شکواییه توهین و تهدید چیست و چگونه رسیدگی و اثبات می‌شود؟

حیثیت هر شخص به حیثیت مادی و حیثیت معنوی تقسیم می‌شود. صدماتی که به حیثیت معنوی اشخاص وارد می‌شود با آن دسته از صدماتی که به جسم آن‌ها وارد می‌شود متفاوت است. در آموزه‌های اخلاقی و دینی، حرمت اعتبار و آبروی اشخاص، همواره مورد توجه بوده است. بنابراین حمایت از جنبه معنوی حیثیت اشخاص، امری ضروری است که مورد توجه قانون‌گذاران قرار گرفته است. قانون‌گذار ایرانی نیز برای موارد نقض حرمت حیثیت اشخاص، حمایت کیفری پیش‌بینی نموده است. علاوه بر کرامت ذاتی انسان، سایر جنبه‌های معنوی وی مانند اعتبار، آبرو، شأن و منزلت اجتماعی و حیثیت شغلی اشخاص نیز مورد حمایت قانون است. از جمله مصادیق نقض حرمت حیثیت معنوی اشخاص که در این نوشته به آن پرداخته می‌شود، توهین و تهدید است. بر این اساس، توهین یا فحاشی و همچنین تهدید، اعمال مجرمانه قابل تعقیب هستند که بدین منظور باید نسبت به ثبت شکواییه توهین و تهدید اقدام کرد.

در صورت نیاز به تنظیم شکواییه توهین و تهدید می‌توانید از طریق لینک زیر این شکواییه را به صورت هوشمند و آنلاین دریافت نمایید:

شکواییه توهین و تهدید

توهین چیست؟

توهین در لغت به معنی اهانت، بي‌حرمتي، تحقير و وهن کردن است و در اصطلاح حقوقی عبارت است از نسبت دادن هر امر، فعل یا ترک فعلی که عرفاً مخالف حیثیت و احترام طرفی باشد که به وی توهین شده و موجب خفیف شدن و کسر شأن وی می‌گردد. توهین به سه نوع ساده، مشدّد و توهین به‌ وسیله مطبوعات تقسیم می‌شود. منظور از توهین ساده، توهین به افراد عادی است که با عکس‌العمل بدون تشدید قانون‌گذار مواجه می‌شود. منظور از توهین مشدّد، توهینی است که به اعتبار شخصیت، مقام و منصب مخاطب، وسیله ارتکاب آن و یا جنسیت یا سن مخاطب، با عکس‌العمل شدید قانون‌گذار مواجه می‌شود. توهین به‌ وسیله مطبوعات، هتک حرمت اشخاص از طریق روزنامه یا مجله یا تهیه مقالات است. جرم توهین نیز همانند سایر جرایم دارای سه عنصر مادی، معنوی و قانونی است که در مورد هر یک از اقسام توهین مورد بررسی قرار می‌گیرد.

1.‌ توهین ساده

اصطلاحاً به عملی که توسط قانون‌گذار، جرم‌انگاری شده است، عنصر قانونی گفته می‌شود. توهین به افراد عادی در ماده 608 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1375 اصلاحی سال 1399، جرم‌انگاری گردیده است. به موجب این ماده، توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک، چنانچه موجب حد قذف نباشد جزای نقدی درجه شش خواهد بود که بر اساس مصوبه 25/12/1399 هیئت وزیران به مبلغ 60 میلیون تا 240 میلیون ریال تعیین گردیده است. منظور از عنصر روانی جرم، نیت مجرمانه و آگاهی فرد در هنگام ارتکاب عمل است. از آنجایی که جرم توهین، عمدی است بنابراین با سوء نیت همراه است. به عبارت دیگر توهین باید با قصد توهین و همراه با علم و آگاهی صورت پذیرد تا عملی مجرمانه تلقی گردد. سومین عنصر جرم توهین، عنصر مادی است که می‌تواند فعل یا ترک فعل اهانت‌آمیز باشد و منحصر به لفظ نیست، بلکه می‌تواند از طریق رفتار باشد.

2.‌ توهین مشدّد

عنصر قانونی توهین به مقامات و مأمورین دولتی، ماده 609 قانون فوق‌الذکر است. به موجب این ماده، هرکس با توجه به سمت، یکی از رؤسای سه قوه یا معاونان رئیس جمهور یا وزرا یا یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی یا نمایندگان مجلس خبرگان یا اعضای شورای نگهبان یا قضات یا اعضای دیوان محاسبات یا کارکنان وزارتخانه‌ها و مؤسسات و شرکت‌های دولتی و شهرداری‌ها در حال انجام وظیفه یا به سبب آن، توهین نماید به چهل و پنج روز تا سه ماه حبس و یا تا 74 ضربه شلاق و یا دو میلیون تا بیست‌وپنج میلیون ریال جزای نقدی محکوم می‌شود. عنصر روانی در اینجا عبارت است از قصد توهین و همچنین علم و آگاهی نسبت به دولتی بودن طرف مقابل، چه به موجب آگاهی از سمت وی و چه به موجب مشاهده آن فرد در حین انجام وظیفه. عنصر مادی این جرم، همانند توهین ساده است.

سایر موارد توهین مشدّد عبارت‌اند از توهین به مقام رهبری و امام خمینی (ره) که در ماده 514 قانون فوق‌الذکر بیان گردیده، توهین به رئیس کشور خارجی یا نماینده سیاسی آن کشور که در ماده 517 مورد اشاره قرار گرفته، توهین به اطفال و زنان در اماکن عمومی یا معابر که به موجب ماده 619 جرم‌انگاری شده و همچنین توهین در قالب یک قطعه منثور یا منظوم مانند شعر که به موجب ماده 700، برای آن مجازات حبس در نظر گرفته شده است. بر اساس نوع توهین صورت گرفته لازم است تا مواد مرتبط با آن در شکواییه توهین و تهدید مورد استناد قرار گیرد.

جرم تهدید

تهدید در لغت عبارت است از ترسانیدن و بیم دادن و در اصطلاح حقوقی به معنی ایجاد ترس و وحشت در طرف مقابل از طریق رفتار یا گفتار، مبنی بر انجام یا عدم انجام عملی به نحو نامشروع و نامتعارف است که ممکن است ضرر مادی یا معنوی به همراه داشته باشد. بنابراین تهدید به انجام عملی مشروع و متعارف، جرم محسوب نمی‌شود، مانند اینکه شخصی به علت عدم پرداخت طلبش توسط بدهکار، او را به شکایت کردن در مراجع قانونی تهدید کند. بر اساس قانون، جرم تهدید به دو صورت مورد توجه قانون‌گذار قرار گرفته است؛ یکی تهدید مطلق یعنی بدون نیاز به دستیابی تهدیدکننده به خواسته و هدف خاصی و دیگری تهدید مقید که در این مورد لازم است تا تهدیدکننده به نتیجه تهدید خود دست پیدا کند.

1.‌ تهدید به قتل یا ضررهای دیگر

بر اساس ماده 669 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1375، هرگاه کسی دیگری را به هر نحو تهدید به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی و یا به افشاء سری نسبت به خود یا بستگان او نماید، اعم از اینکه به این واسطه تقاضای وجه یا مال یا تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را نموده یا ننموده باشد به مجازات شلاق تا 74 ضربه یا زندان از یک ماه تا یک سال محکوم خواهد شد. همانطور که اشاره شد وقوع جرم تهدید موضوع این ماده، مطلق است؛ به این معنی که برای تحقق جرم، ضرورت ندارد که تهدیدکننده به هدف و خواسته نامشروع خود دست پیدا کند. همچنین چون در این ماده، تهدید «به هر نحو» ذکر گردیده است، بنابراین تهدید می‌تواند مستقیم یا غیرمستقیم باشد. در تهدید غیرمستقیم، موضوع تهدیدآمیز از طریق شخصی به مخاطب منتقل می‌شود که تهدیدکننده از انتقال موضوع توسط او آگاه است.

2.‌ اخذ نوشته یا سند با تهدید

مطابق ماده 668 قانون فوق‌الذکر، هرکس با جبر و قهر یا با اکراه و تهدید، دیگری را ملزم به دادن نوشته یا سند یا امضاء و یا مُهر نماید و یا سند و نوشته‌ای که متعلق به او یا سپرده به او می‌باشد را از وی بگیرد به حبس از چهل و پنج روز تا یک سال و تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد. این جرم برخلاف جرم موضوع ماده 669، مقید است؛ یعنی عمل مرتکب باید حتماً منتهی به اخذ نوشته یا سند شود. بنابراین چنانچه اخذ سند یا نوشته محقق نگردد، عمل مرتکب، مشمول ماده 669 خواهد بود. علاوه بر این، به صرف اینکه نوشته یا سند مذکور، متعلق به مرتکب باشد موجب نخواهد شد که عمل وی از شمول ماده 668 خارج شود.

مجازات جرم تهدید در دو ماده فوق

بر اساس ماده 669 در تهدید مطلق، مرتکب به یکی از مجازات‌های1 تا 74 ضربه شلاق و یا حبس از یک ماه تا یک سال محکوم خواهد شد. اما مطابق ماده 668 در تهدید مقید، مرتکب به هر دو مجازات 1 تا 74 ضربه شلاق و حبس از چهل و پنج روز تا یک سال محکوم خواهد شد. بنابراین مجازات تهدید با اخذ سند یا نوشته، نسبت به جرم تهدید بدون اخذ سند یا نوشته، شدیدتر است.

بخوانید از مقاله: شکواییه افترا و توهین و تهدید چگونه تنظیم می‌شود؟ | دانلود رایگان

بررسی عناصر تشکیل‌دهنده جرم تهدید

عنصر قانونی جرم تهدید، عبارت است از مواد 668 و 669 قانون مجازات اسلامی که مورد بررسی قرار گرفت. عنصر مادی تهدید در مواد فوق، همان گفتار یا رفتار تهدید آمیزی است که به صورت عینی و بیرونی قابل مشاهده است و شامل تهدید به قتل، تهدید به ایراد آسیب به جسم مخاطب، تهدید به مورد تعرض قرار دادن حیثیت و آبروی مخاطب، تهدید به آسیب به اموال وی و تهدید به افشای اسرار خود مخاطب یا بستگان وی می‌باشد. همانند توهین، تهدید نیز یک جرم عمدی است که نیازمند سوء نیت یا قصد مجرمانه است. بنابراین عنصر روانی جرم تهدید عبارت است از قصد تهدیدکننده به ایجاد ترس و وحشت در طرف مقابل.

دلایل اثبات در شکواییه توهین و تهدید

بر اساس ماده 160 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، ادله اثبات جرم عبارت است از اقرار، شهادت، قسامه و سوگند در موارد مقرر قانونی و علم قاضی. با توجه به مواردی که برای استفاده از برخی از این ادله در قوانین و مقررات مختلف ذکر گردیده، متوجه می‌شویم که قسامه مختص اثبات جرم قتل است و جرائم مستوجب حد یا تعزیر با سوگند، نفی یا اثبات نمی‌شوند. بنابراین دلایلی که بر اساس قانون مجازات اسلامی، می‌توانند برای اثبات جرم توهین و تهدید مورد استفاده قرار گیرند عبارتند از اقرار متهم، شهادت شهود و علم قاضی.

1.‌ اقرار متهم

مطابق ماده 164 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، اقرار عبارت است اینکه شخص به ارتکاب جرم از جانب خود اعتراف نماید. همچنین در ماده 171 همان قانون بیان گردیده که هرگاه متهم، اقرار به ارتکاب جرم کند، اقرار وی معتبر است و نوبت به ادله دیگر نمی‌رسد. ماده 172 نیز اعلام می‌کند که در کلیه جرایم، یک بار اقرار کافی است.

2.‌ استناد به شهادت شهود در شکواییه توهین و تهدید

بر اساس قانون، شهادت عبارت است از خبر دادن شخصی غیر از طرفین دعوی به وقوع یا عدم وقوع جرم توسط متهم یا هر امر دیگری نزد مقام قضائی. برای معتبر بودن شهادت، قانون‌گذار شرایطی را برای شاهد در نظر گرفته است از جمله اینکه باید در زمان ادای شهادت بالغ، عاقل، مؤمن و عادل باشد و با طرفین خصومت نداشته و در موضوع دعوی ذی‌نفع نباشد. همچنین بر اساس ماده 199 قانون فوق‌الذکر، حد نصاب شهادت در کلیه جرایم، دو شاهد مرد است. بنابراین اگر دو شاهد مرد که از شرایط لازم برای ادای شهادت نزد مقام قضایی برخوردار باشند، در مورد وقوع یا عدم وقوع جرم موضوع شکواییه توهین و تهدید شهادت دهند این جرایم اثبات یا نفی خواهد شد. در صورت استناد به شهادت، لازم است تا اطلاعات شهود در شکواییه توهین و تهدید درج گردد.

3.‌ علم قاضی

علم قاضی عبارت است از یقین حاصل از مستندات بیّن در امری که نزد وی مطرح می‌شود. البته در مواردی که مستند حکم، علم قاضی است، وی موظف است قرائن و امارات بیّن مستند علم خود را به طور صریح در حکم قید نماید. بنابراین می‌توان گفت علم قاضی عبارت است از اطمینان و یقینی که وی بر اساس مستندات و اماره‌های قانونی و قضایی موجود در پرونده، نسبت به وقوع یا عدم وقوع جرم توهین یا تهدید توسط متهم، پیدا کرده است.

نحوه پیگیری شکواییه توهین و تهدید

پس از بحث و بررسی در مورد ضرورت جرم‌انگاری توهین و تهدید، تعریف این جرایم و همچنین انواع آن‌ها و مجازات تعیین شده در قانون، لازم است تا نحوه شکایت و پیگیری این جرایم نیز مورد اشاره قرار گیرد. اولین اقدام لازم بدین منظور، تقدیم شکوائیه توهین و تهدید به دادسرا است که مستلزم مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک قضائی است. چنانچه دادسرا اعتقاد به وقوع جرم داشته باشد یا پس از تحقیقات مقدماتی و رسیدگی به دلایل ارائه شده توسط شاکی و متهم پرونده به چنین نتیجه‌ای برسد، اقدام به صدور قرار جلب به دادرسی می‌نماید در غیر این صورت، قرار منع تعقیب صادر خواهد کرد. در صورت صدور قرار جلب به دادرسی، دادستان با صدور کیفرخواست پرونده را به دادگاه کیفری ارسال می‌کند.

در دادگاه پس از وصول پرونده و تعیین وقت رسیدگی، جلسات رسیدگی برگزار می‌گردد. پس از برگزاری جلسات رسیدگی و استماع اظهارات و دفاعیات طرفین، اگر وقوع جرم ثابت گردد قاضی، ختم رسیدگی را اعلام و اقدام به صدور حکم مبنی بر محکومیت به مجازات جرم توهین و تهدید خواهد نمود. این حکم پس از ابلاغ، ظرف مدت 20 روز قابل تجدیدنظر خواهی است و پس از انقضای این مدت و یا تأیید آن در دادگاه تجدیدنظر استان، قابلیت اجرا خواهد داشت.

قابلیت گذشت در شکواییه توهین و تهدید

منظور از قابل گذشت بودن این است که دعوا با شکایت شاکی مطرح می‌گردد و به موجب استرداد دعوا توسط وی، قرار موقوفی تعقیب صادر شده و مشتکی‌عنه مورد پیگیری قرار نمی‌گیرد. اساساً توهین به اشخاص عادی، قابل گذشت است. اما توهین به مقامات و مأمورین دولتی همانند توهین ساده، قابل گذشت نیست. چرا که به دلیل دولتی یا حساس بودن موقعیت فردی که مورد توهین قرار گرفته، جرم علاوه بر جنبه خصوصی، دارای جنبه عمومی نیز می‌باشد. بنابراین در مواردی که توهین از این موارد باشد، تعقیب مشتکی‌عنه با رضایت شاکی یا شخصی که به وی توهین شده است، متوقف نمی‌گردد. همچنین جرم تهدید از جرایم قابل گذشت بوده و با رضایت شاکی، رسیدگی به این جرم متوقف می‌شود.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

جمع‌بندی

همانطور که در ابتدای این مطلب بیان گردید، احترام به تمامیت جسمانی و معنوی اشخاص مورد حمایت قانون‌گذار قرار گرفته است. توهین و تهدید از جمله عناوین مجرمانه‌ای هستند که موضوع حجم کثیری از پرونده‌های کیفری می‌باشند. در این نوشته ماهیت این دسته از جرائم، عناصر تشکیل‌دهنده آن‌ها، راه‌ها و دلایل اثبات و همچنین نحوه پیگیری و رسیدگی قضائی شکواییه توهین و تهدید مورد بررسی قرار گرفت.

شما می‌توانید سؤالات و ابهامات خود را از طریق بخش دیدگاه‌ها با کارشناسان ما در میان بگذارید. همچنین برای مطالعه سایر مطالب و کسب اطلاعات بیشتر در مورد انواع قراردادها، می‌توانید به بلاگ حقوقی لامینگو مراجعه نمایید.