نحوه تقسیم ارث بر اساس قانون | سهم ارث فرزندان | سهم ارث همسر

با فوت هر فرد اعم از زن یا مرد، پس از آن که هزینه‌هایی چون مخارج تدفین، بدهی‌های موجود و وصیت‌های متوفی از اموال باقی‌مانده وی کسر شد، هر آنچه باقی بماند اعم از مال منقول یا غیرمنقول، وجوه نقد، سپرده‌های بانکی و غیره مطابق با قواعد و مقررات ارث بین وراث حین‌الفوت متوفی تقسیم می‌گردد. از این رو نحوه تقسیم ارث از مباحثی است که همه افراد ممکن است با آن درگیر شوند. شناخت قوانین و مقررات ناظر بر تقسیم ارث، طبقات ارث و درجات آن و سهم‌الارث هر یک از وراث از اهمیت بسیاری برخوردار می‌باشد.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

شرط تحقق ارث

نخستین شرط جهت تحقق ارث و برقراری رابطه توارث، فوت مورث (متوفی) می‌باشد. در نظام حقوقی کشور ما موت به دو گونه حقیقی و فرضی محقق می‌گردد. چنانچه هر کدام از این انواع موت برای فردی رخ دهد، وراث می‌توانند تقاضای تقسیم ترکه و دریافت سهم ارث خود را داشته باشند. بنابراین دریافت سهم‌الارث پیش از فوت مورث، که متأسفانه برخی از افراد گاهی به آن استناد می‌نمایند عملاً غیر ممکن است.

علاوه بر فوت مورث، وارث نیز بایستی در زمان فوت زنده باشد. حتی اگر وارث در حالت کما یا بیهوشی باشد نیز زنده تلقی شده و ارث خواهد برد. اما اگر حتی چند ثانیه پیش‌تر فوت نموده باشد، ارث نخواهد برد. برای مثال اگر پسری پیش از پدر فوت نموده باشد، پسر از پدر ارث نخواهد برد، اما پدر از پسر ارث می‌برد. در همین راستا اگر تاریخ فوت یکی از آن‌ها معلوم و دیگری مجهول باشد، فردی که تاریخ فوتش مجهول بوده ارث می‌برد، اما آن که تاریخ فوتش معلوم است در زمان فوت دیگری مرده فرض شده و ارث نمی‌برد.

شایان ذکر است که قتل مانع ارث بوده و قاتل نمی‌تواند از مقتول خود ارث ببرد. به عنوان مثال اگر یک پدر، فرزند خود را به قتل برساند، ترکه فرزند بین سایر وراث تقسیم شده و پدر به دلیل ارتکاب قتل از ارث محروم می‌گردد.

‌

جهت آشنایی بیشتر با مراحل انحصار وراثت از طریق لینک زیر وارد شوید: انحصار وراثت چگونه انجام می‌شود؟ | مراحل گام به گام انحصار وراثت 1402

سهم ارث همسر

همسر تنها فردی است که به واسطه سبب (ازدواج) ارث می‌برد. در واقع سایر وراث به دلیل وجود رابطه نسبی و خونی با متوفی از وی ارث می‌برند، اما همسر تنها به دلیل انعقاد عقد نکاح و پیوند زناشویی ارث می‌برد. چنانچه بین زن و مردی عقد نکاح دائم جاری شده باشد و هیچ یک از موانع ارث چون قتل، تحقق نیافته باشد زوج یا زوجه‌ای که در قید حیات است از دیگری ارث خواهد برد.

قانونگذار سهم ارث معینی را برای همسر در نظر گرفته است. این سهم‌الارث تحت هر شرایطی به زوج یا زوجه تعلق داشته و هیچ یک از وراث دیگر نمی‌توانند مانع ارث‌بری همسر شوند. سهم ارث همسر در حالات مختلف به شرح زیر تعیین می‌گردد:

1.‌‌ سهم ارث شوهر در صورتی که همسر متوفایش فرزندی نداشته باشد، نصف ترکه

2.‌‌ سهم ارث شوهر در صورتی که همسر متوفایش صاحب فرزند یا نوه باشد، یک چهارم ترکه

3.‌ سهم ارث زن در صورتی که شوهر متوفایش فرزندی نداشته باشد، یک چهارم ترکه

4.‌ سهم ارث زن در صورتی که شوهر متوفایش صاحب فرزند یا نوه باشد، یک هشتم ترکه

چند نکته در خصوص سهم ارث همسر

چنانچه فردی فوت نماید و به جز همسرش وارث دیگری نداشته باشد شوهر تمام اموال همسر متوفایش را به ارث خواهد برد، اما زن تنها سهم‌الارث معین خود (یک دوم از اموال) را به ارث برده و مابقی ترکه مانند ترکه بلاوارث بوده و در اختیار حکومت قرار می‌گیرد.

اگر مردی فوت نموده و چند همسر دائمی داشته باشد، سهم‌الارث معین همسر، یعنی یک چهارم یا یک هشتم از اموال، به صورت مساوی بین زنان تقسیم می‌شود.

اگر مردی به طلاق رجعی همسرش را طلاق دهد و در دوران عده فوت نماید، علی‌رغم گسسته شدن رابطه زوجیت، زن از همسر سابق خود ارث خواهد برد.

قابل توجه است که در عقد نکاح موقت، رابطه توارث محقق نمی‌گردد و هیچ یک از زوجین نمی‌تواند از دیگری ارث ببرد.

‌

جهت مطالعه بیشتر درخصوص رابطه توارث در ازدواج موقت به لینک زیر مراجعه نمایید: ارث در ازدواج موقت چگونه محقق می‌گردد؟

طبقات ارث

به جز همسر، سایر وراث که به واسطه نسب و رابطه خونی ارث می‌برند به سه طبقه تقسیم شده‌اند. این طبقه‌بندی موجب به وجود آمدن نوعی تقدم و تأخر میان وراث شده است. بدین معنی که وراث طبقات بعدی به شرطی ارث می‌برند که از وراث طبقه یا طبقات قبلی کسی وجود نداشته یا در قید حیات نباشد. طبقات ارث به ترتیب عبارت است از:

1.‌ پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد (نوه‌ها)

2.‌ اجداد (پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها) و خواهران و برادران و اولاد آن‌ها

3.‌ عموها و عمه‌ها و دایی‌ها و خاله‌ها و فرزندان آن‌ها
‌

کانال تلگرام لامینگو

درجات ارث

علاوه بر طبقه‌بندی فوق که در خصوص وراث بیان گردید، هر کدام از این طبقات خود به دو درجه تقسیم شده است. در درجات ارث نیز بین درجه اول و درجه دوم تقدم و تأخر وجود دارد. یعنی در صورت وجود وارثی از درجه اول طبقه اول، وراث درجه دوم از همان طبقه دیگر ارث نخواهند برد. طبقات ارث با توجه به درجات آن‌ها عبارت است از:

1.‌ پدر و مادر و اولاد (درجه اول) + اولاد اولاد (درجه دوم)

2.‌ پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها و خواهران و برادران (درجه اول) + خواهرزاده‌ها و برادرزاده‌ها (درجه دوم)

3.‌ عموها و عمه‌ها و دایی‌ها و خاله‌ها (درجه اول) + فرزندان آن‌ها (درجه دوم)

نحوه تقسیم ارث مطابق این درجه‌بندی و طبقه‌بندی انجام می‌شود. بنابراین، اگر فرد متوفی صاحب دو فرزند و چند نوه بوده اما یکی از فرزندانش پیش‌تر فوت نموده باشد، تنها فرزندی که در قید حیات است (وارث درجه اول از طبقه اول) ارث می‌برد و نوه‌ها ارثی نخواهند برد. نوه‌هایی که پدر یا مادرشان پیش‌تر فوت نموده باشد، از پدربزرگ یا مادربزرگ خود مادامی که فرزند دیگری در قید حیات داشته باشند ارث نخواهند برد.

سهم ارث مادر و پدر

پدر و مادر از جمله وراث درجه اول از طبقه اول محسوب می‌شوند. همانگونه که هر فرزندی با فوت پدر یا مادرش از آن‌ها ارث می‌برد، مادر یا پدر نیز در صورت فوت فرزندشان از او ارث خواهند برد. سهم ارث مادر و پدر در حالت‌های مختلف متفاوت می‌باشد. حالات مختلفی که مادر و پدر ارث می‌برند و سهم‌الارث هر کدام از آن‌ها به شرح زیر است:

1.‌ اگر متوفی فرزندی نداشته باشد و تنها یکی از والدین در قید حیات باشد، پدر یا مادری که در قید حیات است تمام ترکه را به ارث خواهد برد.

2.‌ اگر متوفی فرزندی نداشته و هر دوی والدین در قید حیات باشند، سهم ارث مادر یک سوم از ترکه و سهم ارث پدر دو سوم از ترکه است.

3.‌ اگر متوفی صاحب یک یا چند فرزند بوده و پدر یا مادرش نیز در قید حیات باشند، پدر و مادر هر کدام یک ششم از ترکه را به ارث خواهند برد.

دریافت مشاوره حقوقی

سهم ارث فرزندان

فرزندان نیز از جمله وراث طبقه اول هستند. نحوه تقسیم ارث بین فرزندان بدین صورت است که اگر متوفی تنها صاحب یک فرزند باشد، خواه دختر و خواه پسر، آن فرزند تمام ترکه را به ارث خواهد برد. اگر متوفی صاحب چند فرزند بوده و همگی دختر یا همگی پسر باشند، ترکه به صورت مساوی بین همه تقسیم می‌شود. اما چنانچه بین فرزندان، هم فرزند دختر و هم فرزند پسر وجود داشته باشد، فرزندان پسر دو برابر فرزندان دختر ارث می‌برند.

نکته حائز اهمیت درخصوص سهم ارث فرزندان این است که تنها فرزند مشروع می‌تواند از پدر یا مادر خود ارث ببرد. فرزندان نامشروع به حکم ماده 884 قانون مدنی از پدر و مادر و اقوام آن‌ها ارث نمی‌برند. قاعده دو برابر بودن سهم ارث مردان در مقایسه با سهم ارث زنان در خصوص تقسیم ارث بین خواهران و برادران تنی (طبقه دوم) و عموها و عمه‌ها (طبقه سوم) نیز جاری خواهد بود. چنانچه در بین فرزندان متوفی، جنینی وجود داشته باشد که هنوز متولد نشده است به شرط زنده متولد شدن، او نیز از متوفی ارث خواهد برد.

جهت آشنایی بیشتر با سهم‌الارث جنین و نحوه محاسبه آن به لینک زیر مراجعه نمایید: سهم الارث جنین چگونه محاسبه می‌شود و در چه شرایطی مشمول ارث خواهد شد؟

سخن پایانی

نحوه تقسیم ارث از جمله مباحث شایع در جامعه ما محسوب می‌شود که متأسفانه در برخی از موارد موجب بروز اختلافات و دعاوی گوناگون در بین ورثه می‌شود. چنانچه افراد آشنایی مختصری با قواعد و قوانین ارث داشته و سهم‌الارث هر یک از ورثه را بشناسند، از بسیاری از اختلافات و درگیری‌های خانوادگی کاسته می‌شود.

مباحث ارث و نحوه تقسیم ارث بر اساس قانون مبحثی گسترده است که با نکات و ظرایف بسیاری همراه می‌باشد. در این گفتار سعی نمودیم تا با بیان کلیات قانون ارث و طبقات و درجات آن، شما را به صورت مختصر با این موضوع آشنا نماییم. چنانچه در این خصوص با سؤال یا ابهامی مواجه شدید می‌توانید پرسش خود را در قسمت دیدگاه‌ها مطرح نموده تا توسط کارشناسان مجموعه به آن‌ها پاسخ داده شود.

در صورت نیاز به مشاوره تخصصی در حوزه ارث و نحوه تقسیم آن نیز می‌توانید به قسمت دریافت مشاوره مراجعه نموده و از این خدمت بهره‌مند گردید. علاوه بر این مجموعه لامینگو این امکان را برای شما فراهم نموده است تا با مراجعه به بلاگ لامینگو مطالب حقوقی گوناگون در حوزه‌های مختلف را مطالعه نمایید.