اعاده حیثیت چیست و چه شرایطی دارد؟ | مجازات اعاده حیثیت

اگر شخصی به دیگری تهمت و یا افترایی زده باشد و یا مطالب دروغی را به او نسبت داده باشد به صورتی‌که نتواند صحت ادعای خود را اثبات کند، شخصی که این مطالب به وی نسبت داده شده است می‌تواند از مرتکب جرم شکایت نموده و با ارائه شکواییه در دادسرا، علیه طرف مقابل اعاده حیثیت کیفری را مطرح نماید. به‌عبارتی می‌توان گفت اعاده حیثیت به معنای بازیابی اعتبار از بین برده‌شده توسط کسی است که تهمت و افترا به وی نسبت داده شده است. پس از اینکه متضرر در دادسرا شکایت کرد، دادسرا تحقیقاتی را به عمل می‌آورد و اگر جرم مرتکب در دادگاه اثبات شود، امکان اعمال مجازات قانونی میسر خواهد بود. توجه داشته باشید مهلت زمانی که می‌توان شکایت اعاده حیثیت کرد، یک سال از زمان وقوع جرم است.

اعاده حیثیت به چه معنا است؟

به موجب قانون، هیچ شخصی حق ندارد اعتبار و آبروی دیگری را لکه‌دار کند. این موضوع به اندازه‌ای حائز اهمیت است که در اصلی از اصول قانون اساسی، به لزوم حفظ و مصونیت از تعرض بودن حیثیت افراد اشاره شده است. به همین دلیل، اگر شخصی به هر دلیلی اقدام به بی‌اعتبار کردن شرف و آبروی دیگری از طریق نسبت دادن جرم یا مطالب خلاف واقع و کذب به دیگری نماید، طرف مقابل که متضرر از این اقدام شده است، حق این را دارد که به مراجع قضایی مراجعه کرده و سعی در ترمیم شرف و حیثیت خود داشته باشد. غالب اشخاص عبارت اعاده حیثیت را شنیده‌اند و با معنای عرفی آن آشنایی دارند. دلیل این امر نیز این است که حیثیت افراد بسیار محترم است و اگر عمل دیگری خدشه‌ای به آن وارد کند، شخصی که از این عمل ضرر دیده است می‌تواند اعاده حیثیت نماید.

علاوه بر این، یکی دیگر از مسائلی که سبب خدشه به حیثیت و آبروی دیگری می‌شود، شکایت به دلایل واهی است. اگر شخصی تصمیم بگیرد به دلایل واهی و خلاف واقعیت از شخصی شکایت کند و جرمی را به او نسبت دهد و سبب حضور شخص در دادگاه‌های کیفری و حقوقی شود، در این صورت اگر حتی این شخص بی‌گناه شناخته شود، صرف حضور وی در دادگاه و نسبت دادن جرم و جنایت به او، ممکن است سبب خدشه در آبروی وی شود. به همین دلیل است که اگر اشخاص مورد اهانت و افترا قرار بگیرند، قانون مجازات اسلامی این عمل را جرم دانسته است و در نیتجه، امکان شکایت از مرتکب جرم را برای متضرر و شخص شاکی در نظر گرفته است.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

تعریف اعاده حیثیت در حقوق ایران

تعریف اعاده حیثیت در حقوق ایران، مطابق با همان معنی عرفی اعاده حیثیت است. مطابق با قانون، اعاده حیثیت به معنای بازگرداندن وضع افراد به حالت عادی است که این افراد در اثر شکایت ناروا یا اتهام جرایم، دچار تنزل در حیثیت خود شده‌اند. به‌عبارت دیگر، قانون ایران امکان شکایت اعاده حیثیت را برای افراد ممکن دانسته است تا اولاً اشخاص بتوانند آبرو و اعتبار از دست رفته خود را بازگردانند و ثانیاً قانونگذار قصد داشته است تا از این طریق از افزایش حجم شکایت‌های بی‌پایه و اساس جلوگیری نماید. در یک تعریف کلی، می‌توان گفت که اگر شخصی ارتکاب جرم یا مطالب ناروا و کذب را به دیگری نسبت دهد، طرف مقابل می‌تواند به دلیل متضرر شدن از این موضوع و برای اعاده اعتبار و آبروی خود، از طرف مقابل شکایت اعاده حیثیت نموده و خواستار اعاده حیثیت از دست‌رفته خود باشد.

اعاده حیثیت به‌موجب صدور احکام اشتباه

علاوه بر این، نه تنها در مواردی که شخصی علیه دیگری جرمی را نسبت داده یا مطالب کذب بیان کرده است، بلکه اگر شخصی در دادگاه حضور یابد و قاضی علیه وی حکمی دهد و سپس مشخص شود حکم به ناحق صادر شده است و فرد مستحق چنین مجازاتی نبوده است، در این صورت نیز این شخص می‌تواند درخواست اعاده حیثیت داشته باشد. به این موضوع در اصل 171 قانون اساسی اشاره شده است و مطابق اصل مزبور، هرگاه در اثر تقصیر یا اشتباه قاضی در موضوع، یا در حکم، یا در تطبیق حکم بر مورد خاص ، ضرر مادی یا معنوی متوجه کسی گردد، در صورت تقصیر مقصر طبق موازین اسلامی ضامن است و در غیر این صورت خسارت به وسیله دولت جبران می‌شود و در هر حال از متهم اعاده حیثیت می‌گردد.

اما اصولاً اعاده حیثیت به معنای خاص، به همان موضوعی اطلاق می‌گردد که شخصی علیه دیگری مطالبی خلاف واقع یا جرایمی را نسبت داده است و طرف مقابل قصد اعاده حیثیت دارد.

در ارتباط با چه جرایمی می‌توان اعاده حیثیت نمود؟

همانطور که بیان شد، اگر شخصی اقدام به نسبت دادن جرمی به دیگران نماید و یا مطالبی خلاف واقع نسبت به دیگری بیان کند، در این صورت طرف مقابل حق انجام اقدامات لازم جهت اعاده حیثیت خود را دارد. علاوه بر این بیان شد که اگر شخصی از دیگری شکایت کند و طرف مقابل در دادگاه بی‌گناه شناخته شود، در این صورت نیز طرح شکایت اعاده حیثیت در این زمینه ممکن است. با توجه به این توضیحات، در برخی از جرایم که مستقیماً سبب لطمه به حیثیت افراد می‌شود، طرح شکایت اعاده حیثیت بسیار رایج می‌باشد. از جمله جرایمی که سبب لطمه به اعتبار و آبروی افراد می‌شود، می‌توان به توهین، افترا و نشر اکاذیب اشاره نمود.

افترا

مطابق با ماده 697 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی، افترا در لغت به معنای دروغ بستن و بهتان زدن است. در اصطلاح حقوقی، افترا یا تهمت زدن عبارت است از نسبت دادن صریح عمل مجرمانه بر خلاف حقیقت به شخص یا اشخاص معین به یکی از طرق مذکور در قانون، مشروط بر این که صحت عمل مجرمانه نسبت ‌داده‌شده، در نزد مراجع قضایی ثابت نشود. با توجه به این تعریف، اگر شخصی به دیگری افترا بزند، طرف مقابل می‌تواند اقدام به طرح شکایت اعاده حیثیت نماید. علاوه بر این، اگر شخصی به دیگری توهین نماید نیز شخصی که به وی اهانت شده است می‌تواند شکواییه اعاده حیثیت ارائه نماید. توهین، نسبت دادن یک امر وهن‌آور به شخصی بوده به نحوی که عرفاً به خفیف شدن و کسر شأن وی منتهی گردد.

علاوه بر این، قانونگذار عمل دیگری را نیز در قانون تحت عنوان افترای عملی جرم‌انگاری کرده است. مطابق با قانون مجازات اسلامی، هر کس عالماً و عامداً به قصد متهم کردن دیگری آلات و ابزارهای جرم را که موجب اتهام است در منزل، جیب، محل کار دیگری بگذارد یا به نحوی متعلق به او قلمداد کند و در اثر این عمل، شخص مزبور مورد تعقیب کیفری قرار گیرد. این عمل اما جرم بوده و متضرر از افترای عملی، می‌تواند علیه مرتکب جرم شکواییه اعاده حیثیت طرح نماید.

نشر اکاذیب

یکی دیگر از جرایمی که در صورت ارتکاب می‌توان علیه مرتکب، شکایت اعاده حیثیت مطرح کرد، جرم نشر اکاذیب است. مطابق با ماده 698 قانون مجازات اسلامی، نشر اکاذیب به معنای انتشار و اشاعه اخبار دروغ و وقایع خلاف واقع به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی  است. هر کس به قصد ضرر زدن به دیگران یا تشویش اذهان عمومی اقدام به بیان اکاذیب کند، مجرم محسوب می‌شود. نشر اکاذیب از جرایم مطلق است و تحقق آن موکول به وقوع نتیجه ضرر یا تشویش نیست. ارتکاب جرم نشر اکاذیب سبب خدشه‌دار شدن اعتبار و آبروی شخصی می‌شود که اکاذیبی در ارتباط با او اظهار شده است و به همین دلیل، متضرر جرم می‌تواند خواهان اعاده حیثیت باشد.

کانال تلگرام لامینگو

اعاده حیثیت چه مجازاتی دارد؟

در قسمت‌های قبل این مطلب به تعریف اعاده حیثیت و مواردی که در آن شخص می‌تواند شکایت اعاده حیثیت نماید پرداختیم. در این بخش از مطلب اما قصد داریم تا به بررسی مجازات اعاده حیثیت بپردازیم. مجازات اعاده حیثیت بستگی به این موضوع دارد که چه جرمی اتفاق افتاده است و بسته به این موضوع، مجازات اعاده حیثیت متفاوت خواهد بود.

مجازات اعاده حیثیت در جرم افترا

برای مثال، اگر شخصی مرتکب جرم افترا شده باشد و جرایمی را به دیگری نسبت داده باشد و نتواند این جرایم را در دادگاه اثبات کند، این شخص مرتکب جرم شده است و جز در مواردی که‌ موجب حد است به جزای نقدی درجه شش محکوم خواهد شد. اگر جرمی که ارتکاب یافته است افترای عملی باشد، مرتکب به مجازات حبس از سه ماه تا یک سال و شش ماه و یا تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم می‌‌شود.

مجازات اعاده حیثیت در جرایم منافی عفت

علاوه بر این، اگر شخصی جرم منافی عفت مانند زنا یا لواط را به دیگری نسبت دهد، در این صورت به مجازات جرم قذف که هشتاد ضربه شلاق است محکوم می‌شود. یکی دیگر از مواردی که مرتکب به مجازات محکوم می‌شود، زمانی است که این شخص عملی را به دیگری نسبت می‌دهد که سبب اشاعه فحشا می‌شود و در این صورت، به مجازات افترا محکوم می‌شود. نکته مهمی که در این زمینه باید توجه داشته باشید این است که حتی اگر شخصی که عمل موجب اشاعه فحشا را نسبت داده است بتواند ادعای خود را ثابت کند، اما باز هم اعاده حیثیت ممکن است و به مجازات مقرر محکوم خواهد شد.

مجازات اعاده حیثیت در جرم نشر اکاذیب

اگر اعاده حیثیت در ارتباط با ارتکاب جرم نشر اکاذیب صورت گرفته باشد، مطابق با ماده 698 قانون مجازات اسلامی، مرتکب به  حبس از یک ماه تا یک سال و یا شلاق تا (۷۴) ضربه محکوم می‌شود و مطابق با ماده 700 قانون مجازات اسلامی، هر کسی به طریقی دیگری را هجو نماید و یا هجویه‌ای علیه او صادر نماید، به حبس از پانزده روز تا سه ماه محکوم می‌شود.

ثبت شکایت جهت اعاده حیثیت چگونه است؟

اگر مطالب پیش را مطالعه کرده باشید، با مفهوم اعاد حیثیت آشنا شده‌اید. در اینجا سؤالی که ممکن است برای اشخاص به وجود بیاید این است که طرح شکایت جهت اعاده حیثیت چگونه است؟ در پاسخ به این سؤال باید بگوییم که اگر شخصی قصد اعاده و بازگشت حیثیت خود را داشته باشد، باید ابتدا شکواییه‌ای تنظیم کرده و شکواییه مزبور را در دادسرا ارائه نماید.

دادسرا سپس به این شکواییه و مدارکی که ارتکاب جرم را احراز می‌نماید، رسیدگی خواهد کرد. البته باید توجه داشته باشید که در حال حاضر، ثبت شکواییه اعاده حیثیت کیفری به این صورت است که شاکی باید به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نموده و اقدام به تکمیل و تنظیم شکواییه نماید. شکواییه مزبور سپس از طریق این دفاتر به دادسرا ارسال و در آنجا بررسی خواهد شد. در ذیل این شکواییه، شاکی باید اسناد، مدارک و دلایل شکایت خود را الصاق نموده و سپس اقدام به ثبت آن نماید.

پس از ثبت شکواییه اعاده حیثیت کیفری و ارجاع آن به دادسرا از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادسرا به این شکایت رسیدگی می‌کند و دلایل و مدارک را بررسی می‌کند. دادسرا پس از انجام تحقیقات مقدماتی و بررسی اسناد و مدارک، ممکن است جرم را احراز نموده و یا ممکن است پس از بررسی مدارک و انجام تحقیقات، به عدم ارتکاب جرم پی ببرد و قرار منع تعقیب صادر نماید. اگر دادسرا جرم را احراز نماید، پرونده را برای رسیدگی به دادگاه کیفری ارسال می‌کند و دادگاه پس از بررسی ادله موجود و استماع اظهارات طرفین، اقدام به صدور حکم مقتضی می‌‌نماید.

این مطلب را نیز بخوانید: ادله اثبات دعوا در امور کیفری و نقش هر کدام در فرایند دادرسی!

مهلت اعاده حیثیت چقدر است؟

پس از بررسی چگونگی ثبت شکایت در ارتباط با اعاده حیثیت، ممکن است این سؤال پیش بیاد که شاکی و متضرر از جرم تا چه زمانی فرصت ثبت شکواییه مزبور را دارد. در پاسخ به این سؤال باید بدانید که ماده 106 قانون مجازات اسلامی بیان می‌کند که «در جرایم تعزیری قابل گذشت هرگاه متضرر از جرم در مدت یک‌ سال از تاریخ اطلاع از وقوع جرم، شکایت نکند، حق شکایت کیفری او ساقط می‌‌شود مگر اینکه تحت سلطه متهم بوده یا به‌ دلیلی خارج از اختیار، قادر به شکایت نباشد که در این صورت مهلت مزبور از تاریخ رفع مانع محاسبه می‌‌شود. هرگاه متضرر از جرم قبل از انقضای مدت مذکور فوت کند و دلیلی بر صرف‌ نظر وی از طرح شکایت نباشد هر یک از ورثه وی در مهلت شش ماه از تاریخ وفات حق شکایت دارد».

با توجه به این ماده قانونی، متوجه این موضوع خواهیم شد که مهلت طرح شکایت جهت اعاده حیثیت، یک سال از تاریخ وقوع جرم است منوط بر اینکه جرم مزبور یک جرم قابل گذشت باشد. اما اگر شاکی در طی این مدت با مانعی مواجه شده باشد که امکان ثبت شکایت را از وی سلب کرده است، مهلت یک ساله طرح شکایت پس از برطرف شدن مانع محاسبه خواهد شد. برای مثال، اگر شخصی که قصد اعاده حیثیت را دارد به گونه‌ای تحت سلطه مرتکب جرم باشد و این موضوع مانع از ثبت شکایت شده باشد، این شخص می‌تواند پس از رفع مانع اقدام به طرح شکایت اعاده حیثیت نماید.

جمع‌بندی و سخن پایانی

چه در عرف جامعه و چه در قانون، آبرو، اعتبار و حیثیت افراد دارای احترام است و کسی حق خدشه واردن کردن به آن را ندارد. این موضوع تا اندازه‌ای حائز اهمیت است که قانونگذار در حقوق ایران، انجام اعمال و افعالی که سبب از بین رفتن حیثیت افراد می‌شود را جرم‌انگاری کرده است و برای این عمل مجازات در نظر گرفته است. برخی از جرایمی که سبب از بین رفتن حیثیت افراد می‌شود عبارت است از نشر اکاذیب، افترا، توهین، هجو، انتساب عمل موجب اشاعه فحشا به دیگران و غیره.

در نتیجه، اگر فردی اقدام به ارتکاب یکی از این جرایم نماید، به مجازات مزبور محکوم می‌شود و طرف مقابل که به حیثیت او خدشه وارد شده است می‌تواند اعاده حیثیت نماید. اعاده حیثیت به معنای بازگرداندن شرف و آبروی از دست رفته و لکه‌دار شده است و شخصی که از عمل دیگران متضرر شده و حیثیت خود را از دست داده است، می‌تواند ادعای شرف و آبرو نماید.

ورود به بانک اسناد قضایی لامینگو و تنظیم شکواییه!

با همین هدف، شخص شاکی باید اقدام به تنظیم شکواییه اعاده حیثیت و ثبت آن از طریق دفاتر خدمات قضایی نماید. در ذیل این شکواییه باید مشخصات شاکی و مرتکب جرم ذکر شده باشد و اسناد و مدارک لازم نیز درج شده باشد. پس از تنظیم شکایت، این موضوع در دادسرا بررسی و دادسرا پرونده را برای صدور حکم به دادگاه می‌فرستد. نکته دیگری که در پایاین این مقاله باید به آن اشاره کنیم این است که اگر قصد طرح شکایت در این زمینه را دارید اما اطلاعات لازم حقوقی را دارا نیستید، شما می‌تواند با ورود به بانک اسناد قضایی لامینگو اقدام به تنظیم شکواییه از این طریق نمایید. در این مطلب سعی شد تا مطالب لازم در ارتباط با اعاده حیثیت مطرح شود، با این وجود شما می‌توانید برای دریافت اطلاعات بیشتر با همکاران ما در ارتباط باشید.

دریافت مشاوره حقوقی

بلاگ حقوقی لامینگو را دنبال کنید!

مطالعه و بررسی مطالب و محتواهای حقوقی، به دانش حقوقی افراد کمک می‌کند و در نتیجه شما می‌توانید با کسب اطلاعات حقوقی لازم از طریق مطالعه مقالات حقوقی، به افزایش دانش حقوقی خود کمک کنید. در همین راستا، پیشنهاد ما به شما برای بررسی مطالب و موضوعات حقوقی، ورود به بلاگ حقوقی لامینگو و مطالعه مطالب این بلاگ است. همکاران ما در تیم حقوقی لامینگو، روزانه محتواهایی با موضوعات حقوقی، کیفری، حقوق کسب‌وکارها و قراردادها تهیه و منتشر می‌کنند.

شما می‌توانید علاوه بر مطالعه این مطالب، ابهامات و سؤالاتی که در ارتباط با هر مقاله دارید را در انتهای همان مقاله بنویسید تا همکاران ما به آن پاسخ دهند. در پایان، ضمن تشکر از توجه شما می‌خواهیم تا نظرات و انتقادات خود را در ارتباط با مطالب بلاگ لامینگو با ما به اشتراک گذاشته و به ما در بهبود کیفیت مطالب کمک کنید. لامینگو را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید و ما را به دوستان و اطرافیان خود نیز معرفی نمایید.