جرم نشر اکاذیب چیست؟ | شرایط تحقق و مجازات نشر اکاذیب

تحقق جرم نشر اکاذیب به این صورت است که فردی اقدام به اشاعه اخبار دروغ می‌نماید به صورتی‌که سبب ضرر زدن به دیگری و تشویش اذهان عمومی و یا مقامات گردد. نشر اکاذیب در قانون مجازات اسلامی جرم‌انگاری شده و قانونگذار برای این عمل مجازات در نظر گرفته است. تحقق جرم مزبور شرایطی دارد که تا این شرایط احراز نشود، این جرم محقق نشده و مجازاتی در پی ندارد. انواع نشر اکاذیب ممکن است شباهت نزدیکی با جرایمی مانند افترا داشته باشد، اما باید توجه کنید این جرایم با یکدیگر متفاوت هستند. در این مقاله قصد داریم تا ضمن توضیح و تعریف ارکان جرم نشر اکاذیب، شرایط تحقق این جرم و همچنین میزان مجازات آن در قانون مجازات اسلامی را بررسی کنیم. در این مقاله با ما همراه باشید و چنانچه پس از مطالعه این مقاله نیاز به کسب اطلاعات بیشتر داشتید، با همکاران ما در تماس باشید.

دریافت مشاوره حقوقی

جرم نشر اکاذیب چیست؟

پیش از آن‌که به تعریف و توضیح جرم نشر اکاذیب بپردازیم، بهتر است ابتدا معنی نشر اکاذیب را بدانیم. نشر در لغت به معنای انتشار دادن و اکاذیب به‌معنای دروغ‌ها است و در نتیجه، جرم مزبور به معنای انتشار اخبار دروغ است.

تعریف جرم نشر اکاذیب در قانون

قانونگذار در قانون مجازات اسلامی، عمل مجرمانه نشر اکاذیب را تعریف کرده است و مطابق با ماده 698 باب تعزیرات «هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به و‌سیله نامه یا شکواییه یا مراسلات یا عرایض یا گزارش یا توزیع هرگونه او‌راق چاپی یا خطی با امضاء یا بدو‌ن امضاء، اکاذیبی را اظهار نماید یا با همان مقاصد، اعمالی را بر خلاف حقیقت رأساً یا به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحاً یا تلویحاً نسبت دهد، اعم از اینکه از طریق مزبور به‌ نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به غیر و‌ارد شود یا نه، علاو‌ه‌ بر اعاده حیثیت در صورت امکان، باید به حبس از یک ماه تا یک سال و یا شلاق تا (۷۴) ضربه محکوم شود».

نشر اکاذیب چه مصادیقی دارد؟

با توجه به تعریف قانون از جرم نشر اکاذیب، متوجه این می‌شویم که این جرم زمانی محقق می‌شود که فردی با هدف ضرر رساندن به دیگران و یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات، اقدام به اظهار اخبار کذب درباره دیگران نماید و این اخبار کذب را انتشار دهد. در این بخش از مطلب ممکن است از خود بپرسید که اکاذیب چیست و شامل چه مواردی می‌شود؟ در پاسخ به این سؤال باید گفت اکاذیب یا اخبار دروغ، شامل انتساب هر عمل یا موارد دیگری می‌شود که خلاف واقع باشد و قابل انتساب به دیگری نیست، اما شخصی آن را به دیگری نسبت داده است. در نتیجه، اهمیتی ندارد که آنچه نسبت داده شده الفاظی زشت بوده است یا نه، بلکه همین که خلاف واقعیت باشد، مصداق اکاذیب است.

نکته مهمی که در ارتباط با این جرم وجود دارد این است که شخص متضرر از جرم نشر اکاذیب، ممکن است شخص حقیقی یا حقوقی باشد و در هر صورت جرم محقق خواهد شد.

تحقق جرم نشر اکاذیب چه شرایطی دارد؟

تحقق هر جرمی که در قانون مجازات اسلامی به آن اشاره شده است، شرایطی دارد و در صورت فقدان این شرایط، عمل انجام‌شده مصداق انجام جرم نیست. عمل مجرمانه نشر اکاذیب نیز از این قاعده مستثنی نبوده و برای اینکه این جرم محقق شود و فاعل جرم مجازات شود، شرایطی لازم است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم. موضوع مهمی که باید در نظر داشته باشید این است که این شرایط همگی باید در کنار هم وجود داشته باشد تا جرم نشر اکاذیب، محقق شود. شرایط تحقق جرم نشر اکاذیب به شرح زیر است:

1. عمل انتسابی باید خلاف واقعیت باشد

اولین شرط تحقق جرم مزبور این است که عمل یا خبری که فاعل جرم به دیگر نسبت می‌دهد، باید خلاف واقعیت و کذب باشد. در نتیجه، اگر عملی که شخصی به شخص دیگر نسبت می‌دهد قابل انتساب به شخص و مطابق با واقعیت باشد، در این صورت این فعل دیگر مصداق عمل مجرمانه نشر اکاذیب نمی‌باشد.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

2. مرتکب جرم باید سوء نیت داشته باشد

فردی که مرتکب این جرم می‌شود، باید سوء نیت داشته باشد. این سوء نیت، اعم از سوء نیت عام و خاص است. این موضوع به این معنا است که شخصی که اکاذیبی را به دیگری نسبت می‌دهد، اولاً باید قصد انجام این فعل را داشته باشد. این شرط به این معنا است که برای مثال اگر شخصی در هنگام خواب یا مستی اقدام به انتساب اعمالی خلاف واقع به دیگری نماید، عمل ارتکابی مجرمانه نبوده و جرمی محقق نشده است. علاوه بر این، فاعل جرم نشر اکاذیب باید با هدف ضرر زدن به دیگری یا تشویش اذهان عمومی و مقامات رسمی اقدام به نشر اکاذیب نماید. بنابراین اگر شخصی بدون قصد ضرر زدن به دیگری اقدام به انتساب اعمالی به شخص دیگر نماید، این موضوع مصداق تحقق جرم نشر اکاذیب نمی‌باشد.

3. اکاذیب باید انتشار یابد

یکی دیگر از شرایط تحقق جرم نشر اکاذیب، این است که اکاذیبی که مرتکب به دیگری نسبت می‌دهد باید نشر یابد. به‌عبارت دیگر، اکاذیب باید اظهار شود و این اظهار به معنای آشکار شدن است و در نتیجه اگر شخصی اعمالی خلاف واقع را به دیگری نسبت دهد و آن را بر روی کاغذی بنویسد و در کشوی میز خود قرار دهد، در این صورت جرمی صورت نگرفته است، زیرا اخبار کذبی که مرتکب به دیگری منتسب کرده، نشر داده نشده است و در نتیجه اکاذیبی که منتشر نشود، امکان ضرر زدن به دیگری یا تشویش اذهان عمومی را نخواهد داشت.

ارکان جرم نشر اکاذیب چیست؟

هر جرمی که اتفاق می‌افتد ارکانی دارد که اگر این ارکان محقق نشود، جرمی هم وقوع نیافته است. این ارکان در تمامی جرایم مشترک بوده و عبارت است از رکن مادی، رکن معنوی و رکن قانونی. به‌عبارت دیگر، تنها زمانی می‌توانیم بگوییم جرمی اتفاق افتاده است که عمل مجرمانه مزبور، دارای سه رکن قانونی، مادی و معنوی باشد. جرم نشر اکاذیب نیز این این قاعده مستثنی نبوده و برای تقق این جرم، باید ارکان جرم نشر اکاذیب وجود داشته باشد. در ادامه به بررسی ارکان تحقق جرم اکاذیب خواهیم پرداخت.

1. رکن قانونی

رکن قانونی تحقق جرم به این معنا است که عمل ارتکابی تنها زمانی مجرمانه تلقی می‌شود که در قانون جرم‌انگاری شده باشد. به‌عبارت دیگر، تنها زمانی می‌توان افراد را به دلیل ارتکاب فعل یا ترک فعل، مجازات کرد که قانون آن فعل یا ترک فعل را مجرمانه دانسته و برای آن مجازات در نظر گرفته باشد. در ارتباط با رکن مادی جرم نشر اکاذیب، قانونگذار در ماده 698 بخش تعزیرات، نشر اکاذیب با هدف ضرر زدن به دیگری و تشویش اذهان عمومی را مجرمانه دانسته و در نتیجه، رکن قانونی این جرم محقق شده است.

این مطلب را نیز بخوانید: مشاوره حقوقی جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی و مجازات آن

2. رکن مادی

عنصر مادی هر جرم، رفتار مادی یا فیزیکی می‌باشد که شخص برای ارتکاب جرم باید آن را انجام دهد و در صورتی‌که این عمل انجام نشود، جرم مزبور محقق نمی‌گردد. در همین راستا، عنصر مادی جرم نشر اکاذیب عبارت است از انتشار اخبار دروغ و انتساب اکاذیب به اشخاص دیگر. به‌عبارت دیگر، تنها زمانی می‌توان فردی را به اتهام ارتکاب نشر اکاذیب مجازات کرد که فعل لازم برای انجام شدن این جرم را مرتکب شده و انجام داده باشد. در نتیجه، اگر شخصی قصد ضرر زدن به دیگری و یا تشویش اذهان عمومی و مقامات رسمی را داشته باشد، اما هرگز عملی در این راستا مرتکب نشود، در این صورت مجازات این فرد ممکن نمی‌باشد حتی اگر قصد وی جهت انجام این عمل محرز شود.

3. عنصر معنوی

همانطور که پیش از این بیان شد، برای تحقق جرم نشر اکاذیب، وجود ارکانی لازم است. یکی دیگر از عناصر تشکیل‌دهنده جرم، عنصر معنوی است. عنصر معنوی جرم نشر اکاذیب این است که شخصی که اقدام به انتشار اخبار دروغ در ارتباط با دیگری می‌نماید و اعمالی خلاف واقع را به وی نسبت می‌دهد، باید قصد ضرر زدن به آن شخص و یا قصد تشویش اذهان عمومی و مقامات رسمی را داشته باشد، در غیر این صورت این جرم محقق نخواهد شد. علاوه بر این، جرم مزبور در صورتی محقق می‌شود که انجام فعل مادی این جرم، سبب ضرر رسیدن به دیگری و تشویش اذهان عمومی شود. بنابراین اگر فردی اقدام به انتشار اکاذیب نماید، اما نتیجه مورد نظر حاصل نشود، در نتیجه جرمی انجام نشده است.

به‌عبارت دیگر، عنصر معنوی جرم نشر اکاذیب تنها زمانی محقق می‌شود که شخص هم قصد انجام فعل مادی جرم را داشته باشد و هم قصد ضرر زدن به دیگری و تشویش اذهان عمومی از طریق ارتکاب این عمل را داشته باشد. در واقع، برای تحقق عنصر معنوی جرم نشر اکاذیب، لازم است تا مرتکب جرم هم قصد فعل و هم قصد نتیجه داشته باشد.

علاوه بر این، مرتکب این جرم باید عمداً اقدام به انجام این فعل نموده باشد و در صورتی‌که فردی سهواً باعث انتشار اطلاعات کذب شده باشد، در این شرایط عنصر روانی این جرم محقق نشده و به همین دلیل، جرم به وقوع نپیوسته است. علاوه بر اینکه شخص باید عمداً مرتکب رکن مادی این جرم شده باشد، باید سوءنیت و قصد ضرر زدن به دیگری را داشته باشد و در صورتی‌که شخصی از انتشار اطلاعات مربوط به دیگران قصد سوء نداشته باشد، در نتیجه جرم مزبور محقق نخواهد شد.

جرم نشر اکاذیب چه تفاوتی با جرم توهین و افترا دارد؟

پیش از این نیز بیان شد که جرم نشر اکاذیب، شباهت‌هایی با جرایم دیگر قانون مجازات اسلامی دارد. یکی از این جرایم، توهین است. به موجب قانون، تعریف جرم توهین عبارت است از فحاشی به افراد و استعمال الفاظ رکیک. همانطور که از این تعریف مشخص است، جرم توهین زمانی ارتکاب می‌یابد که فردی اقدام به نسبت دادن الفاظ رکیک به دیگری نماید. در صورتی‌که در جرم نشر اکاذیب، همین که موارد انتسابی خلاف واقع و دروغ باشد، سبب تحقق جرم می‌شود.

یکی دیگر از جرایمی که شبیه به جرم نشر اکاذیب می‌باشد، جرم افترا است. به موجب ماده 697 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی «هر کس به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جرائد یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر به کسی امری را‌ صریحاً نسبت دهد یا آن‌ها را منتشر نماید که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می ‌شود و نتواند صحت آن اسناد را ثابت نماید جز در مواردی که‌ موجب حد است به جزای نقدی درجه شش محکوم خواهد شد».

مطابق با این تعریف، متوجه خواهیم شد که جرم افترا زمانی محقق می‌شود که فردی عناوین مجرمانه‌ای را به دیگری نسب دهد و جرم بودن آنچه منتسب شده، شرط تحقق این جرم است. در حالی‌که در جرم نشر اکاذیب، مهم نیست آنچه مرتکب انتساب داده است عنوان مجرمانه داشته باشد یا خیر و همین که آنچه نسبت داده است دروغ باشد، مصداق عمل مجرمانه نشر اکاذیب است.

ارتکاب عمل مجرمانه نشر اکاذیب چه مجازاتی دارد؟

مطابق با قانون مجازات اسلامی، مجازات جرم نشر اکاذیب عبارت است از حبس از یک ماه تا یک سال و یا شلاق تا (۷۴) ضربه. اعمال مجازات نشر اکاذیب شرایطی دارد که تنها در صورت وجود این شرایط می‌توان مرتکب جرم را مجازات کرد. یکی از این شرایط این است که شخصی که از ارتکاب این جرم متضرر شده است، باید شکایت کند و تنها در این صورت است که امکان مجازات مرتکب وجود دارد. پیگیری جرایم در قانون ایران به دو صورت است؛ در ارتباط با برخی جرایم، مقام قضایی حتی بدون شکایت شاکی نیز باید به جرم ارتکابی رسیدگی نماید و در برخی جرایم، شکایت شاکی برای رسیدگی به جرم لازم است که جرم نشر اکاذیب از این دسته جرایم است.

یکی دیگر از شرایط مجازات مرتکب جرم نشر اکاذیب این است که شخص مرتکب باید در ارتکاب جرم، سوء نیت داشته باشد و اگر شخصی سهواً سبب نشر اکاذیب شده باشد، عمل ارتکابی این فرد قابل مجازات نخواهد بود.

انواع نشر اکاذیب چیست؟

یکی دیگر از موضوعاتی که در این مطلب باید به آن پرداخته شود، انواع نشر اکاذیب است. عمل مجرمانه نشر اکاذیب ممکن است به دو صورت رایانه‌ای و غیر رایانه‌ای انجام شود. نشر اکاذیبی که در ماده 698 تعزیرات به آن اشاره شده است، از طریق نامه یا شکواییه یا مراسلات یا عرایض یا گزارش یا نشر یا توزیع هر گونه اوراق چاپی یا خطی با امضا یا بدون امضا است. در واقع، در این نوع از نشر اکاذیب، انتساب دروغ به دیگری از طریق اظهار بیانی یا کاغذی انجام می‌شود.

نوع دیگری از نشر اکاذیب وجود دارد که نشر اکاذیب از طریق رایانه است که عنوان مجرمانه نشر اکاذیب از طریق سیستم‌های رایانه‌ای را دارد. بر اساس قانون جرایم رایانه‌ای «هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله سامانه رایانه‌ای یا مخابراتی اکاذیبی را منتشر نماید یا در دسترس دیگران قرار دهد یا با همان مقاصد، اعمالی را برخلاف حقیقت، رأساً یا به عنوان نقل قول، به شخص حقیقی یا حقوقی به‌طور صریح یا تلویحی نسبت دهد، اعم از اینکه از طریق یاد شده به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به دیگری وارد شود یا نشود، افزون بر اعاده حیثیت (در صورت امکان)، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (۵.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا چهل میلیون (۴۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد».

کانال تلگرام لامینگو

جمع‌بندی

در این مقاله مطالب لازم در ارتباط با جرم نشر اکاذیب را بیان کردیم. جرم نشر اکاذیب زمانی اتفاق می‌افتد که شخصی اقدام به انتساب اکاذیب و اخبار خلاف واقع به دیگری از طریق اظهار بیانی یا نامه یا مراسلات و اوراق چاپی با هدف ضرر زدن به دیگری و تشویش اذهان عمومی نماید. این جرم یکی از جرایمی است که تنها با شکایت شاکی جرم، پیگیری و به آن رسیدگی می‌شود و مجازات مرتکب این جرم، حبس تأدیبی از دو ماه تا دو سال و یا شلاق تا 74 ضربه می‌باشد.

جرم نشر اکاذیب، ممکن است شباهت‌هایی با سایر جرایم مانند توهین یا افترا داشته باشد، اما این جرایم در آنچه منتسب می‌شود و قصدی که مرتکب دارد، تفاوت‌هایی دارند. با توجه به این توضیحات، می‌توان متوجه شد که تنظیم شکواییه جرم نشر اکاذیب ممکن است پیچیدگی‌هایی برای اشخاصی داشته باشد که تسلط لازم بر قوانین را ندارند و در همین راستا شما می‌توانید شکواییه جرم نشر اکاذیب را از لامینگو درخواست نمایید.

اگر مطالعه این محتوا برای شما مفید بوده است و شما از مطالعه آن رضایت داشته‌اید، پیشنهاد می‌شود وارد بلاگ حقوقی لامینگو شوید و سایر محتواهای حقوقی این بلاگ را نیز مطالعه نمایید. همکاران ما در تیم تولید محتوای لامینگو روزانه مطالبی با موضوعات مختلفی حقوقی، کیفری، کسب‌وکار و قراردادها در این بلاگ منتشر می‌کنند که مطالعه این مطالب به افزایش دانش حقوقی شما کمک بزرگی خواهد کرد. سؤالاتی که در ارتباط با این مطلب دارید را برای ما بنویسید و منتظر پاسخ آن باشید.