بدهی متوفی را وارثان او به چه صورت و تا چه میزان باید پرداخت کنند؟

با فوت هر شخص، اموالی و دارایی‌هایی از او به‌جا خواهد ماند که بعد از فوت، این اموال مطابق قوانین مربوط به ارث، میان وراث تقسیم خواهندشد. اما هر شخص در طی زندگی اجتماعی خود، علاوه بر داشتن اموال ممکن است که به دیگران بدهی‌هایی داشته‌ باشد. در این صورت، با فوت چنین شخصی، مسئولیت ورثه در خصوص ادعای طلب از متوفی مطرح خواهدشد و باید به این سوال پاسخ داد که  آیا وراث متوفی نسبت به بدهی‌های او مسئولیت دارند یا خیر و در صورت داشتن مسئولیت، مسئولیت وراث در پرداخت دیون متوفی تا چه میزانی می‌باشد؟

‌

بعد از فوت متوفی اموال او چگونه هزینه می‌گردد؟

با فوت متوفی اموال به‌جا مانده از او میزان مشخص و محدودی دارند؛ درحالی‌که متوفی بدهی‌های گوناگونی را ممکن است نسبت به اشخاص گوناگون داشته‌باشد و به‌علاوه با فوت شخص، هزینه‌هایی برای کفن و دفن او ایجاد می‌گردد. با توجه به محدودیت اموال متوفی، ابتدا باید این اموال مطابق اولویت‌های تعیین‌شده توسط قانون پرداخت گردند و سپس باقی‌مانده بین وارثان تقسیم خواهدشد.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

اولویت‌های پرداخت از اموال متوفی

همان‌گونه که گفته‌شد، ممکن است دیون متوفی بیش‌تر از اموال او باشند. در‌این صورت، با ادعای طلب از فرد فوت شده اموال او مطابق اولویت‌بندی تعیین‌شده توسط قانون پرداخت می‌گردد که اکنون این اولویت‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند.

هزینه‌های مربوط به دفن متوفی و حفظ و اداره ترکه

ماده 225 قانون امور حسبی، در این خصوص بیان می‌دارد «دیون و حقوقی‌که به‌عهده متوفی است بعد از هزینه کفن و دفن و تجهیز متوفی و سایر هزینه‌‌های ضروری از قبیل هزینه حفظ و اداره ‌ترکه، باید از ترکه داده شود.» مطابق این ماده، بعد از فوت متوفی ابتدا باید هزینه‌های کفن و دفن متوفی را از اموال او پرداخت کرد. هزینه حفظ و اداره ترکه نیز از اولین پرداخت‌هایی می‌باشد که باید از اموال متوفی پرداخت گردد. منظور از هرینه حفط و اداره ترکه، هزینه‌هایی می‌باشد که برای نگه‌داری از ترکه و حفظ آن ضروری می‌باشد. برای مثال، ممکن است از شخص متوفی، اتومبیلی به‌جا مانده باشد که برای حفظ ارزش خود نیاز به تعمیرات دارد. هزینه تعمیر اتومبیل، از هزینه‌های حفظ و نگه‌داری اموال محسوب می‌گردد.

پرداخت بدهی‌های شخص متوفی

بعد از پرداخت هزینه‌های گفته شده در بند قبل، نوبت به پرداخت بدهی‌های متوفی از ماترک او خواهد رسید. با توجه به محدویت اموال متوفی، ابتدا بدهی اشخاص دارای اولویت بالاتر پرداخت می‌گردد و پس از آن، در صورت باقی‌ماندن اموالی از شخص متوفی، بدهی اشخاص در اولویت بعدی پرداخت می‌گردند.

1. پرداخت حقوق خدمتکاران و کارگزان

در اولویت بندی بدهی‌های متوفی، ابتدا حقوق خدمتکاران خانه متوفی برای مدت یک سال قبل از فوت او، حقوق خادمان و کارگران محل کار شخص متوفی به مدت شش ماه قبل از فوت متوفی و حقوق کارگرانی که به صورت روزانه یا هفتگی حقوق و دستمزد خود را دریافت می‌نمایند، از سه ماه قبل از فوت متوفی پرداخت می‌گردد.

2. پرداخت بدهی‌های ایجاد شده به علت ولایت یا قیمومیت

با پرداخت دیون اشخاصی که در بند قبل گفته شد، در صورتی که از اموال متوفی هم‌چنان چیزی باقی مانده باشد طلب اشخاصی پرداخت می‌گردد که متوفی، قیم یا ولی آن‌ها بوده‌ است و در مدت ولایت و قیمومیت تا یک سال پس از این مدت، به جهت اداره اموال، نسبت به اشخاصی که ولایت یا قیمومیت آن‌ها را برعهده داشته‌، مدیون شده‌ است.

دریافت مشاوره حقوقی

3. پرداخت هزینه‌های درمانی

پس از پرداخت دیون گفته‌شده، هزینه پزشک، دارو و معالجه شخص متوفی و خانواده‌‌اش از مدت یک سال قبل از فوت متوفی تا لحظه فوت پرداخت می‌گردد.

4. پرداخت نفقه و مهریه همسر متوفی

بعد از پرداخت هزینه پزشک و معالجه، نفقه و مهریه همسر شخص متوفی پرداخت می‌گردد. پس از پرداخت نفقه و مهریه نوبت به پرداخت سایر بدهی‌های شخص متوفی می‌گردد.

وضعیت اموال در رهن شخص متوفی

قانون مدنی عقد رهن را عقدی می‌داند که بر اساس آن شخصی، مالی را  به عنوان وثیقه در اختیار دیگری قرار می‌دهد تا شخص مقابل اطمینان یابد که حقوق خود را دریافت خواهد نمود. به شحصی که رهن را در اختیار می‌گیرد مرتهن و به شخصی که رهن را در اختیار دیگری قرار می‌دهد، راهن گفته می‌شود. این عقد در خصوص دیون و ادعای طلب از فرد فوت شده نیز کاربرد دارد. به این‌صورت که فرد بدهکار با دادن وثیقه به طلبکار، این امکان را در اختیار طلبکار قرار می‌دهد تا در صورت عدم پرداخت بدهی، از طریق فروش مال مورد وثیقه به طلب خود دست‌یابد.

در صورت فوت شخص مدیون، شخص طلبکار، مالی را به عنوان رهن در اختیار دارد و در خصوص مال مذکور نسبت به دیگر طلبکاران دارای اولویت می‌باشد. شخص مرتهن به میزان ارزش مال مورد رهن می‌تواند طلب خود را از مال مذکور برداشت نماید و برای بیشتر از این میزان نیز باید مانند سایر طلبکاران شخص متوفی و بدون هیچ اولویتی، ادعای طلب از متوفی نماید. اما اگر ارزش مال مورد رهن، بیش‌تر از میزان بدهی متوفی باشد مازاد مال، بین سایر طلبکاران تقسیم خواهدشد. به عنوان مثال اگر شخصی به میزان سیصد میلیون به شخصی بدهکار باشد و مالی به ارزش پانصد میلیون را در اختیار طلبکار به عنوان رهن قراردهد و فوت نماید، طلبکار پس از برداشتن سیصد میلیون تومان بدهی خود، باید مازاد آن؛ یعنی دویست میلیون تومان باقی‌مانده را بازگرداند تا بین سایر طلبکاران شخص متوفی تقسیم گردد.
‌

جهت آشنایی بیش‌تر با عقد رهن این مطلب را بخوانید: عقد رهن چيست و چه زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد؟

تقسیم اموال باقی‌مانده بین ورثه

بعد از پرداخت بدهی متوفی، مطابق اولویت‌های مطرح شده، اموال باقی‌مانده بین ورثه متوفی تقسیم خواهند شد. به همین علت لازم است با وارثان و طبقات ارث آشنا شویم.

وارثان چه کسانی هستند؟

با فوت هر شخص،  اموال باقی‌مانده از او به برخی از خویشاوندان او خواهد رسید؛ به چنین خویشاوندانی، وارث گفته‌ می‌شود. همه‌ خویشاوندان یک شخص، به شکل همزمان وارث محسوب نمی‌گردند بلکه وجود برخی از خویشاوندان مانع از ارث بردن سایر خویشاوندان می‌گردد و به علاوه، همه‌ وراث شخص متوفی به یک میزان ارث نمی‌برند.

خویشاوندان نسبی و سببی

وراث در یک تقسیم‌بندی به خویشاوندان نسبی و سببی تقسیم می‌گردند. منظور از خویشاوندی سببی، خویشاوندی می‌باشد که در نتیجه ازدواج ایجاد می‌گردد و در صورت فوت شخصی، همسر متوفی و خویشوندان همسر متوفی وارث سببی او محسوب می‌گردد. منظور از خویشاوندان نسبی، خویشاوندانی می‌باشند که نسبت و رابطه خونی و نسبی بین آن‌ها وجود دارد، مانند فرزندان متوفی.

‌

طبقات ارث

ماده 862 قانون مدنی، در خصوص طبقات ارث بیان می‌دارد «اشخاصی که به‌موجب نسب ارث می برند، سه طبقه‌اند: 1.‌ پدر و مادرو اولاد و اولاد اولاد 2. اجداد و برادر و خواهر و اولاد آنها 3. اعمام و عمات واخوال و خالات و اولاد آنها»

منظور از اولاد، فرزندان شخص متوفی و منظور از اولاد اولاد، نوه‌های شخص متوفی می‌باشد. منظور از اجداد، پدربزرگ و مادربزرگ شخص متوفی، منظور از اولاد خواهر و برادر، خواهرزاده و برادرزاده و منظور از اعمام، عمات، اخوال و خالات، دایی، خاله، عمو و عمه می‌باشد و منظور از اولاد این اشخاص، فرزندان آن‌ها مانند پسرعمو و پسرعمه می‌باشد.

همه‌ اشخاص گفته‌شده، به صورت همزمان نمی‌توانند وارث متوفی باشند. حضور شخصی از خویشاوندان طبقه اول، مانع ارث‌بری خویشاوندان سایر طبقات خواهد بود. برای مثال، اگر شخصی در هنگام فوت فرزندی داشته‌ باشد، خواهرزاده یا برادرزاده او دیگر ارث نخواهند برد. سهم‌الارث هریک از وراث با توجه به عوامل مختلفی تعیین خواهد شد؛ برای مثال در نظام حقوقی ما فرزندان دختر متوفی نصف فرزندان پسر متوفی، ارث خواهند برد یا همسر متوفی در کنار سایر خویشاوندان نسبی متوفی ارث خواهد برد. تعیین میزان سهم‌الارث در برخی موارد، امر پیچیده‌ای می‌گردد و تعیین آن دشوار خواهد گشت که در این‌صورت، توصیه ما دریافت مشاوره از کارشناسان مجموعه لامینگو می‌باشد.
‌

برای آشنایی بیش‌تر با میزان سهم‌الارث هر یک از وراث این مطلب را مطالعه فرمایید: نحوه تقسیم ارث بر اساس قانون | سهم ارث فرزندان | سهم ارث همسر

ورثه نسبت به بدهی فرد فوت شده تا چه میزان مسئولیت دارند؟

این امکان وجود دارد که اموال متوفی برای پرداخت دیون او کافی نباشند یا ادعای طلب از فرد فوت شده بعد از تقسیم ترکه بین وراث به‌عمل آید. در این‌صورت، این مسئله مطرح می‌گردد که ورثه نسبت به بدهی و دیون فرد فوت شده، مسئولیت دارند یا خیر و در صورت داشتن مسئولیت تا چه میزان و چه مقدار مسئولیت دارند؟

در پاسخ به این سوال، ابتدا باید به این نکته توجه نماییم که تعهدات هر شخص به دو دسته دیون و تعهدات قائم به شخص و غیر آن تقسیم می‌گردند. منظور از تعهدات قائم به شخص، تعهداتی است که باید فقط توسط شخص متعهد انجام گردد و انجام آن از طرف سایر اشخاص قابل پذیرش نمی‌باشد. تعهداتی که قائم به شخص نیستند را سایر اشخاص جز متعهد نیز می‌توانند انجام دهند. با فوت متوفی، مطالبه تعهدات و دیونی که قائم به شخص متوفی می‌باشد، دیگر امکان‌پذیر نمی‌باشد، اما دیون دسته‌ دوم هم‌چنان قابل مطالبه می‌باشند.

برای بررسی مسئولیت حقوقی ورثه در صورت مطالبه دیون متوفی، به عنوان یک اصل و قاعده کلی باید گفت که هیچ شخصی نسبت به دیون دیگری دارای مسئولیت نمی‌‌باشد؛ مگر این‌که خود، این مسئولیت را پذیرفته‌ باشد. ورثه نیز از این قاعده مستثنی نخواهند بود و لذا در این صورت، این سوال با توجه به واکنش ورثه نسبت به ترکه متوفی حالت‌های گوناگونی پیدا می‌کند که بر میزان مسئولیت ورثه نسبت به بدهی متوفی مؤثر می‌باشد.

1.‌ مسئولیت ورثه نسبت به دیون متوفی در صورت رد ترکه

ورثه شخص متوفی ممکن است ترکه را رد نمایند. در چنین‌ صورتی، نسبت به پرداخت بدهی متوفی مسئولیتی نخواهند داشت. از اموال باقی‌مانده از متوفی، ابتدا دیون او پرداخت خواهد شد و درصورتی که چیزی از اموال باقی بماند، بین وراث تقسیم خواهد شد.

2.‌ مسئولیت ورثه نسبت به بدهی متوفی در صورت قبول مطلق ترکه

ممکن است ورثه، ترکه را به شکل مطلق و بدون مشروط کردن آن به تحریر ترکه پبذیرند. در این‌صورت، ورثه مسئولیت پرداخت بدهی متوفی را به نسبت سهم خود پذیرفته‌اند. برای مثال اگر وارثی یک ششم ترکه را به ارث برد، مسئولیت پرداخت یک ششم از بدهی‌های متوفی را نیز برعهده می‌گیرد. با این وجود، اگر ورثه ثابت نمایند که دیون متوفی از میزان اموالی که به ارث برده‌اند بیش‌تر می‌باشد یا ثابت نمایند که همه یا بخشی از اموال متوفی بعد از فوت او بدون تقصیر ورثه از بین رفته‌است به نحوی که اموال موجود برای بازپرداخت دیون متوفی کافی نمی‌باشد، در این‌صورت نسبت به دیون متوفی به میزان بیش‌تر از اموال او مسئولیتی نخواهند داشت.

3.‌ قبول ترکه بعد از تحریر ترکه

تحریر ترکه از جمله عملیات‌هایی می‌باشد که با فوت متوفی لازم است انجام گیرد. مقصود از عملیات تحریر ترکه، مشخص کردن میزان اموال باقی‌مانده از متوفی و میزان دیون او می‌باشد. ممکن است وارثان شخص متوفی، ترکه را  مشروط به تحریر ترکه بپذیرند. به این معنی که بعد از تحریر ترکه و تعیین دیون و اموال متوفی آن را بپذیرند. در این‌صورت، ورثه به میزانی که در تحریر ترکه در خصوص دیون متوفی مشخص شده‌ است و با توجه به نسبت سهم خود، در برابر ادعای طلب از متوفی دارای مسئولیت می‌باشند و برای بیش‌تر از آن مسئولیتی ندارند.

کانال تلگرام لامینگو

سخن پایانی و نتیجه‌گیری

با فوت هر شخصی، مسئله تقسیم اموال باقی‌مانده از او مطرح خواهد گشت. ورثه فرد فوت شده، می‌توانند ترکه او را قبول یا رد نمایند. قبول یا رد ترکه فرد فوت شده، بر میزان مسئولیت ورثه در برابر ادعای طلب از متوفی، مؤثر می‌باشد. به عنوان قاعده کلی، ورثه بیش‌تر از سهم‌الارث خود مسئولیتی در برابر مطالبه طلب از فرد فوت شده ندارند، اما با قبول ترکه، ورثه باید عدم کفایت اموال متوفی برای پرداخت دیون متوفی را ثابت نمایند، در صورتی‌که با رد ترکه یا قبول ترکه پس از تحریر ترکه، مسئول اثبات عدم دیون متوفی نمی‌باشند.

در هر حال ارث و مسائل مربوط به آن، از مسائل پیچیده و تخصصی می‌باشد که حل آن‌ها جز از طریق مراجعه به کارشناسان، دشوار یا حتی غیرممکن می‌باشد. به‌ همین جهت، پیشنهاد ما دریافت مشاوره حقوقی حضوری یا تلفنی از کارشناسان مجموعه لامینگو می‌باشد. مجموعه لامینگو امکان ارائه مشاوره به صورت حضوری یا تلفنی در خصوص مسائل مربوط به ارث، تقسیم ترکه، ادعای طلب از متوفی و مسئولیت ورثه نسبت به دیون متوفی یا سایر مسائل حقوقی را دارد.

بلاگ حقوقی لامینگو را دنبال نمایید. در بلاگ لامینگو مجموعه‌ای از مطالب و محتوا‌های گوناگون حقوقی در موضوعات گوناگون گردآوری شده‌است که مطالعه آن‌ها منجر به افزایش دانش و اطلاعات شما خواهد شد. با مطالعه  این مطلب و یا سایر مطالب بلاگ، شما می‌توانید سوالات یا نظرات و پیشنهادات خود را در قسمت دیدگاه شما مطرح نمایید و نظرات خود را با ما به اشتراک گذارید، ما منتظر دریافت نظرات و پیشنهادات شما و پاسخگویی به سوالات شما می‌باشیم.