اساسی ایران بیان شود.
آزادی های فردی
منظور از آزادی های فردی، نوعی از آزادی است که فرد در حیطه زندگی شخصی خود واجد آن است و این آزادی توسط دولت تضمین شده است. موارد متعددی از این آزادی در حقوق ایران پذیرفته شده است. ابتدا در قانون اساسی به حقوق مساوی افراد فارغ از رنگ، زبان و نژاد آن‌ها اشاره شده است. همچنین همه افراد چه زن و چه مرد به صورت یکسان تحت حمایت قانون قرار دارند و از تمامی حقوق سیاسی و فرهنگی با رعایت اسلام برخوردار هستند. همچنین می‌توان به اصل ۲۲ قانون اساسی اشاره کرد. این اصل، به ممنوعیت تعرض به حیثیت، جان، مال، حقوق، مسکن و شغل اشخاص اشاره کرده است. همچنین تفتیش عقاید افراد ممنوع است و نمی‌توان فردی را صرفاً به خاطر عقیده او بازداشت و مجازات کرد. آزادی فردی دیگر، آزادی انتخاب محل زندگی است؛ به همین دلیل تبعید افراد مگر در موارد قانونی ممنوع شده است.
ما را در اینستاگرام دنبال کنید
آزادی‌های اجتماعی
آزادی‌های اجتماعی، نوعی از آزادی هستند که در اجتماع معنا پیدا می‌کنند و افراد در حوزه اجتماعی از آن بهره می‌برند. نخستین نمونه آن تشکیل اجتماعات و راهپیمایی‌ها، بدون حمل سلاح و بدون اخلال در مبانی اسلام است. بدین معنا که افراد می‌توانند در هر موضوعی به تشکیل اجتماعات با رعایت دو شرط گفته‌شده بپردازند. نمونه دیگر آن آزادی تشکیل احزاب و انجمن‌های سیاسی و صنفی است، به شرط اینکه اصول استقلال، آزادی، وحدت ملی، موازین اسلامی و اساس جمهوری اسلامی را نقض نکنند. از طرف دیگر آزادی مطبوعاتی طبق قانون اساسی به رسمیت شناخته‌شده است. نشریات و مطبوعات در بیان مطالب آزادند، مگر آنکه مخل به مبانی اسلام یا حقوق عمومی باشد. آزادی اجتماعی دیگر، آزادی انتخاب هر شغلی است که فرد بدان متمایل است. طبق قانون اساسی هرکس حق دارد شغلی را که بدان مایل است و مخالف اسلام و مصالح عمومی و حقوق دیگران نیست برگزیند.
حقوق شهروندی و آزادی های فردی
حقوق شهروندی، مجموعه حقوقی است که هر انسان به عنوان شهروند از آن‌ها برخوردار است و دیگران باید به آن‌ها احترام بگذارند. اصل برائت، حق دسترسی به وکیل، قانونی بودن دستگیری و بازداشت افراد، حق دادخواهی و دسترسی به دادگاه صالح، منع شکنجه و منع هتک حرمت اشخاص از جمله این حقوق است که در ادامه بیان می‌شود.
الف. اصل برائت و آزادی های فردی
اصل برائت به این معنی است که باید اصل را بر بی‌گناهی افراد گذاشت و تا پیش از اینکه ادله لازم برای اثبات اتهام فرد به دادگاه ارائه شود نباید او را مجرم انگاشت و حقوق فردی و اجتماعی او را ضایع کرد. اصل برائت در اصل ۳۷ قانون اساسی این‌گونه بیان شده است «اصل، برائت است و هیچ‌کس از نظر قانون مجرم محسوب نمی‌شود مگر اینکه جرم او در دادگاه صالح ثابت گردد.»
ب. منع دستگیری و بازداشت افراد بدون وجود قانون
هرگونه بازداشت و دستگیری افراد باید به موجب حکم قانونی محقق شود. این حکم به منظور محافظت از آزادی رفت‌وآمد افراد و حق رسیدگی قضایی منصفانه آنان است. در خصوص این حق در اصل ۳۲ قانون اساسی بیان شده است «هيچ‌كس را نمی‌توان دستگير كرد مگر به حكم و ترتيبی كه قانون معين می‌كند.»
این مطلب را نیز بخوانید: جبران خسارت ناشی از بازداشت متهم چگونه انجام می‌شود؟
ج. حق دسترسی به دادگاه منصفانه و دادخواهی
هر یک از شهروندان بایستی دارای حق دسترسی به دادگاه بوده و بتوانند شکایات خود را در دادگاه مطرح کنند و این حقی همگانی است. هیچ‌کس را نمی‌توان از دسترسی به دادگاه برای مطرح کردن شکایت خود منع کرد. در این خصوص اصل ۳۴ قانون اساسی بیان می‌کند «دادخواهی حق مسلم هر فرد است و هر كس می‌تواند به منظور دادخواهی به دادگاه‌های صالح رجوع نمايد.»
د. حق انتخاب وکیل در دادگاه
هر شهروندی دارای حق انتخاب وکیل مورد نظر خود در دادگاه است و هیچ‌کس نمی‌تواند مانع اعمال این حق شود. در واقع نباید محدودیتی برای انتخاب وکیل برای فرد مشخص شود یا اینکه فرد مجبور باشد تنها از وکلای مورد تأیید قوه قضاییه وکیل خود را انتخاب کند. در این مورد اصل ۳۵ قانون اساسی بیان می‌کند «در همه دادگاه‌ها طرفين دعوا حق دارند برای خود وكيل انتخاب نمايند و اگر توانايی انتخاب وكيل را نداشته باشند بايد برای آن‌ها امكانات تعيين وكيل فراهم گردد.»
ه. منع شکنجه و آزادی های فردی
شکنجه از جمله مهم‌ترین جرایم علیه حقوق بشر است و مبنای عدم مشروعیت این عمل، نقض کرامت و شرافت انسان است. نظام حقوقی ایران با صراحت تمام، ممنوعیت مطلق شکنجه را مورد پذیرش قرار داده است. در اصل ۳۸ قانون اساسی به این ممنوعیت تصریح شده است «هرگونه شکنجه برای گرفتن اقرار و یا کسب اطلاع ممنوع است. اجبار شخص به شهادت، اقرار یا سوگند، مجاز نیست و چنین شهادت و اقرار و سوگندی فاقد ارزش و اعتبار است. متخلف از این اصل طبق قانون مجازات می‌شود.»
و. ممنوعیت هتک حرمت و حیثیت افراد و آزادی های فردی
هتک حرمت به معنای بی‌احترامی و شکستن حرمت افراد است و این عمل دارای عنوان مجرمانه در قانون است. در اصل ۳۹ قانون اساساً هتک حرمت و حیثیت افراد دستگیر، بازداشت، زندانی و تبعیدشده به طور کامل ممنوع شده است.
این مطلب را نیز بخوانید: شکواییه توهین و تهدید چیست و چگونه رسیدگی و اثبات می‌شود؟
قانون احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی
این قانون در سال ۱۳۸۳ تصویب شده و متشکل از یک ماده واحده است که در ۱۵ بند توضیح داده‌شده است. قانون مذکور در راستای حفظ آزادی‌های مشروع افراد به عنوان شهروند، تکالیفی را نسبت به کلیه محاکم عمومی و اختصاصی، دادسراها و ضابطان قوه قضائیه مقرر می‌کند. طبق این قانون، کشف جرم و تعقیب و تحقیق آن باید بر اساس قوانین باشد. زیرا افراد آزادند و سلب آزادی آن‌ها به هر دلیل باید با رعایت شأن و کرامت انسانی صورت گیرد. همچنین این قانون اصل برائت را مورد پذیرش قرار داده است. مطابق این قانون، در روند دستگیری و بازجویی باید احترام به متهم و شأن انسانی وی رعایت شود و از بستن چشم و بقیه اعضای بدن و همچنین تحقیر آن‌ها خودداری شود. باید تا حد امکان حریم خصوصی افراد رعایت شود و از تعرض به اشیائی که ربطی به جرم یا متهم ندارد خودداری شود.
این مطلب را نیز بخوانید: حقوق متهم در دعاوی کیفری | متهم در دادسرا چه حقوقی دارد؟
منشور حقوق شهروندی و آزادی های فردی
این منشور در سال ۱۳۹۵ به تصویب هیئت دولت رسید. طبق آن حق حیات، سلامت و کیفیت زندگی، حق مشارکت در تعیین سرنوشت، حق دسترسی به اطلاعات و فضای مجازی، حق اقتصاد شفاف و رقابتی و حق محیط زیست سالم و توسعه پایدار علاوه بر حقوق گفته‌شده در بندهای قبل، مورد تأکید قرار گرفته است. همچنین به حق اداره شایسته و حسن تدبیر و حق دسترسی و مشارکت فرهنگی اشاره شده است.
در پایان
آزادی فردی نوعی از آزادی است که فرد در حیطه زندگی شخصی خود واجد آن است و این آزادی، توسط دولت تضمین شده است. نمونه آن ممنوعیت تفتیش عقاید مردم در قانون اساسی ایران است. آزادی‌های اجتماعی نیز نوعی از آزادی هستند که در اجتماع معنا پیدا می‌کنند و نمونه آن آزادی تشکیل اجتماعات و راهپیمایی‌ها با رعایت موازینی در قانون اساسی ایران است. حقوق شهروندی نیز مجموعه حقوقی است که هر انسان به عنوان شهروند از آن‌ها برخوردار است و نمونه آن اصل برائت و دسترسی به دادرسی منصفانه است. در این گفتار تلاش کردیم آزادی‌های فردی، اجتماعی و حقوق شهروندی را به صورت مختصر شرح دهیم. شما می‌توانید پس از خواندن این مطلب، سؤالات خود را در انتها برای ما نوشته و با ما به اشتراک بگذارید. همکاران ما در سریع‌ترین زمان ممکن به پرسش‌های شما پاسخ می‌دهند و ابهامات شما را رفع خواهند نمود.
بلاگ حقوقی لامینگو را دنبال کنید!
مطلبی که تا به اینجا آن را مطالعه نمودید یکی از هزاران محتوای تولیدی در بلاگ حقوقی لامینگو است. همکاران ما در تیم تولید محتوای لامینگو روزانه مطالبی را در این بلاگ منتشر می‌کنند که مطالعه آن به افزایش دانش حقوقی شما کمک می‌کند. در همین راستا پیشنهاد می‌شود وارد بلاگ حقوقی لامینگو شوید و سایر محتواهای این بلاگ را نیز مطالعه نمایید. همچنین به منظور دریافت مشاوره تخصصی در این زمینه می‌توانید به قسمت دریافت مشاوره مراجعه نموده و با مشاورین متخصص مجموعه لامینگو مشورت نمایید.
.svg)
دیدگاه شما