قرابت رضاعی به چه معناست و در چه شرایطی ایجاد می‌شود؟

مسئله قرابت و آثار مختلفی که از حیث حرمت یا جواز نکاح، توارث، نفقه و غیره به دنبال دارد از جمله مسائل مهم حقوقی است که شایسته است افراد با این مباحث آشنایی داشته باشند. مطابق قوانین کشور ما قرابت به سه شکل نسبی (خونی)، سببی و رضاعی تشکیل می‌شود. هر یک از این اشکال قرابت، آثاری خاص به دنبال داشته و متمایز از دیگر اشکال قرابت می‌باشد. در این گفتار قصد بررسی قرابت رضاعی، طریقه ایجاد آن و آثار و احکام آن را داریم.

‌

قرابت رضاعی چیست؟

رضاع در لغت به معنای شیر خوردن است. به همین علت، قرابت رضاعی به شکلی از خویشاوندی اطلاق می‌شود که به واسطه شیر خوردن کودک از زنی که مادر طبیعی و خونی او نیست ایجاد می‌گردد. با توجه به اینکه کودک در اثر شیر خوردن در آغوش زنی جز مادر خونی خود رشد می‌یابد، بین آن‌ها رابطه خویشاوندی و محرمیت ایجاد می‌گردد.

قرابت رضاعی با توجه به آیه 23 سوره مبارکه نساء در قانون مدنی به رسمیت شناخته شده است. به همین اعتبار، این شکل از قرابت در تمامی جوامع اسلامی پذیرفته و قابل قبول است.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

شرایط ایجاد قرابت رضاعی

شایان ذکر است که قرابت رضاعی با یک بار شیر خوردن کودک از سینه زنی جز مادرش ایجاد نمی‌گردد، بلکه وجود پنج شرط به شرح زیر ضروری است:

1. شیر زن از حمل مشروع حاصل شده باشد؛ یعنی اینکه شیر زن بایستی در اثر بارداری فرزند خود از همسر شرعی و قانونی‌اش ایجاد شده باشد.

2. شیر مستقیماً از پستان مکیده شده باشد.

3. طفل لااقل یک شبانه روز و یا پانزده دفعه متوالی، شیر کامل خورده باشد بدون اینکه در این بین، غذای دیگر یا شیر زن دیگری را بخورد.

4. شیر خوردن طفل قبل از تمام شدن دو سال از تولد او باشد.

5. مقدار شیری که طفل خورده است از یک زن و از یک شوهر باشد. بنابراین اگر طفل در شبانه روز مقداری از شیر یک زن و مقداری از شیر زن دیگر بخورد، موجب حرمت نمی‌شود، اگرچه شوهر آن دو زن یکی باشد و یا اینکه اگر زنی، یک دختر و یک پسر رضاعی داشته باشد که هر یک را از شیر متعلق به شوهر دیگر شیر داده باشد، آن پسر و دختر برادر و خواهر رضاعی محسوب نمی‌گردند.
‌

جهت کسب اطلاع درباره مسئولیت مراقبت و نگهداری از فرزندان می‌توانید به لینک زیر مراجعه نمایید: مسئولیت نگهداری و مراقبت از فرزندان بر عهده کیست؟

تأثیر قرابت رضاعی بر خویشاوندان زن و کودک

با حصول تمامی شرایط فوق میان کودک و زنی که از او شیر خورده، قرابت رضاعی ایجاد می‌گردد. این قرابت منحصر به رابطه کودک و زن نیست و به خویشاوندان آنان نیز تسری می‌یابد. بنابراین شوهر زن، پدر رضاعی طفل و فرزندان او خواهر و برادران رضاعی طفل محسوب می‌گردند. آثاری که قرابت رضاعی به دنبال دارد به تمام خویشاوندان رضاعی تسری یافته و محدود به رابطه زن و کودک نیست.

آثار قرابت رضاعی

هر شکلی از خویشاوندی آثاری به دنبال دارد. آثار قرابت رضاعی در سه بخش به شرح زیر قابل بررسی می‌باشد:

دریافت مشاوره حقوقی

1. ایجاد محرمیت و حرمت ازدواج

اصلی‌ترین اثری که قرابت رضاعی‌ به دنبال دارد، ایجاد محرمیت و حرمت ازدواج است. از این حیث میان قرابت رضاعی و قرابت نسبی (خونی) هیچ تفاوتی وجود ندارد. همانطور که ازدواج بین برخی از خویشاوندان نسبی چون مادر و پسر، پدر و دختر، خواهر و برادر، خاله و خواهرزاده، عمو و برادرزاده و غیره ممنوع است، ازدواج بین خویشاوندان رضاعی نیز ممنوع خواهد بود. وجود محرمیت از راه شیر خوردن یکی از اصلی‌ترین موانع نکاح محسوب می‌گردد.
‌

جهت آشنایی با موانع نکاح می‌توانید به لینک زیر مراجعه نمایید: شرح کامل موانع نکاح در قوانین و فقه ایران | موانع ازدواج

2. ایجاد رابطه توارث

همانطور که بیان شد، قرابت رضاعی از حیث ایجاد محرمیت و حرمت نکاح، تفاوتی با قرابت نسبی ندارد. اما در ابعاد دیگر بین این دو شکل از خویشاوندی تفاوت وجود دارد. خویشاوندان نسبی وراث یکدیگر محسوب شده و هر یک در درجه‌ای از وراث قرار گرفته‌اند و این احتمال وجود دارد که با فوت یکی از آن‌ها دیگری وارث اموالش شود. اما این ویژگی میان هیچ یک از خویشاوندان رضاعی وجود ندارد. رابطه توارث به کلی در قرابت رضاعی، منتفی است. حتی با توافق طرفین نیز نمی‌توان خویشاوندان رضاعی را در زمره وراث محسوب نماییم.
‌

به منظور آشنایی با نحوه تقسیم ارث مطابق قانون می‌توانید به لینک زیر مراجعه نمایید: نحوه تقسیم ارث بر اساس قانون | سهم ارث فرزندان | سهم ارث همسر

3. الزام به دادن نفقه

الزام و عدم الزام به پرداخت نفقه از دیگر وجوه افتراق قرابت نسبی و قرابت رضاعی است. خویشاوندان نسبی، تحت شرایطی خاص موظف به پرداخت نفقه به یکدیگر می‌باشند. برای مثال پدر نسبی موظف به پرداخت نفقه فرزند خود می‌باشد، اما پدر و مادر رضاعی هیچ وظیفه‌ای مبنی بر پرداخت نفقه کودک ندارند.

کانال تلگرام لامینگو

نتیجه‌گیری

به طور خلاصه بایستی گفت که قرابت رضاعی، شکلی از خویشاوندی است که در اثر شیر خوردن کودک از زنی جز مادرش ایجاد می‌گردد. ایجاد محرمیت از راه شیر خوردن منحصر به رابطه زن و کودک نبوده و موجب ایجاد محرمیت بین تمامی خویشاوندان آن‌ها می‌گردد. اثر اصلی و مهم قرابت رضاعی، ایجاد محرمیت و حرمت نکاح میان خویشاوندان رضاعی است. از این حیث بین خویشاوندان نسبی و رضاعی هیچ تفاوتی وجود ندارد. شایان ذکر است که امروزه مسئله رضاع و شیر دادن به کودکان در جامعه رنگ باخته و کمتر شاهد ایجاد این شکل از خویشاوندی میان افراد جامعه هستیم.

در این گفتار، مسئله قرابت رضاعی و آثار و احکام آن به تفصیل توضیح داده شده است. در صورتی که پس از مطالعه این گفتار با هر سؤال یا ابهامی مواجه شدید، می‌توانید پرسش خود را در قسمت دیدگاه‌ها درج نمایید تا توسط کارشناسان متخصص مجموعه لامینگو به آن‌ها پاسخ داده شود. همچنین، می‌توانید به منظور بهره‌مندی از خدمات مشاوره‌ای مجموعه لامینگو به قسمت دریافت مشاوره مراجعه نموده و با مشاورین متخصص این مجموعه در ارتباط باشید. بلاگ لامینگو این امکان را برای شما فراهم نموده است تا با مطالعه مطالب حقوقی گوناگون در حوزه‌های مختلفی چون خانواده، آیین دادرسی، قراردادها و غیره دانش حقوقی خود را افزایش داده و بسیاری از ابهامات خود را پاسخ دهید.