جهات تخفیف مجازات چیست و در چه شرایطی اعمال می‌شود؟

جرم‌شناسان یکی از دلایل وضع مجازات را ارعاب و بازدارندگی می‌دانند. بدین معنی که اعمال مجازات موجب کاهش آمار جرایم شده و هم شخص مجرم و هم سایرین به علت ترس از اعمال مجازات، به سمت ارتکاب جرم تمایل پیدا نمی‌کنند. با این حال، در برخی از شرایط پیش از اجرای کامل مجازات، قاضی درمی‌یابد که مجرم اصلاح شده و دیگر تمایلی به ارتکاب جرم نخواهد داشت. از این رو در میزان مجازات او تخفیف قائل می‌شود. این شرایط ویژه جهات تخفیف مجازات نامیده می‌شود که قانونگذار موارد آن را به تفصیل توضیح داده است و در این گفتار قصد بررسی این موضوع را خواهیم داشت.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

جهات تخفیف مجازات در چه مواردی اعمال می‌گردد؟

قانون مجازات اسلامی این اختیار را به قاضی داده است تا در صورت احراز کیفیات مخففه در میزان مجازات مجرم تخفیف قائل شود. بنابراین اعمال جهات تخفیف مجازات امری الزامی نیست، بلکه اختیاری بوده و اختیار اعمال آن به دست قاضی سپرده شده است.

قلمروی اعمال کیفیات مخففه جرم نیز منحصر به جرایم تعزیری می‌باشد. در غیر از این موارد، یعنی در خصوص جرایم مستوجب حد، قصاص و دیه جهات تخفیف مجازات اعمال نمی‌گردد. چرا که حدود، قصاص و دیات جنبه شرعی داشته و میزان آن از قبل توسط شارع مشخص و معلوم شده است.
‌

به منظور آشنایی با تعلیق اجرای مجازات و شرایط اعمال آن می‌توانید به لینک زیر مراجعه نمایید: شرایط تعلیق مجازات کیفری | کدام مجازات‌ها تعلیق می‌شوند؟

تخفیف مجازات تا چه میزانی می‌باشد؟

ماده 37 قانون مجازات اسلامی طی چهار بند میزان تخفیف مجازات را در شرایط اعمال کیفیات مخففه به شرح زیر بیان نموده است:

1. تقلیل حبس به میزان یک تا سه درجه

2. تبدیل مصادره اموال به جزای نقدی درجه یک تا چهار

3. تبدیل انفصال دائم به انفصال موقت به میزان پنج تا پانزده سال

4. تقلیل سایر مجازات‌های تعزیری به میزان یک یا دو درجه از همان نوع یا انواع دیگر

جهات تخفیف مجازات چیست؟

ماده 38 قانون مجازات اسلامی جهات تخفیف مجازات را منحصر به هشت مورد دانسته است که به شرح زیر توضیح داده خواهد شد.

1. گذشت شاکی یا مدعی خصوصی

جرایم بر مبنای قابلیت یا عدم قابلیت گذشت به دو دسته جرایم قابل گذشت و جرایم غیرقابل گذشت تقسیم می‌شوند. تأثیر گذشت شاکی یا مدعی خصوصی در جرایم قابل گذشت و غیرقابل گذشت یکسان نیست. گذشت شاکی یا مدعی خصوصی در جرایم غیرقابل گذشت و پس از قطعی شدن حکم از جهات تخفیف مجازات به شمار می‌آید. در حالی که گذشت شاکی یا مدعی خصوصی در جرایم قابل گذشت موجب تخفیف در مجازات نمی‌شود، بلکه موجب صدور قرار موقوفی تعقیب یا قرار موقوفی اجرای مجازات می‌گردد.
‌

به منظور آشنایی با قرار موقوفی تعقیب و موارد صدور آن می‌توانید به لینک زیر مراجعه نمایید: قرار موقوفی تعقیب چیست و در چه مواردی صادر می‌شود؟

2. همکاری مؤثر متهم در شناسایی شرکا یا معاونان، تحصیل ادله یا کشف اموال و اشیاء حاصله از جرم یا به کار رفته برای ارتکاب آن

با توجه به آن که همکاری متهم با قاضی یا بازپرس در کشف جرم و شناسایی شرکا یا معاونان تأثیرگذار بوده و باعث تسریع در روند رسیدگی به پرونده می‌شود، قانونگذار این موضوع را موجبی جهت اعمال تخفیف در مجازات متهم قرار داده است.

3. اوضاع و احوال خاص مؤثر در ارتکاب جرم از قبیل رفتار یا گفتار تحریک‌آمیز بزه‌دیده یا وجود انگیزه شرافتمندانه در ارتکاب جرم

در بسیاری از مواقع اوضاع و احوال خاصی متهم را به سمت ارتکاب جرم هدایت می‌نماید. اثبات وجود هر یک از این شرایط می‌تواند موجب شود تا متهم از کیفیات مخففه مجازات بهره‌مند گردد. مشورت با یک وکیل یا حقوقدان جهت اثبات این موضوع در دادگاه می‌تواند کمک بسیاری به متهم نماید.

4. اعلام متهم قبل از تعقیب یا اقرار مؤثر وی در حین تحقیق و رسیدگی

قانونگذار علاوه بر این که همکاری متهم در کشف جرم را موجبی جهت بهره‌مندی از کیفیات مخففه قرار داده است، اعلام متهم قبل از تعقیب یا اقرار وی در حین تحقیق و رسیدگی را نیز چون موجب تسریع در دادرسی می‌شود از جمله جهات تخفیف مجازات قرار داده است.
‌‌

دریافت مشاوره حقوقی

5. ندامت، حسن سابقه و یا وضع خاص متهم از قبیل کهولت یا بیماری

حسن سابقه به معنای نداشتن سابقه محکومیت کیفری است. قانونگذار بین مجرمین سابقه‌دار و مجرمین اتفاقی تفاوت قائل شده است و فقدان سابقه محکومیت کیفری را از جهات تخفیف مجازات قرار داده است. علاوه بر این، شرایط خاصی که ممکن است متهم داشته باشد نیز می‌تواند در تخفیف مجازات تأثیرگذار باشد.

6. کوشش متهم به منظور تخفیف آثار جرم یا اقدام وی برای جبران زیان ناشی از آن

تلاش متهم در جهت از بین بردن آثار جرم و جبران خسارات وارده نشان‌دهنده ندامت وی از فعل ارتکابی می‌باشد. از این رو، قانونگذار این موضوع را به عنوان یکی از جهات تخفیف مجازات در نظر گرفته است.

7. خفیف بودن زیان وارده به بزه‌دیده یا نتایج زیانبار جرم

تشخیص خفیف بودن زیان وارده یا نتایج زیانبار جرم بر عهده دادگاه می‌باشد. این امر نشان‌دهنده خفیف بودن جرم ارتکابی بوده و به همین منظور از جمله موجبات تخفیف مجازات در نظر گرفته شده است.

8. مداخله ضعیف شریک یا معاون در وقوع جرم

مانند مورد پیشین، تشخیص این امر نیز بر عهده دادگاه می‌باشد. چنانچه یکی از شرکا یا معاونین جرم در فرایند ارتکاب جرم مداخله مؤثری نداشته باشد، به او در جهت بهره‌مندی از کیفیات مخففه مجازات کمک می‌نماید.
‌

جهت آشنایی با تفاوت شراکت در جرم و معاونت در جرم می‌توانید به لینک زیر مراجعه نمایید: مشاوره حقوقی جرایم و مجازات‌ها و تفاوت میان شریک و معاون در جرایم!

نکاتی در خصوص اعمال جهات تخفیف مجازات

در صورتی که دادگاه به هر یک از جهات بیان شده متوسل شده و به واسطه آن در میزان مجازات شخص تخفیف قائل شود، موظف است که جهت تخفیف در مجازات را در حکم خود قید نماید. علاوه بر این، به استناد یکی از این جهات نمی‌توان دو بار در مجازات فرد تخفیف قائل شد.

امکان عدم اجرای مجازات در صورت وجود کیفیات مخففه

قانونگذار این امکان را پیش‌بینی نموده است تا در جرایم تعزیری درجه هفت و هشت، در صورتی که کیفیات مخففه وجود داشته و دادگاه تشخیص دهد که اصلاح متهم با عدم اجرای مجازات نیز ممکن می‌شود حکم به عدم اجرای مجازات صادر نماید. البته این موضوع به شرطی اجرا خواهد شد که مجرم فاقد سابقه کیفری مؤثر بوده ، شاکی یا مدعی خصوصی گذشت نموده باشد و ضرر و زیان حاصل از جرم جبران شده یا ترتیباتی جهت جبران آن قرار داده شده باشد.

در صورت وجود چنین شرایطی، علی‌رغم آن که مجرمیت فرد احراز و اثبات شده است مجازاتی اعمال نخواهد شد. تشخیص این امر بر عهده دادگاه خواهد بود.

کانال تلگرام لامینگو

‌کلام پایانی

قانونگذار قانون مجازات اسلامی با هدف اصلاح مجرمین، در ماده 38 موارد ویژه‌ای را پیش‌بینی نموده است که احراز هر یک از این موارد موجب تخفیف میزان مجازات متهم می‌گردد. مواردی چون گذشت شاکی، اعلام متهم پیش از تعقیب یا اقرار در حین رسیدگی، وضع خاص متهم و داشتن حسن سابقه و غیره از جمله جهات تخفیف مجازات محسوب می‌شوند. قاضی می‌تواند در صورت احراز هر یک از این موارد به ترتیب مقرر در ماده 37 قانون مجازات اسلامی از میزان مجازات متهم کاسته و تخفیف قائل شود. شایان ذکر است که بهر‌مندی از هر یک از جهات تخفیف مجازات تنها منحصر به جرایم تعزیری می‌باشد. در هیچ یک از جرایم مستوجب حد، قصاص یا دیه قاضی نمی‌تواند با توسل به این جهات در میزان مجازات متهم تخفیف قائل شود.

گفتار فوق به منظور آشنایی با جهات تخفیف مجازات و نحوه اعمال آن نوشته و منتشر شده است. امیدواریم مطالعه این مطلب شما را با این مسئله به صورت کامل آشنا نموده باشد. چنانچه پس از مطالعه این گفتار با هرگونه سؤال یا ابهام در خصوص جهات تخفیف مجازات مواجه شدید، می‌توانید پرسش خود را به منظور پاسخ‌گویی توسط کارشناسان متخصص مجموعه لامینگو در قسمت دیدگاه‌ها درج نمایید. به منظور استفاده از خدمات مشاوره‌ای مجموعه لامینگو نیز می‌توانید به قسمت دریافت مشاوره مراجعه نموده و با مشاورین متخصص مجموعه لامینگو در ارتباط باشید.

بلاگ لامینگو با انتشار مطالب حقوقی گوناگون در حوزه‌های مختلف سعی در افزایش دانش حقوقی شما دارد. شما می‌توانید با مراجعه به بلاگ لامینگو مطالب منتشر شده در این سایت را بر حسب نیاز و علاقه‌مندی خود مطالعه نموده و در حوزه‌های مختلف حقوقی اطلاعات لازم را کسب نمایید.