انواع دادسراهای تخصصی | تفاوت دادسرای اختصاصی و تخصصی

دادسرا نهاد تعقیب در جرایم و دعاوی کیفری می‌باشد. به جز در موارد خاصی که مستقیماً نزد دادگاه مطرح می‌شود، مسیر رسیدگی به کلیه جرایم و شکایات کیفری از دادسرا می‌گذرد. به طور کلی وظایفی مانند کشف جرم، انجام تحقیقات مقدماتی تعقیب جرم و متهم بر عهده دادسرا می‌باشد و با تکمیل رسیدگی، پرونده به دادگاه ارجاع می‌شود. دادسرای عمومی و انقلاب، صلاحیت عام رسیدگی به جرایم را دارد. با این حال، برخی جرایم به دلیل اهمیت و ماهیت خاص خود، برای بهبود کیفیت و سرعت رسیدگی، نیازمند وجود دادسرای تخصصی برای تعقیب و پیگیری هستند. به همین جهت دادسراهای تخصصی ایجاد و تعریف شده‌اند که ضمن بیان انواع دادسراهای تخصصی به بررسی آنها می‌پردازیم.

‌

تعریف دادسرای تخصصی و اختصاصی

از عبارت و معنای لغوی هر یک از این دو مورد می‌توان به مفهوم آن پی برد. به همان ترتیبی که در دادگاه‌ها نیز به این تقسیم‌بندی برمی‌خوریم، دادسرای تخصصی آن دسته از دادسراها است که زیر نظر دادسرای عمومی و انقلاب تشکیل شده تا با استفاده از نیروهای متخصص بتواند به جرایم خاص آن حوزه رسیدگی کرده و موجب بهبود در عملکرد دادسرا در تحقیقات مقدماتی و تعقیب جرم گردد.

از طرف دیگر، دادسرای اختصاصی دادسرایی می‌باشد که صلاحیت رسیدگی تنها در اموری را دارد که قانوناً در صلاحیت آن قرار گرفته و تصریح شده است. دادسراهای اختصاصی در معیت دادگاه‌های اختصاصی قرار دارند و جرایم در صلاحیت آن‌ها همان جرایم در صلاحیت دادگاه اختصاصی آن می‌باشد. مانند دادگاه و دادسرای ویژه روحانیت که یک دادگاه اختصاصی بوده و دادسرای آن نیز به صورت اختصاصی به جرایم قابل رسیدگی در همان دادگاه رسیدگی می‌کند.

قانون آیین دادرسی کیفری در ماده 25 بیان کرده است «به تشخیص رییس قوه قضاییه، دادسراهای تخصصی از قبیل دادسرای جرایم کارکنان دولت، جرایم امنیتی، جرایم مربوط به امور پزشکی و دارویی، رایانه‌ای، اقتصادی و حقوق شهروندی زیر نظر دادسرای شهرستان تشکیل می‌شود.» مطابق توضیح این ماده، قانون این اجازه را داده است تا دادسراهایی به صورت تخصصی ایجاد شده و زیر نظر دادسرای عمومی و انقلاب در حوزه جرایم مشخص شده فعالیت نمایند.
‌

همچنین می‌توانید بخوانید: انواع دادسرا

انواع دادسراهای تخصصی

دیدیم که در قانون به لزوم ایجاد و تأسیس دادسراهایی که به صورت تخصصی و ویژه به جرایم خاصی رسیدگی کنند، اشاره شده است. بنابراین در این قسمت به تفکیک با انواع دادسراهای تخصصی آشنا می‌شویم.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

دادسرای جرایم کارکنان دولت

دادسرای ویژه جرایم کارکنان دولت یکی از انواع دادسراهای تخصصی می‌باشد. کارمندان دولتی در صورتی که مرتکب جرمی با توجه به موقعیت و جایگاه شغلی خود شده باشند، رسیدگی به آن به صورت تخصصی در مجتمع قضایی ویژه کارکنان دولت انجام می‌شود. دادسرای ویژه جرایم کارکنان دولت نیز در معیت همین مجتمع قرار دارد. ریاست این دادسرا با معاون دادستان عمومی و انقلاب تهران می‌باشد.

جرایمی که کارکنان دولت و اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای نگهبان، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، وزرا و معاونین آنها، معاونان و مشاوران رؤسای سه قوه، مقامات قضایی، استانداران و فرمانداران و مانند اینها به موجب شغل و وظیفه‌شان مرتکب شده باشند، به طور خاص و ویژه در دادسرای ویژه جرایم کارکنان دولت رسیدگی می‌شود. جرایم ارتکابی می‌تواند طیف متنوعی از جرایم مالی یا غیرمالی باشد و مواردی چون رشاء، ارتشاء، خیانت در امانت و اختلاس را شامل می‌شود.
‌

این مطلب را نیز بخوانید: هیات رسیدگی به تخلفات اداری کارمندان دولت و مجازات تخلفات اداری

دادسرای ویژه جرایم امنیتی

مورد دیگر از انواع دادسراهای تخصصی، دادسرای جرایم امنیتی می‌باشد. همانگونه که از نام آن نیز پیدا است، به جرایمی رسیدگی می‌کند که وصف امنیتی داشته باشند. این نوع از جرایم به دلیل اهمیت بالا و ارتباطی که با امنیت کشور و جامعه دارند، به طور تخصصی و ویژه در این دادسرا رسیدگی می‌شوند. جرایمی که در این دادسرا رسیدگی می‌شوند، به طور دقیق و صریح معین نشده است. برخی از جرایم امنیتی که در این دادسرا رسیدگی می‌شود را در ادامه بررسی می‌کنیم.

مواد 498 الی 512 قانون مجازات اسلامی در بخش تعزیرات، به جرایم ضد امنیت داخلی و خارجی کشور پرداخته است. جرایمی مانند فعالیت تبلیغی علیه نظام، اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی، همکاری با دول متخاصم، جاسوسی و انتشار یا انتقال اطلاعات محرمانه در این دسته از جرایم قرار می‌گیرند. برای رسیدگی دقیق‌تر و سریع‌تر به این جرایم و با توجه به اهمیت بالای آن، دادسرای ویژه جرایم امنیتی وظیفه این رسیدگی را برعهده دارد.

دادسرای ویژه جرایم پزشکی

دادسرای جرایم پزشکی یک دادسرای تخصصی بوده و مسئولیت رسیدگی به جرایمی را دارد که پزشکان در حیطه کاری خود مرتکب شده باشند. با توجه به حساسیت وظایف پزشکان و کادر درمان و ارتباط مستقیم این حرفه با سلامت افراد جامعه و لزوم رعایت الزامات و اصول علمی و پزشکی، قوانین و ضوابط خاصی نیز بر آن حکم‌فرما بوده و به اجرا گذاشته می‌شود. برای نظام‌مندسازی فعالیت در حوزه درمان و پزشکی و حمایت از حقوق افراد و آسیب‌دیدگان احتمالی ناشی از قصور و خطاها و جرایم پزشکی، دادسرای ویژه جرایم پزشکی به طور تخصصی شکایات واصله در این حوزه را پیگیری می‌کند.

این دادسرا به جرایم پزشکی ناشی از قصور پزشک یا سایر جرایمی که ممکن است به موجب حرفه خود مرتکب شود رسیدگی می‌کند. همچنین پزشک ممکن است به دلیل کوتاهی و بی احتیاطی مرتکب خطای پزشکی شود که به بیمار آسیب وارد کند. بیمار برای جبران ضرر یا آسیبی که به او وارد شده است، می‌تواند علیه پزشک اقامه دعوی نماید که برای این کار باید به دادسرای جرایم پزشکی مراجعه کند. البته این نکته قابل توجه است که پزشک باید حتماً مرتکب خطا و اشتباهی شده باشد که امکان مسئول دانستن او وجود داشته باشد. همچنین پزشک ممکن است به موجب شغل و حرفه خود، مرتکب جعل، کلاهبرداری یا رشاء و ارتشاء شده باشد که همگی با توجه به اینکه مرتبط با فعالیت شغلی ایشان بوده است، قابل رسیدگی در این دادسرا می‌باشد.
‌

برای مطالعه بیشتر در این خصوص حتماً بخوانید: دادسرای ویژه جرائم پزشکی چیست و به کدام دسته از جرایم پزشکی رسیدگی می‌کند؟

دادسرای جرایم رایانه‌ای

گسترش استفاده از اینترنت و فضای مجازی با استفاده از رایانه و ابزارهای الکترونیک، فضا را برای ارتکاب جرم نیز در این حوزه فراهم می‌نماید. در نتیجه باید شرایطی را فراهم نمود تا قوانین جامعه به طور مؤثر در فضای مجازی نیز اعمال گردد. برای این منظور و با توجه به شرایط متفاوتی که بر جرایم رایانه‌ای حاکم است، دادسرای جرایم رایانه‌ای به عنوان یک دادسرای تخصصی ایجاد شده و فعالیت می‌کند.

قانونگذار در قانون جرایم رایانه‌ای به جرایمی پرداخته است که مرتبط با رایانه می‌باشد. مواردی از قبیل عدم رعایت محرمانگی داده‌ها و اطلاعات، شنود غیرمجاز یا جاسوسی رایانه‌ای، جعل و تخریب داده، سرقت و کلاهبرداری رایانه‌ای، جرایم علیه اخلاق عمومی و هتک حیثیت و نشر اکاذیب از جمله این موارد هستند. طرح شکایت نسبت به جرایم مرتبط با رایانه از طریق دادسرای ویژه جرایم رایانه‌ای صورت می‌پذیرد. در روند و مراحل رسیدگی به این دسته از جرایم، پلیس فتا نیز ایفای نقش نموده و در جمع‌آوری و مستند ساختن ادله و تعقیب متهم به رسیدگی کمک می‌کند.
‌

همچنین می‌توانید بخوانید: شکواییه کلاهبرداری رایانه ای خود را به راحتی تنظیم کنید!

دادسرای ویژه جرایم اقتصادی

یکی دیگر از موارد حائز اهمیت و تأثیرگذار بر فضای عمومی جامعه، جرایم و مفاسد اقتصادی می‌باشد. جرایم کلان مالی از جمله مواردی است که گسترش بسیاری در جامعه داشته و شاهد نمونه‌های متعدد پرونده‌های کیفری در این حوزه و رسیدگی‌های طولانی و بلند مدت در سالیان گذشته بوده‌ایم. جهت فراهم ساختن امکان رسیدگی تخصصی و دقیق‌تر و تسریع این روند، مجتمع ویژه جرایم اقتصادی تشکیل شد. دادسرای ویژه جرایم اقتصادی نیز به عنوان یک دادسرای تخصصی در این مجتمع ایجاد شده و فعالیت می‌کند.

این مجتمع صلاحیت رسیدگی به جرایم متعددی را برعهده دارد که رسیدگی اولیه به این جرایم در دادسرای ویژه مجتمع انجام می‌شود. جرایمی را که در صلاحیت این مجتمع قرار دارد در ذیل نام می‌بریم.

الف.  رشاء و ارتشاء

ب. اختلاس

پ. اعمال نفوذ بر خلاف حق و مقررات قانونی در صورت تحصیل مال توسط مجرم یا دیگری

ت. مداخله وزرا، نمایندگان مجلس و کارمندان در معاملات دولتی و کشوری

ث. تبانی در معاملات دولتی

ج. اخذ پورسانت در معاملات خارجی

چ. تدلیس در معاملات دولتی

ح. اخذ وجوه غیرقانونی

خ. تحصیل منفعت در معاملات دولتی

د. تحصیل مال از طریق نامشروع و یا کلاهبرداری از وزارتخانه‌ها، شرکت‌های دولتی، موسسات دولتی، موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی، بانک‌های دولتی و خصوصی

ذ. جرایم گمرکی

ر. قاچاق کالا و ارز (حرفه‌ای، سازمان‌یافته و مستلزم مجازات حبس)

ز. جرایم مالیاتی با اعلام سازمان امور مالیاتی یا ضابطین خاص

ژ. اخلال کلان در نظام اقتصادی

س. جرایم موضوع فصل ششم قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران

ش. پولشویی در حدود گزارش مرکز اطلاعات مالی و مبارزه با پولشویی وزارت اقتصاد و دارایی یا ضابطین خاص
‌

دادسرای ویژه جرایم مربوط به حقوق شهروندی

حقوق شهروندی عنوانی کلی می‌باشد که طیف متنوع و گسترده‌ای از حقوق و قوانین را شامل می‌شود. هر انسان در جامعه دارای حقوقی است که بدون تأثیر پذیرفتن از قوم، نژاد، رنگ، جنس و موقعیت اجتماعی به او تعلق می‌گیرد. حقوق شهروندی از حقوق بنیادین اشخاص بوده و رعایت آن ضروری می‌باشد. بخشی از این حقوق و آزادی‌ها را می‌توان در اصول قانون اساسی و در بخش حقوق ملت مشاهده نمود. همچنین در سند منشور حقوق شهروندی و قانون احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی، این موارد شرح داده شده و محترم شمرده شده است.

مواردی از قبیل حق حیات و سلامت، حق آموزش، حق برخورداری از دادگاه و دادرسی عادلانه و … از جمله حقوق شهروندی مطرح شده در قوانین است. تا کنون دادسرای تخصصی ویژه رسیدگی به اموری که ذیل عنوان حقوق شهروندی قرار می‌گیرند تشکیل نشده است و تخطی از قوانین و ارتکاب جرایم در این حوزه، مطابق با اصول و قوانین کلی حقوقی و دادرسی کیفری، حسب مورد در صلاحیت دادگاه‌ها و دادسراهای عمومی و اختصاصی می‌باشد.

کانال تلگرام لامینگو

در پایان

دادسرا نهادی تأثیرگذار در تضمین اجرای قوانین در کشور می‌باشد و وظیفه کشف و تعقیب جرم و متهم را برعهده دارد. طرح شکایت و پیگیری جرایم و پرونده‌های کیفری تا پیش از مرحله دادگاه، باید از طریق دادسرا انجام شود. به همین منظور شناخت دادسرا و وظایف و صلاحیت‌های آن اهمیت داشته و ضروری می‌باشد. دادسرای تخصصی نیز که در نظام حقوقی و دادرسی کیفری کشور تعریف شده است، وظیفه رسیدگی به برخی جرایم را به صورت ویژه برعهده دارد که طرح و پیگیری شکایات در آن حوزه تنها از سمت این مراجع تخصصی امکان‌پذیر است.

سعی ما از طرح این مطلب، ایجاد آشنایی کلی با عنوان دادسرای تخصصی و شناخت انواع دادسراهای تخصصی بود. در صورتی که نیاز به دریافت مشاوره حقوقی در این حوزه و اطلاع از نحوه رسیدگی و پیگیری امور پرونده‌ها در هر یک از مراجع قضایی یا دادسراهای تخصصی را دارید، می‌توانید با مراجعه به بخش مشاوره حقوقی لامینگو از مشاوره وکلا و مشاورین حقوقی مجموعه استفاده نمایید. حتماً نظرات و پیشنهادات خود را در بخش دیدگاه‌ها با ما در میان بگذارید و برای مشاهده و مطالعه مطالب بیشتر در بلاگ حقوقی لامینگو با ما همراه باشید.