قائم مقام تجاری کیست و چه اختیاراتی دارد؟

انجام معاملات تجاری به عهده شخص تاجر است، اما گاهی ممکن است به دلیل حجم زیاد این فعالیت‌ها و وظایف متعدد خود، وی فرصت کافی برای انجام تمام این فعالیت‌ها را به طور شخصی نداشته باشد. به همین دلیل فردی را به عنوان نماینده خود انتخاب می‌کند که اختیارات قانونی او را اعمال کند و در تمام اعمال تجاری، جانشین او محسوب شود. چنین شخصی که نمایندگی تاجر را به عهده دارد، قائم مقام تجاری نام دارد و در این گفتار قصد داریم ویژگی‌ها، اختیارات، شرایط نصب و عزل و تفاوت آن با وکالت را بیان کنیم.

‌

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

قائم مقام تجاری کیست؟

سمت قائم مقامی تجاری در ماده ۳۹۵ قانون تجارت چنین تعریف شده است «قائم ‌مقام تجارتی کسی است که رییس تجارت‌خانه او را برای انجام کلیه امور مربوطه به تجارت‌خانه یا یکی از شعب آن نائب خود قرار داده است.» بنابراین قائم مقام تجاری، نائب و نماینده رئیس تجارت‌خانه یا شرکت تجاری است. اعمال و فعالیت‌های تجاری دارای پیچیدگی‌های بسیاری بوده و مستلزم زمان گذاشتن بسیار شخص تاجر است و وی باید حضور زیادی در شرکت تجاری داشته باشد. زمانی که خود شخص تاجر نتواند وظایف تجاری خود را انجام دهد، فردی را به عنوان قائم مقام تجاری منصوب می‌کند. شخص قائم مقام به نوعی نماینده تاجر محسوب می‌شود و می‌تواند از جانب او اختیارات قانونی را اعمال کند. امضای قائم مقام تجاری برای تجارت‌خانه یا شرکت الزام‌آور است و به نام و حساب رئیس تجارت‌خانه عمل می‌کند.

تاجر نبودن قائم مقام تجاری

قائم مقام تجاری تاجر محسوب نمی‌شود، زیرا وی به نمایندگی از رئیس شرکت تجاری عمل می‌کند و به نام و حساب خود عمل نمی‌کند. بنابراین نمی‌توان احکام خاص شخص تاجر مانند حکم به ورشکستگی را برای او اعمال کرد. وی صرفاً نماینده‌ای از طرف رئیس شرکت تجاری است که وظایف او را به نام و حساب او انجام می‌دهد.

تفاوت قائم مقام تجاری با وکالت

قائم مقام تجاری دارای اختیار فراوانی است و می‌تواند تمام امور مربوط به شرکت تجاری را انجام دهد، مگر اینکه رئیس شرکت برای عمل او محدودیتی قرار دهد. اما در وکالت، اصل بر محدود بودن اختیارات وکیل به موارد بیان‌شده در قرارداد است. به عبارتی در قائم مقامی اختیار فرد اصل است و محدود کردن آن استثناست، اما در وکالت اصل بر اختیار نداشتن فرد است و اختیارات تعیین‌شده جزو موارد استثنایی محسوب می‌شود. بنابراین قائم مقام تجاری می‌تواند تمام اختیارات رئیس شرکت تجاری را انجام دهد، مگر اینکه محدودیتی برای آن مقرر شده باشد.

تفاوت دوم این است که قانون حاکم بر اعمال قائم مقام تجاری، قانون تجارت است در حالی‌که اعمال وکیل، تابع قانون مدنی و احکام آن است. در نتیجه مقررات متفاوتی برای اعمال آنان وجود دارد. ماده ۴۰۱ قانون تجارت بیان کرده که وکالت سایر کسانی که سمت نمایندگی دارند تابع مقررات عمومی راجع به وکالت‌ است.

دریافت مشاوره حقوقی

اختیارات قائم مقام 

همانطور که گفتیم قائم مقام تجاری دارای اختیار انجام تمام اعمالی است که خود رئیس تجارت‌خانه یا شرکت تجاری می‌تواند انجام دهد، مگر اینکه در این زمینه در قرارداد آنان محدودیتی مقر شده باشد. منظور از تمام اعمال، انجام اموری مثل صدور چک، سفته، خرید و فروش، امضا و غیره به نام و حساب شخص تاجر است. البته رئیس تجارتخانه یا شرکت تجاری هر زمان که تمایل داشته باشد می‌تواند محدودیت‌هایی را به این اختیارات اضافه کند. اما طبق ماده ۳۹۶ قانون تجارت، این محدودیت‌ها در برابر افرادی که از آن اطلاعی ندارند قابل استناد نیست. بنابراین همچنان شخص قائم مقام در برابر اشخاصی که از این محدودیت‌ها مطلع نشده‌اند دارای اختیار محسوب می‌شود.

محدودیت‌های عمل قائم مقام

محدودیت اصلی قائم مقام این است که وی نمی‌تواند بدون اجازه رئیس تجارت‌خانه یا شرکت تجاری فرد دیگری را در انجام کلیه کارهای شرکت تجاری نماینده خود قرار دهد. بنابراین تفویض تمام اختیارات توسط او بدون اجازه شخص تاجر ممکن نیست. اما اگر وی بخواهد بخشی از اختیارات خود را در امور جزئی به فردی دیگر واگذار کند مانعی ندارد و نیازی به اجازه رئیس شرکت تجاری نیست، زیرا طبق ماده قانونی تنها واگذاری تمام اختیارات نیاز به اجازه او دارد.

این مطلب را نیز بخوانید: ارکان شرکتهای تجاری چند دسته هستند و چه وظایفی بر عهده دارند؟

منصوب شدن هم‌زمان چند قائم مقام

گاهی ممکن است رئیس تجارت‌خانه یا شرکت تجاری، چند نفر را به طور هم‌زمان به عنوان قائم مقام تجاری منصوب کند. در این صورت اصل بر استقلال عمل آن‌ها است؛ یعنی نیازی به کسب رضایت قائم مقام‌های دیگر برای اعمال خود ندارند. اما اگر این قائم مقامی به صورت مجتمع به آنان داده شده باشد؛ یعنی ملزم باشند که به صورت جمعی قائم مقامی خود را اعمال کنند، در این صورت کسب رضایت دیگر قائم‌ مقام‌ها برای انجام اعمال خود ضروری است و امضای یکی از آن‌ها به تنهایی، شرکت‌ تجاری را ملزم نمی‌کند. در اینجا رضایت تمام قائم مقام‌ها لازم است و رضایت اکثریت آنان کافی نیست. همچنین اگر شخص ثالثی از این قید یعنی لزوم عمل اجتماعی قائم مقام‌ها اطلاعی نداشته باشد، نمی‌توان از آن استفاده کرد. در اینجا تنها راه استفاده از آن، این است که آن قید به ثبت رسیده و اعلان شده باشد.

نصب قائم مقام

قائم مقام تجاری از طریق انعقاد یک قرارداد میان رئیس تجارت‌خانه یا شرکت تجاری و شخص قائم مقام تعیین می‌شود. این قرارداد معوض است و نیاز به تعیین اجرت برای شخص قائم مقام دارد. همچین باید رضایت طرفین، اهلیت داشتن آنان، مشخص بودن موضوع قرارداد و مشروع بودن هدف یا جهت قرارداد وجود داشته باشد. در این قرارداد تمام شرایط لازم، محددیت‌های عمل شخص قائم مقام و حق‌الزحمه او مقرر می‌شود. نکته قابل توجه این است که لازم نیست همیشه قرارداد مکتوبی برای سمت قائم مقامی وجود داشته باشد. گاهی ممکن است از طریق یک قرارداد شفاهی یا از طریق شواهد و قراین، شخصی را قائم مقام محسوب کرد. بنابراین این سمت می‌تواند به صورت کتبی و به صورت عملی برای فردی قرار داده شود. همچنین نیازی نیست که نصب او در جایی ثبت و اعلان عمومی شود و این موضوع به اختیار طرفین است.

کانال تلگرام لامینگو

عزل قائم مقام

رئیس تجارت‌خانه یا شرکت تجاری می‌تواند هر زمانی که بخواهد، بدون اینکه نیاز به احراز تخلفی از سمت قائم مقام باشد، او را عزل کند. همچنین اگر شخص قائم مقام بمیرد یا محجور شود یا استعفا دهد، سمت قائم مقامی او خاتمه می‌یابد. در این صورت سمت قائم مقامی به وراث او منتقل نمی‌شود، زیرا این سمت قائم به شخص است. نکته مهم این است که این عقد مانند عقود جایز با فوت یا حجر هریک از طرفین از بین نمی‌رود، بلکه همچنان عقد باقی می‌ماند. تنها انحلال شرکت تجاری است که می‌تواند باعث منعزل شدن قائم مقام تجاری شود. نکته مهم دیگر این است که طبق ماده ۳۹۹ قانون تجارت، اگر نمایندگی قائم مقام به ثبت رسیده و اعلان شده باشد، باید عزل او نیز به ثبت برسد و اعلان شود. در غیر این صورت عزل او در برابر شخص ثالثی که از آن اطلاعی نداشته معتبر نیست.

این مطلب را نیز بخوانید: صدور حکم حجر در چه مواردی و چگونه انجام می‌شود؟

در پایان

قائم مقام تجاری شخصی است که نماینده تجاری رئیس تجارت‌خانه یا شرکت تجاری محسوب می‌شود و به نمایندگی از آن وظایف و اختیارات او را انجام می‌دهد. چنین فردی دارای اختیارات گسترده‌تری نسبت به وکیل است و شرایط نصب و عزل او در قانون تجارت بیان شده است. این سمت با قرارداد کتبی یا شفاهی برای فرد مقرر می‌شود. در این گفتار تلاش کردیم اختیارات و شرایط عزل و نصب قائم مقام تجاری را بیان کنیم. در صورت مواجهه با هر سؤال یا ابهامی در این خصوص، می‌توانید پرسش خود را به منظور پاسخ‌گویی توسط کارشناسان مجموعه لامینگو در قسمت دیدگاه‌ها درج نمایید. همچنین، به منظور بهره‌مندی از خدمات مشاوره‌ای تخصصی مجموعه لامینگو می‌توانید به قسمت دریافت مشاوره مراجعه نمایید. در صورت تمایل به کسب اطلاعات بیشتر در زمینه‌های مختلف حقوقی می‌توانید به بلاگ لامینگو مراجعه نموده و مطالب حقوقی منتشر شده در این سایت را مطالعه نمایید.