قرار عدم استماع دعوا چیست و در چه مواردی صادر می‌شود؟

مطابق با قوانین، اشخاص حق طرح دعوا در مراجع دادگستری عمومی را دارند. هر دعوایی که در مراجع قضایی طرح می‌شود، باید مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت رأی مقتضی صادر گردد. اما در شرایطی ممکن است یک دعوا به دلیل وجود علل قانونی، قابلیت رسیدگی نداشته باشد و در چنین شرایطی، مرجع قضایی باید قرار عدم استماع دعوا صادر نماید. قرارها بخشی از آرایی هستند که دادگاه‌ها صادر می‌نمایند و قرار عدم استماع دعوا نیز یکی از همین موارد است.

در چنین شرایطی و زمانی که دعوایی قابلیت رسیدگی ندارد، دادگاه بدون ورود به ماهیت دعوا این قرار را صادر می‌نماید و شخصی که دعوا را مطرح کرده است، می‌تواند پس از رفع ایرادات و موانع، مجدد دعوای خود را طرح نماید. پس از صدور این قرار، شخصی که به صدور قرار عدم استماع، اعتراضی دارد می‌تواند در صورتی‌که اصل دعوا قابل اعتراض باشد، به این قرار نیز اعتراض نماید. در این مقاله قصد داریم تا با یکدیگر به توضیح این قرار، ویژگی‌ها، موارد صدور و آثار آن بپردازیم.

کانال تلگرام لامینگو

قرار چیست و چه انواعی دارد؟

تصمیماتی که دادگاه در یک پرونده اتخاذ می‌نماید، یا حکم هستند و یا قرار. این دو با یکدیگر متفاوت بوده و هر کدام آثار مختلفی دارند. حکم مرتبط به رسیدگی ماهوی به یک پرونده است، اما قرار ممکن است در ارتباط با ماهیت دعوا بوده و یا مربوط به مسائل شکلی باشد. قانون آیین دادرسی قرارها را به‌صورت مستقیم تعریف نکرده است و تنها چنین بیان شده که در صورتی‌که رأی دادگاه در ارتباط با ماهیت دعوا و قاطع دعوا باشد، حکم و در غیر این صورت قرار است.

با توجه به این توضیح می‌توان اینطور برداشت کرد که قرار یا قاطع دعوا است و یا در ارتباط با مسائل ماهوی دعوا و در غیر این صورت و در صورتی‌که رأی دادگاه هم در ارتباط با ماهیت دعوا و هم قاطع دعوا باشد، این رأی حکم است. علاوه بر این، یکی دیگر از تفاوت‌های موجود میان حکم و قرار این است که حکم تنها توسط قاضی صادر می‌شود، اما قرار ممکن است توسط قاضی یا بازپرس و یا دادیار صادر گردد.

قرارهای قانونی چه انواعی دارد؟

قرارها انواع مختلفی داشته و در قانون آیین دادرسی مدنی به قرارهای مختلف اشاره شده است. مطابق با قانون آیین دادرسی مدنی، قرارها انواعی دارند که عبارت است از قرارهای اعدادی، قرارهای قاطع دعوا و قرارهای شبه قاطع. قرارهای اعدادی یا مقدماتی قرارهایی هستند که پرونده را برای صدور رأی آماده می‌کنند. این قرارها پیش از ختم دادرسی صادر می‌گردد و از انواع آن می‌توان به قرار معاینه محل یا تحقیق محل اشاره کرد.

قرارهای قاطع دعوا اما قرارهایی هستند که باعث ختم رسیدگی شده و پرونده را از دستور کار دادگاه خارج می‌کنند. همانطور که مشخص است قرارهای قاطع دعوا به این دلیل بسیار شبیه به حکم هستند و از انواع آن‌ها می‌توان به قرار رد دعوا و قرار عدم استماع دعوا اشاره نمود. قرارهای شبه قاطع نیز قرارهایی هستند که یا سبب خروج پرونده از آن دادگاه و یا سبب احاله پرونده به دادگاه دیگری می‌شوند، مانند قرار عدم اهلیت.

قرار عدم استماع دعوا چیست؟

همانطور که در مقدمه مطلب بیان شد، در شرایطی که موانعی قانونی جهت رسیدگی به دعوای مطروحه وجود داشته باشد، دادگاه اقدام به صدور قرار عدم استماع می‌نماید. به‌صورت کلی، آرایی که دادگاه صادر می‌نماید عبارت است از حکم و قرار که این قرارها نیز به انواعی تقسیم می‌شوند و بخش مهمی از آن‌ها قرارهای قاطع دعوا است. قرارهای قاطع دعوا قرارهایی هستند که پس از صدور آن، رسیدگی به پرونده خاتمه می‌یابد و پرونده از دادگاه خارج می‌شود.

یکی از ویژگی‌های قرار عدم استماع دعوا این است که دادگاه صادرکننده این قرار، پیش از ورود به ماهیت آن را صادر می‌نماید، زیرا این قرار به‌دلیل وجود موانع و ایراداتی در طرح دعوا صادر می‌گردد و به‌عبارت دیگر، دعوا در هنگام طرح دارای مشکلاتی بوده که از منظر قانونی، قابلیت رسیدگی به ماهیت آن وجود نداشته است. قرار عدم استماع ممکن است به‌دلیل موجه و قانونی نبودن خواسته و یا طرف دعوا قرار ندادن کلیه اصحاب دعوا صادر گردد.

آیا قرار عدم استماع دعوا قابل اعتراض است؟

قانون آیین دادرسی مدنی به‌صورت خاص، اقدام به تعریف و توضیح قرار عدم استماع ننموده و تنها در موادی به این قرار اشاره داشته است. یکی از مواردی که قانونگذار به این قرار اشاره داشته، ماده 332 قانون آیین دادرسی مدنی است که در این ماده این قرار قابل تجدیدنظرخواهی دانسته شده است. بر اساس این ماده، قرار عدم استماع دعوا در مواردی که اصل دعوا قابل اعتراض است، قابل اعتراض خواهد بود. برای مثال در صورتی‌که اصل دعوا یک دعوای مالی با خواسته‌ای به ارزش بیش از 300 هزار تومان باشد و در ارتباط با این دعوا قرار عدم استماع صادر شود، در این شرایط این قرار قابل اعتراض است، زیرا حکم راجع به اصل دعوا، قابل تجدیدنظرخواهی می‌باشد. اما اگر دعوای مطروحه دعوایی باشد که قابلیت تجدیدنظرخواهی نداشته باشد، در این صورت قرار مزبور نیز قابل اعتراض نخواهد بود.

دریافت مشاوره حقوقی

قرار عدم استماع دعوا در چه شرایطی صادر می‌شود؟

پیش از این نیز بیان شد که قانونگذار به‌طور مشخص در قانون به مواردی که قرار عدم استماع صادر می‌شود اشاره نداشته است. به هر صورت اما از توضیحاتی که در ارتباط با این قرار در قانون وجود دارد، می‌توان به این نتیجه رسید که هرگاه طرح دعوا با موانعی روبه‌رو باشد که این موانع باعث می‌شود رسیدگی به دعوا در دادگاه بیخود باشد، قرار عدم استماع صادر خواهد شد. از جمله مواردی که می‌توان به صدور این قرار اشاره کرد عبارت است از اینکه خواهان دعوا، دعوا را به طرفیت تمام اصحاب دعوا طرح نکرده باشد، دعوای مطروحه علل موجه و قانونی نداشته باشد، سبب طرح دعوا نامشروع و غیرقانونی باشد، دعوایی که باید توأمان با دعوای دیگری طرح می‌شده به‌صورت مستقل طرح شده باشد و سایر موارد این‌چنینی.

برای اینکه بیشتر با موارد صدور این قرار آشنا شوید، در ادامه مثالی در این زمینه بیان و توضیح داده خواهد شد. تصور کنید دو نفر قراردادی جهت فروش ملکی منعقد می‌کنند و ذیل قرارداد و در بند مختص به حل‌وفصل اختلافات، بر ارجاع اختلاف به داوری توافق کرده و شخصی را نیز به‌عنوان داور مرضی‌الطرفین مشخص می‌نماید. در این شرایط، اگر طرفین قرارداد در روند اجرای قرارداد با اختلاف مواجه شوند، باید اختلاف را به داور مرضی‌الطرفین ارجاع داده و این داور باید اختلاف را حل‌وفصل نماید. حال اگر یکی از طرفین دعوا بر خلاف توافق قراردادی، اختلاف را به‌جای ارجاع آن به داور نزد مراجع قضایی برده و قصد طرح دعوا در دادگاه را داشته باشد، به‌دلیل تعارض این موضوع با اصل آزادی اراده، دادگاه از ورود به دعوا خودداری نموده و قرار عدم استماع صادر می‌نماید.

این مطلب را نیز بخوانید: درخواست اعتراض به قرار منع تعقیب و مهلت زمان آن

قرار عدم استماع دعوا چه ویژگی‌ها و آثاری دارد؟

هر حکم و قراری که در دادگاه صادر می‌شود، ویژگی‌ها و آثاری دارد. قرارداد عدم استماع دعوا نیز از این موضوع مستثنی نبوده و هنگامی که دادگاه این قرار را صادر می‌نماید، آثاری به وجود خواهد آمد. همانطور که بیان شد، قرار مزبور یک قرار قاطع دعوا است؛ به این معنا که پس از صدور آن، رسیدگی به دعوا خاتمه می‌یابد و پرونده از دادگاه خارج می‌شود. با این وجود اما خواهان دعوا این حق را دارد که پس از برطرف کردن موانع و ایرادات، مجدد دعوای مزبور را طرح نماید. از این موضوع متوجه خواهیم شد که قرار فوق‌الذکر با وجود اینکه یک قرار قاطع است، اما اعتبار امر مختومه را ندارد. قرارهایی که اعتبار امر مختوم دارند قرارهایی هستند که پس از صدور آن‌ها در دادگاه، خواهان دیگر حق طرح همان دعوا را در دادگاه ندارد.

خواهانی که دعوایی را طرح کرده، باید هزینه دادرسی را بپردازد. حال اگر دادگاه قرار عدم استماع در ارتباط با این دعوا صادر نماید، هزینه دادرسی قابل بازپس‌گیری نخواهد بود. علاوه بر این موارد، یکی دیگر از ویژگی‌های این قرار، قابلیت اعتراض به آن در دادگاه است. البته باید توجه داشت که خواهان تنها زمانی می‌تواند به این قرار اعتراض نماید که حکم راجع به اصل دعوا نیز قابل اعتراض باشد. در غیر این صورت، اعتراض به قرار عدم استماع دعوا ممکن نخواهد بود.

نحوه اعتراض به صدور قرار عدم استماع دعوا چگونه خواهد بود؟

در قسمت‌های قبل، در ارتباط با اینکه قرار عدم استماع دعوا چیست، چه آثاری دارد و در چه شرایطی صادر می‌شود توضیحاتی بیان شد. در این قسمت از مطلب قصد داریم نحوه اعتراض به این قرار و مهلت زمانی اعتراض به آن را بررسی کنیم. به‌صورت کلی، اعتراض به هر حکم یا قراری تنها در یک مدت زمانی محدود ممکن است و قرار عدم استماع دعوا نیز از این قاعده مستثنی نیست. اگر اعتراض به رأی دادگاه در خارج از مهلت قانونی انجام گیرد، به این اعتراض ترتیب اثر داده نخواهد شد. به‌ استناد ماده 332 قانون آیین دادرسی مدنی، چنانچه حکم راجع به اصل دعوا قابل اعتراض و تجدیدنطر باشد، قرار عدم استماع دعوا نیز قابل اعتراض خواهد بود.

شخصی که قصد اعتراض به این قرار را دارد، باید در بازه زمانی 20 روزه اقدام به ثبت اعتراض خود نماید. در صورتی‌که قرار عدم استماع شرایط لازم برای اعتراض را داشته باشد، در این صورت شخصی که قصد اعتراض را دارد، باید مراتب اعتراض را در یک دادخواست قانونی تجدیدنظر ذکر نموده و این دادخواست را در بازه زمانی قانونی از طریق دفاتر خدمات الکترونیک ثبت نماید.

نتیجه‌گیری

در این نوشتار در ارتباط با قرار عدم استماع دعوا صحبت شد و مطالب لازم در این زمینه عنوان گردید. این قرار یکی از انواع قرارهای قاطع است که در شرایطی صادر می‌شود که دعوا به‌دلیل ایرادات و موانع قانونی، قابلیت طرح در دادگاه را ندارد. صدور این قرار سبب ختم رسیدگی می‌شود و پس از صدور آن، پرونده از دادگاه خارج می‌شود. با این وجود، چنانچه خواهان دعوا موانع و ایرادات قانونی را برطرف نماید، قابلیت طرح مجدد دعوا برای وی فراهم خواهد شد.

علاوه بر این، قرار مزبور در صورتی‌که دعوای اصلی قابل اعتراض و تجدیدنظر باشد، قابل اعتراض است و شخصی که قصد اعتراض نسبت به صدور این قرار را دارد، می‌تواند ضمن دادخواستی مراتب اعتراض خود را شرح داده و از طریق دفاتر الکترونیک خدمات قضایی این اعتراض را ثبت نماید. موضوعی که باید به آن توجه داشت این است که مهلت اعتراض به قرار عدم استماع 20 روز است و به اعتراض مزبور تنها در صورتی رسیدگی می‌شود که در این بازه زمانی ثبت شود. شما می‌توانید در صورتی‌که نیاز به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه دارید، با همکاران ما در تیم حقوقی لامینگو در ارتباط بوده و مشاوره حقوقی لازم را از این افراد دریافت نمایید.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

سخن پایانی

نکته‌ای که در پایان باید به آن توجه داشت، این است که با توجه به تعدد قرارها در قانون و همچنین شباهت برخی از این قرارها به احکام صادره از دادگاه‌ها، توصیه می‌شود در صورتی‌که قصد طرح دعوا در دادگاه و یا قصد اعتراض نسبت به احکام یا قرارهای قابل اعتراض را دارید،حتماً از وکلا و مشاورین متخصص در این زمینه راهنمایی بگیرید. وکلا و مشاوران حقوقی به شما کمک می‌کنند تا دادخواستی قانونی و صحیح ارائه نمایید و تشریفات قانونی طرح دعوا و اعتراض را به‌طور صحیح طی نمایید. در غیر این صورت، ممکن است دعوای مطروحه از جانب شما به‌دلیل عدم رعایت مقررات قانونی قابل رسیدگی در دادگاه نباشد. در این زمینه، شما می‌توانید از مشورت و راهنمایی وکلا و مشاوران حقوقی لامینگو بهره‌مند شوید. لامینگو یک استارتاپ حقوقی متشکل از بهترین و باتجربه‌ترین متخصصین حقوقی است که خدمات گوناگونی به اشخاص ارائه می‌نماید.

بلاگ حقوقی لامینگو را دنبال نمایید!

مطلبی که تا به اینجا آن را مطالعه نمودید، یکی از هزاران محتوای بلاگ حقوقی لامینگو است. بلاگ لامینگو پلتفرم انتشار محتواهایی با موضوعات مختلف حقوقی است که مطالعه این مطالب دانش حقوقی شما را افزایش خواهد داد. شما می‌توانید با ورود به بلاگ حقوقی لامینگو مطالبی در ارتباط با سایر قرارهای حقوقی و کیفری مطالعه نموده و با تشریفات رسیدگی به دعوا در دادگاه‌های حقوقی و کیفری آشنا شوید. شما می‌توانید سؤالات خود را در انتهای هر مطلب در بخش مربوط به دیدگاه‌ها بنویسید و منتظر پاسخ آن از سوی همکاران ما در تیم حقوقی لامینگو باشید. علاوه بر این، درخواست ما از شما این است که نظرات خود در ارتباط با هر مطلب را با ما به اشتراک بگذارید، زیرا این موضوع به ما در بهبود کیفیت محتواهای حقوقی کمک خواهد کرد. لامینگو را به دوستان خود پیشنهاد دهید و ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید.