دلالی و حق العمل کاری چیست و چه تفاوت هایی باهم دارند؟

در امر تجارت مقوله‌های سرعت، دقت و در عین حال امنیت، از مهم‌ترین ارکان پیشرفت اقتصادی یک کشور هستند. به‌طور مثال، سازوکار حقوقی و مالی شخصی که کارمند است و قصد خرید یا فروش خودرو را دارد، بسیار متفاوت از تاجری است که روزانه ده‌ها ماشین یا ده‌ها تن مواد اولیه و قطعات خودرو خرید و فروش می‌کند. اینجاست که حمل‌و‌نقل، حق العمل کاری، دلالی، نمایندگی و سایر سازوکارهای حقوقی و مالیِ تجارت و خریدوفروش، تبدیل به یک امر تخصصی می‌شوند و به‌دنبال آن، قانون‌گذاری و آثار به‌خصوص خود را خواهند داشت. در این مقاله، ما قصد داریم دو سازوکارِ دلالی و حق‌ العمل کاری را مقایسه کنیم و تفاوت دلالی و حق العمل کاری و شباهت‌های این دو را شرح دهیم تا انتخاب شما براساس نیازمندی شما رغم بخورد.

دریافت مشاوره حقوقی

تفاوت دلال و عامل و تعریف آن‌ها

بسیار پیش آمده است که قصد خرید یا فروش ملکی را داشته باشید یا به‌دنبال خودرویی خاص با قیمتی مناسب باشید. خرید هرکدام از این‌ها، به‌راحتی خرید لباس یا محصولات غذایی نیست و نیازمند واسطه و پل ارتباطی بین خریدار و فروشنده است!
سنتی‌ترین روش ممکن برای اعلام قصد خرید یا فروش ملک و خودرو، مراجعه به مشاورین املاک یا نمایشگاه‌های خودرو است؛ یا هنگامی که قصد خرید مواد اولیه برای تولید داریم اما نسبت به بازار آن کالا، اشخاص عرضه‌کننده یا کیفیت مواد تجربه کافی نداریم، از شرکت‌ها و افرادی برای انجام معاملات استفاده می‌کنیم و درمقابل این عمل، اجرت پرداخت می‌کنیم.

در ادامه، قصد داریم تا تفاوت دلالی و حق العمل کاری را بررسی کنیم و به ویژگی‌های هرکدام بپردازیم.

دلال کیست؟

برای شناخت دقیق تفاوت دلال و عامل بایستی به مواد قانون تجارت رجوع کرد!
براساس ماده 335 قانون تجارت، «دلال کسی است که در مقابل اجرت، واسطه انجام معاملاتی شده یا برای کسی که می‌خواهد معاملاتی نماید، طرف معامله پیدا می‌کند.‌ اصولاً قرارداد دلالی تابع مقررات راجع به وکالت است.» بنابراین، دلال شخصی است که در ساده‌ترین معاملات همانند خریدوفروش، برای فروشنده خریدار و برای خریدار فروشنده پیدا می‌کند.

همچنین، دلال مسئول است تا هرگونه اطلاعات از موضوع موردِ معامله را که بر تصمیم طرفین در بستن قرارداد اثر می‌گذارد، در اختیارشان بگذارد! دلال آزاد است که با چندین نفر به‌طور همزمان رابطه دلالی برقرار کند؛ مشروط بر اینکه اگر در دلالیِ مشتریانش تعارض منافع شکل گرفت، مشتریان را از روابط کاری‌اش آگاه سازد تا آن‌ها راجع‌به ادامه همکاری تصمیم‌گیری نمایند.

طبق ماده 339 قانون تجارت، دلال در مقابل اشیاء و اسنادی که نگهداری می‌کند، امانت‌دار است و مسئول خساراتِ بدون تقصیر خویش نیست! و طبق ماده 345 قانون مذکور، دلال تنها درصورتی مسئول انجام صحیح تعهدات قراردادی افراد است که آن معامله را به‌طور رسمی تضمین کرده باشد! در غیر این صورت، مأموریت دلال، پس از عقد قرارداد طرفین، پایان خواهد یافت.

شاید این مطلب برای شما مفید باشد: واگذاری سهام تشویقی به کارمندان و تبیین ابعاد حقوقی آن

عامل کیست؟

بر اساس ماده 357 قانون تجارت، «حق العمل کار کسی است که به اسم خود ولی به حساب دیگری (‌آمر) معاملاتی کرده و در مقابل، حق‌العملی دریافت می‌دارد.»

در حوزه تجارت، ساخت‌و‌ساز، تولیدات و سایر فعالیت‌های اقتصادی انبوه، همواره سازمان‌ها و افرادی هستند که در هر بخشی از فرایند فعالیت‌های مذکور مانند تأمین مواد اولیه، فروش کالا، صادرات و واردات و غیره، به اسم خود و برای افراد فعالیت می‌کنند و قراردادهای انبوه و پیچیده منعقد می‌کنند. امتیاز این سازمان‌ها در دانش و آشنایی با راه‌‌وچاه فعالیت‌های اقتصادی است.
به این نهاد، یعنی به خدمت گرفتن این سازمان‌ها برای بستن قراردادهای بزرگ و انجام تعهدات به نام خود اما برای اشخاص (آمر)، نهاد حق العمل کاری می‌گویند. حق العمل کار نیز درصورت عدم انجام تعهدات شخصی که طرف دیگر معامله است، مسئول نخواهد بود؛ مگر آنکه ضمانت به نتیجه مطلوب کرده باشد!

تفاوت دلال و عامل

دلال و حق العمل کاری ذیل قواعد حاکم بر وکالت در قانون مدنی هستند و قانون تجارت در مواد 335 تا 376 بر آن قواعد و استثنائاتی قائل شده است. همچنین است که در دلالی و عاملی، اصولی همچون اصل امانت‌داری، اصل حفظ منافع موکل و اصل آگاه‌سازی موکل از تمام امور بر روابطشان حاکم است؛ اما تفاوت دلالی و حق العمل کاری در دو موضوع اساسی است:

1. معامله به نام خود:

مهم‌ترین تفاوت‌ دلال و عامل، در این است که دلال تنها و صرفاً! واسطه است و اجرت واسطه‌گری دریافت می‌کند و طرفین معامله، کاملاً بر این امر آگاهی دارند.
اما اتفاقی که حق العمل کار را از دلال متمایز می‌کند، توانایی قرار گرفتن در موضع یکی از طرفین قرارداد است! درواقع در قراردادی که آمر مایل نیست به هر دلیل نامش فاش شود، حق العمل کاری آغاز می‌شود و این سازمان یا شخص، به‌نام خود و برای آمر، با اشخاص دیگر وارد معامله می‌شود، تعهدات آنان را پیگیری می‌کند و تعهداتی را که به نیابت از آمر قبول کرده است، انجام می‌دهد و مابه‌ازای آن، اجرت حق العمل کاری دریافت می‌کند.

این مطلب را بخوانید: تأثیر امضای الکترونیکی در کسب و کار و ارتقاء سطح کیفیت آن

2. محاسبه اجرت دلال و عامل:

از تفاوت دلالی و حق العمل کاری در تصریح قانون‌گذار ذر مواد قانون تجارت است؛ بدین صورت که درصورتی‌که عامل، اقلام آمر را بیش از قیمتی که آمر تعیین کرده است به فروش برساند و از توانایی خود در این راه استفاده کند، حق بهره بردن از تفاوت قیمت را نخواهد داشت و بایستی تمام وجوه را به حساب آمر واریز کند! (ماده 365 قانون تجارت)؛ مگر آنکه افراد به طریق دیگری توافق کرده باشند.

درصورتی‌که در فرآیند دلالی، دلال می‌تواند از مابه‌التفاوتی که در قیمت کالای فروشنده ایجاد می‌کند و برای آن خریدار پیدا می‌کند، سود بیشتری ببرد؛ مگر آنکه افراد، به طریق دیگری توافق کرده باشند.

کانال تلگرام لامینگو

در پایان

در قوانین تجارت، همواره سازوکارهای همکاری در حال تغییر و به‌روزرسانی هستند تا اصول سرعت و در عین حال امنیت، بر گردش سرمایه حفظ شده و در عین حال، افراد بتوانند از فرصت‌هایی که برای یکدیگر به‌وجود می‌آورند استفاده کنند. تفاوت دلالی و حق العمل کاری به‌دلیل شباهت‌های زیادی که به‌واسطه نزدیکی به وکالت دارند، همواره محل پرسش و پاسخ هستند و برآن بودیم تا تفاوت عامل و دلال را شفاف کرده تا از امتیازات هرکدام از این نهادها بسته به نیازتان استفاده کنید!

همچنین، می‌توانید از سایر مطالب ما در وبلاگ لامینگو بهره ببرید. نظرات و سؤالات خود را با ما به اشتراک بگذارید!