اسناد تجاری رسمی است یا عادی ؟

اسناد تجاری در حقوق تجارت ایران معنایی دوگانه دارند. در معنای عام، به هر نوشته‌ای که به‌وجودآورنده تعهدات تجاری باشد، سند تجاری گفته می‌شود. برای مثال، چک، سفته، برات، اوراق قرضه، اسناد خزانه، اوراق سهام، بارنامه، اسناد اعتباری بانکی و بسیاری دیگر در زمره اسناد تجاری قرار می‌گیرند. در معنای خاص نیز به هر سندی که دارای ویژگی های خاص بوده و الزامات قانونی را شامل می‌شود، باز هم سند تجاری گفته می‌شود. با دو تعریف بالا از اسناد تجاری، این پرسش ایجاد می‌شود که: «اسناد تجاری رسمی است یا عادی». برای دریافت پاسخ این سؤال، با مقاله دیگری از وبلاگ لامینگو همراه باشید.

دریافت مشاوره حقوقی

خصوصیات سند تجاری

برای درک بهتر تفاوت اسناد تجاری با اسناد غیرتجاری باید به مشخصات یک سند تجاری پرداخت. ویژگی‌های اسناد تجاری در معنای خاص خود عبارتند از:

• قابلیت نقل‌وانتقال دارند.
• متضمن پرداخت مبلغ معینی وجه نقد هستند.
• پرداخت وجه اسناد تجاری به رؤیت یا به سررسید مدت معین است.
• از مقررات ویژه قانونی تبعیت می‌کنند.

قابلیت نقل‌وانتقال اسناد تجاری به‌منظور تسهیل در امور بازرگانی و بدون هیچ‌گونه تشریفاتی انجام می‌شود. برای مثال، یک سند اقرار دین که فقط به‌وسیله قانون مدنی قابل نقل‌وانتقال است، در ردیف اسناد تجاری قرار نمی‌گیرد. همچنین، سندی که دارای ارزش است اما نمی‌توان آن را به شخص دیگری منتقل کرد نیز یک سند تجاری نیست. برای مثال، ضمانت‌نامه‌های بانکی حسن انجام کار که به‌نام شخص صادر می‌شوند و بانک ضامن متعهد به پرداخت وجه به همان شخص است یا بارنامه که معرف یک کالا است، در دسته اسناد تجاری به‌معنای خاص آن قرار نمی‌گیرند.

آن دسته از اسنادی که موارد زیر را شامل می‌شوند، جزء اسناد تجاری به‌معنای خاص محسوب می‌شوند:

• قابلیت نقل و انتقال؛
• متضمن وجه نقد بودن؛
• دارای سررسید.

برای مثال، اوراق قرضه نوعی اسناد تجاری عام محسوب می‌شوند. در کشورهای مختلف جهان، قواعد و مقرراتی برای اسناد تدوین شده‌اند که باعث می‌شوند معاملات در نهایت احقاق حق انجام شود. از مهمترین اسناد تجاری خاص می‌توان به چک، سفته و برات اشاره کرد.

حتماً بخوانید: همه چیز درمورد اسناد تجاری که لازم است بدانید!

مشخصات سند رسمی

اسنادی که در اداره ثبت اسناد و املاک، در دفاتر اسناد رسمی یا در نزد مأمورین رسمی در حدود صلاحیت آنها و براساس مقررات قانونی تنظیم شده باشند، رسمی است. «مأمور رسمی» شخصی است که مأموریت او در قانون پیش‌بینی شده است. موارد ذیل را می‌توان برخی از مصادیق مأمورین رسمی به شمار آورد:

• مأمورین وزارتخانه‌ها و شهرداری‌ها؛
• اعضای هیئت مدیره کانون وکلای دادگستری؛
• اعضای کانون کارشناسان رسمی.

اسناد رسمی برای طرفین، وراث و قائم‌مقام آنها الزام‌آور است. انواع سند رسمی عبارت است از:

• سند رسمی مدنی: تعهدات، عقود و تصرفات قانونی؛
• سند رسمی عمومی: دستورات و تصمیمات اداری و معاهدات؛
• سند رسمی قضایی: مانند تصمیمات قضایی، دادنامه، قرارها، احکام؛
• سند رسمی ثبتی: سند مالکیت (تنظیم این سند با طی تشریفاتی در اداره ثبت اسناد و املاک انجام می‌شود)؛
• سند رسمی محضری: تنظیم اسنادی در دفاتر اسناد رسمی و ازدواج و طلاق.

ویژگی‌های سند عادی

اسنادی که در اداره اسناد و املاک و یا دفاتر اسناد رسمی یا در نزد سایر مأمورین رسمی در حدود صلاحیت آنها و براساس مقررات قانون تنظیم نشده باشد، عادی است. به‌طور کلی، هر سندی که دارای ویژگی‌های سند زسمی نباشد، عادی محسوب می‌شود. همچنین، این نکته را نباید از نظر دور داشت که هر گاه سند به‌وسیله یکی از مأمورین رسمی تنظیم شده باشد اما مأمور صلاحیت تنظیم آن سند را نداشته باشد، عادی محسوب می‌شود. همچنین، مطابق با ماده 1305 قانون مدنی، تاریخ تنظیم اسناد عادی فقط درباره اشخاصی که در تنظیم آن شرکت داشته‌اند، ورثه آن‌ها و کسی که به‌نفع او وصیت شده معتبر است؛ درحالی‌که در اسناد رسمی تاریخ تنظیم علیه اشخاص ثالث نیز معتبر است.

با طرح مشخصات سند تجاری، سند رسمی و سند عادی، اکنون به موضوع اصلی «اسناد تجاری رسمی است یا عادی» می‌پردازیم.

شاید این مطلب برای شما جالب باشد: چالش‌های استفاده از اسناد تجاری سنتی در مقایسه با اسناد الکترونیکی

وصف تجریدی؛ از مهمترین تفاوت‌های اسناد تجاری و مدنی

هر سندی که در حوزه مدنی تنظیم شود، وابسته به یک رابطه حقوقی است. وقتی این رابطه حقوقی زایل شد، سند نیز ارزش خود را از دست می‌دهد. برای مثال، اسناد اجاره نشان‌دهنده یک رابطه حقوقی هستند که با خاتمه آنها، آثار حقوقی‌شان نیز از بین می‌رود.

اما در حوزه تجارت، همین که سند تجاری تنظیم شد و دارنده آن را تحویل گرفت، با زوال رابطه حقوقی، ارزش سند از بین نمی‌رود. به همین دلیل، اسناد مدنی جنبه طریقیت دارند؛ اما اسناد تجاری خاص دارای جنبه موضوعی هستند. به موضوعیت یافتن اسناد تجاری «وصف تجریدی» گفته می‌شود.

وصف تجریدی به این معناست که عواقب حادث‌شده در رابطه حقوقی، تأثیری بر سند ندارد. پس حفظ شدن اعتبار به‌دلیل موضوعیت داشتن سند تجاری است. عدم توجه به تعهد سابق و اصالت به تعهد ایجادشده از نتایج وصف تجریدی اسناد تجاری است. درحقیقت، مهمترین ویژگی حقوقی در اسناد تجاری، همان امضا کردن آنها است. به‌محض امضای اسناد، تعهد کامل می‌شود که این مهم، نمایانگر وصف تجریدی بودن آن است.

از سوی دیگر، هر سند تجاری اگر دارای امضاء باشد، پشتیبانی بیشتری برای دارنده آن دارد؛ زیرا مسئولیت تضامنی به دارنده سند این امکان را می‌دهد که او علیه امضاءکنندگان طرح دعوی کند. اگرچه در بعضی اسناد همچون ضمانتنامه بانکی این موضوع دیده می‌شود، اما مسئولیت تضامنی را فقط در اسناد تجاری در مفهوم خاص (چک، برات یا سفته) می‌بینیم.

درنهایت، اسناد تجاری عادی است یا رسمی؟

در بالا، به شرح تعریف اسناد عادی، رسمی و تجاری و همچنین، وصف تجریدی که یکی از مهمترین تفاوت‌های اسناد تجاری و غیرتجاری است، پرداختیم. درحقیقت، اسناد تجاری در مفهوم خاص دارای یکسری قوانین هستند که آنها را از اسناد مدنی متمایز می‌کند. اما درنهایت اگر بپرسید: «اسناد تجاری رسمی است یا عادی»، باید بگوییم که باتوجه به این امر که اصل بر عادی بودن اسناد است، می‌توان گفت که اسناد تجاری در گروه اسناد عادی قرار می‌گیرند.

کانال تلگرام لامینگو

کلام آخر

اسناد تجاری همانطور که از نامشان پیداست، دارای تعهدات تجاری هستند که توسط اشخاص استفاده می‌شوند. افراد از اسناد تجاری مانند چک، سفته یا برات برای امور دادوستد استفاده می‌کنند. مبایعه‌نامه خرید ملک یا خودرو سندی مدنی است؛ اما اگر با صدور چک همراه باشد، از یک سند تجاری استفاده شده است. اگر فردی برای حسن انجام کار خود سفته ارائه داد، باز هم از یک سند تجاری استفاده کرده است. سند خانه، سند ازدواج، سند خودرو و غیره، جزء اسناد غیرتجاری محسوب می‌شوند.

با ارائه تحلیل حقوقی در این مطلب، بیان کردیم که باتوجه به اینکه اسناد رسمی مطابق با قوانین و مقررات دارای ویژگی‌های خاصی هستند، اسناد تجاری را می‌توان در گروه اسناد عادی قرار داد.

امید داریم این مطلب برای شما مفید واقع شده باشد. نظرات یا سؤالات خود را در بخش دیدگاه‌ها با ما به اشتراک بگذارید. همچنین، می‌توانید جهت خواندن سایر مطالب، به بلاگ حقوقی لامینگو مراجعه نمایید.