مشاوره حقوقی جرایم و مجازات‌ها و تفاوت میان شریک و معاون در جرایم!

در برخی از موارد مجرم به‌تنهایی جرمی را انجام می‌دهد که به او مباشر جرم گفته می‌شود، اما در برخی موارد نیز، بیش از یک نفر در انجام جرم دخالت دارند و در اینجا بحث شرکت و معاونت در جرم پیش می‌آید. در واقع، می‌توان اشخاصی که در یک جرم دخیل هستند را به سه دسته مباشر جرم، شریک جرم و معاون جرم تقسیم‌بندی نمود. هر یک از این اشخاص، تأثیر خاص و متفاوتی در ارتکاب جرم دارند و به همین دلیل، قانون‌گذار نیز میزان و نوع مجازات مرتبط با هر یک از این افراد را به‌صورت مجزا تعیین نموده است. شرکت در جرم به این معنا است که دو یا چند نفر با یکدیگر عملیات اجرایی جرم را انجام دهند. با توجه به مشاوره حقوقی جرایم و مجازات‌ها معاونت در جرم یعنی شخصی با انجام اموری سبب وقوع جرم، توسط دیگری شود.

در این مقاله با ما همراه باشید تا با هم به بررسی تفاوت میان این موارد بپردازیم و توضیحات لازم را ارائه نماییم. علاوه بر این، شما می‌توانید جهت کسب اطلاعات بیشتر در ارتباط با مشاوره حقوقی جرایم و مجازات‌ها با وکلا و مشاوران حقوقی لامینگو در ارتباط باشید و توجه داشته باشید که یکی از مهم‌ترین مسائل در شناخت انواع جرایم و میزان مجازات‌ها، آشنایی با قانون حاکم و رویه قضایی است که این آگاهی از طریق دریافت مشاوره حقوقی جرایم و مجازات‌ها به دست خواهد آمد.

مشاوره حقوقی کیفری

شرکت در جرم در مشاوره حقوقی جرایم و مجازات‌ها به چه معنا است؟

بر اساس ماده ۱۲۵ قانون مجازات اسلامی، هرکس با شخص یا اشخاص دیگر در عملیات اجرایی جرمی مشارکت نماید و جرم مستند به رفتار همه آن‌ها باشد، خواه رفتار هر یک به‌تنهایی برای وقوع جرم کافی باشد و یا اثر کار آنان مساوی باشد یا متفاوت، شریک در جرم محسوب و مجازات وی مجازات فاعل مستقل جرم خواهد بود. در مورد جرایم غیرعمدی نیز چنانچه جرم مستند به تقصیر دو یا چند نفر باشد، مقصران در این جرم، شریک در جرم محسوب می‌شوند و مجازات هر کدام مجازات فاعل مستقل در جرم است.

استنباط از ماده ۱۲۵ قانون مجازات در تعریف مشارکت در جرم!

با توجه به این ماده قانونی می‌توان چنین استنباط نمود که شرکت در جرم به‌معنای این است که دو یا چند نفر عملیات اجرایی جرم را انجام دهند. یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در این زمینه باید به آن توجه داشت این است که در شرکت در جرم، تبانی و وحدت قصد قبلی لازم نمی‌باشد و همین که جرمی مستند به رفتار تمام افراد شریک در آن باشد، آن افراد شریک در جرم محسوب می‌شوند.

برای مثال، اگر شخص الف برای تخریب اتومبیل شخص ب در  اتومبیل این شخص بمبی بگذارد و پس از آن نیز شخص ج با هدف تخریب اتومبیل، بمب دیگری در خودروی شخص ب بگذارد و هر دو بمب در یک لحظه منفجر شود، الف و ج شریک در این جرم هستند حتی اگر پیش از انفجار اصلاً از وجود یکدیگر خبر نداشته باشند. شرکت در جرم زمانی محقق می‌گردد که جرم مستند به رفتار تمام شرکا باشد و تمام شرکا در عملیات مادی جرم نقش داشته باشند، فارغ از اینکه تأثیر رفتار آن‌ها در ارتکاب جرم کم یا زیاد باشد.

توجه داشته باشید که شرکت در جرم در تمامی جرایم عمدی و غیرعمدی، مطلق، مقید، جرایمی که عنصر مادی آنان فعل یا ترک فعل است و همچنین در شروع به جرم وجود دارد. در جرایم مرکب، اگر هر یک از شرکا یکی از اجزای جرم را انجام دهد، شرکت در جرم محقق است. برای مثال، در جرم کلاهبرداری که اجزای مادی آن توسل به وسایل متقلبانه و بردن مال دیگری است، اگر یک نفر دیگری را فریب دهد و شخصی دیگر مال او را ببرد، این اشخاص شریک در ارتکاب جرم کلاهبرداری خواهند بود.

مجازات شریک جرم در مشاوره حقوقی جرایم و مجازات‌ها

بر اساس مشاوره حقوقی جرایم و مجازات‌ها در جرایم تعزیری، مجازات هر یک از شرکای جرم، مجازات فاعل مستقل آن جرم است؛ به این معنا که مجازات هر شریک مانند زمانی است که خود به‌تنهایی و بدون شرکت دیگران مرتکب جرم شده باشد، حتی اگر درصد تأثیر رفتار مرتکبین متفاوت باشد. البته در جرایم تعزیری اگر میزان تأثیر رفتار برخی از شرکا کم باشد، دادگاه ممکن است مجازات این اشخاص را تخفیف دهد. در ارتباط با اینکه جهات تشدید یا تخفیف در ارتباط با تمام شرکا اعمال می‌گردد یا خیر، دو حالت مختلف وجود دارد؛ اگر جهات تخفیف یا تشدید شخصی باشد، تخفیف یا تشدید فقط در ارتباط با شریکی که از این جهت بهره‌مند است، اعمال می‌گردد و مجازات دیگر شرکا شدیدتر یا خفیف‌تر نمی‌شود.

برای مثال، اگر الف و ب شریک در جرمی باشند و یکی از این شرکا محکوم به تکرار جرم باشد و شریک دیگر نباشد، جهت تشدید جرم تنها نسبت به شریکی اعمال می‌گردد که محکوم به تکرار جرم بوده است. اما اگر جهات تشدید یا تخفیف نوعی (عینی) باشد، این جهات در ارتباط با تمام شرکای جرم اعمال می‌گردد. برای مثال، اگر قانون‌گذار ارتکاب جرم در شب را تشدید کرده باشد، مجازات تمام شرکایی که مرتکب جرم در شب شده‌اند، تشدید می‌گردد.

مجازات شرکت در جرایم حدی نیز مانند مجازات جرایم تعزیری است و هر شریک به مجازات فاعل مستقل آن جرم محکوم خواهد شد. در مورد مجازات قصاص نیز همینطور می‌باشد. اما در ارتباط با دیه، بر خلاف حدود و قصاص و تعزیرات، مجازات هر شریک، مجازات فاعل مستقیم نمی‌باشد و یک دیه تعیین می‌گردد و تمام شرکای جرم باید با یکدیگر دیه را پرداخت نمایند.

معاونت در جرم در مشاوره حقوقی جرایم و مجازات‌ها به چه معناست؟

بر اساس ماده ۱۲۶ قانون مجازات اسلامی، هر کسی دیگری را ترغیب، تهدید، تطمیع و یا تحریک به ارتکاب جرم نماید و یا با دسیسه یا فریب یا سوءاستفاده از قدرت، موجب وقوع جرم گردد، معاون در جرم محسوب می‌گردد. علاوه بر این، هر شخصی که به هر طریقی وقوع جرم را تسهیل نماید، معاون در جرم محسوب می‌گردد. برای تحقق معاونت در جرم، وحدت قصد و هم‌زمانی میان رفتار معاون و مباشر جرم شرط است و اگر فاعل جرم، مرتکب جرمی شدیدتر از آنچه که مورد نظر معاون بوده بشود، معاون به مجازات جرم خفیف‌تر محکوم خواهد شد.

برای تحقق معاونت در جرم چه شرایطی لازم است؟

برای اینکه معاونت در جرم محقق گردد و شخص به مجازات معاونت در جرم محکوم گردد، شرایطی مورد نیاز است که این شرایط باید همگی در کنار یکدیگر قرار داشته باشند تا معاونت محقق گردد. در مشاوره حقوقی جرایم و مجازات‌ها این شرایط بررسی می‌گردد که عبارتند از:

۱. رفتار ارتکابی مباشر باید جرم باشد

برای تحقق معاونت در جرم، رفتار ارتکابی مباشر باید جرم باشد و بنابراین، تحریک دیگری به رفتارهایی که به موجب قانون جرم نیست را نمی‌توان معاونت دانست. برای مثال، از آنجایی که بر اساس قانون ایران خودکشی جرم نیست، اگر شخصی دیگری را تحریک به خودکشی نماید، چنین شخصی معاون در جرم نمی‌باشد.

۲. وحدت قصد میان معاون و مباشر

وحدت قصد به این معنا است که معاون و مباشر هر دو قصد ارتکاب جرم را داشته باشند. بنابراین اگر شخص الف از دیگری تقاضای اسلحه نماید و آن شخص با تصور اینکه شخص الف اسلحه را برای شکار می‌خواهد آن را به وی بدهد و شخص الف با اسلحه مزبور مرتکب قتل گردد، در این صورت شخصی که اسلحه را به قاتل داده است معاون جرم نیست زیرا میان این اشخاص وحدت قصد وجود نداشته است.

نکته‌ای که باید در اینجا به آن توجه داشت این است که تحقق وحدت قصد الزاماً مستلزم تبانی و هماهنگی قبلی بین مباشر و معاون نیست بلکه همین که معاون از قصد مباشر مطلع بوده و اقدام به انجام یکی از مصادیق مذکور در ماده ۱۲۶ قانون مجازات اسلامی یعنی ترغیب، تهدید، تطمیع و غیره نماید، وحدت قصد و به‌تبع آن معاونت در جرم محقق می‌شود. به دلیل اینکه در جرایم غیرعمدی قصد وجود ندارد، امکان تحقق وحدت قصد وجود نداشته و معاونت در جرایم غیرعمدی وجود ندارد.

این مطلب را نیز بخوانید: مشاوره حقوقی دادگاه کیفری و تعریف جرایم کیفری و انواع آن!

۳. عمل معاون باید قبل یا همزمان با عمل مباشر باشد

این شرط به این معنا است که معاون باید عمل معاونت را پیش از ارتکاب جرم توسط مباشر و یا همزمان با فعل مجرمانه مباشر انجام دهد؛ بنابراین افعالی که بعد از جرم توسط معاون انجام شده باشد، مصداق معاونت نیست. در واقع، از آنجایی که معاونت در جرم به‌معنای تسهیل جرم و سبب شدن برای ارتکاب جرم است، عمل معاونت باید پیش از ارتکاب جرم یا همزمان باشد و اگر عملی در راستای ارتکاب جرم پس از ارتکاب جرم صورت پذیرد، در این صورت این عمل دیگر معاونت در جرم نمی‌باشد.

۴. فعل معاونت باید به اتمام رسیده باشد

این موضوع به این معنا است که فعل معاونت نباید در مرحله شروع باقی مانده باشد؛ مثلاً اگر کسی شروع به تحریک دیگری نماید اما موفق به اتمام عمل خود نشود، نمی‌توان وی را محکوم به مجازات معاونت در جرم کرد، زیرا شروع به معاونت، جرم نیست و مجازات ندارد. توجه داشته باشید که معاونت با ترک فعل محقق نمی‌شود مگر در مواردی که عمل شخصی که سکوت کرده را بتوان به منزله وحدت قصد و تأیید فعل مباشر دانست. مانند اینکه پلیسی که وظیفه جلوگیری از سرقت را دارد، با دیدن شخصی که می‌خواهد دست به سرقت بزند هیچ اقدامی نکرده و سکوت کند. در چنین شرایطی، می‌توان سکوت را معاونت در جرم تلقی کرده و در غیر این صورت، صرف سکوت را نمی‌توان معاونت در جرم دانست.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

۵. عمل معاون باید مؤثر باشد

مطابق با مشاوره حقوقی جرایم و مجازات‌ها این موضوع به این معنا است که عمل معاون باید در وقوع جرم توسط مباشر نقش داشته باشد. برای مثال اگر شخصی دیگری را تحریک به ارتکاب عمل مجرمانه‌ای نماید و شخص بر این اثر تحریک نگردد، در این صورت یعنی معاونت مؤثر نبوده است و این عمل را نمی‌توان معاونت تلقی نمود. علاوه بر این، اگر شخصی وسیله ارتکابی عمل مجرمانه را در اختیار دیگری قرار دهد تا آن شخص با استفاده از آن وسیله مرتکب جرم گردد اما مباشر از آن وسیله استفاده نکند، در این صورت نمی‌توان این عمل را معاونت در جرم دانست و این شرط محقق نشده است.

۶. جرم باید توسط مباشر انجام و یا شروع به اجرا شود

اگر برای مثال شخص الف شخص ب را تحریک به قتل نماید ولی ب اقدام به قتل نکند، اقدام شخص الف را نمی‌توان معاونت در جرم دانست، اما اگر شخص ب مرتکب قتل شود یا شروع به قتل کند، الف حسب مورد، معاون در قتل یا شروع به قتل است. البته باید توجه داشت که منظور از شروع به جرم، شروع به جرمی است که دارای مجازات باشد، زیرا همانطور که گفته شد، اگر رفتار ارتکابی مباشر مجازات نداشته باشد، معاون هم مجازات نخواهد شد.

بنابراین، اگر مرتکب پس از شروع به جرم با میل و اراده خود جرم را انجام ندهد و یا اینکه مجازات جرم ارتکابی که توسط مرتکب شروع شده است حبس درجه ۶ باشد، چون رفتار مباشر جرم نبوده است، در نتیجه معاون نیز مرتکب جرمی نشده است. همانطور که از متن بالا مشخص است، شروع به معاونت، جرم نیست، اما معاونت در شروع به جرم، جرم است.

توجه داشته باشید اگر در جرمی ویژگی خاصی در مباشر شرط تحقق جرم باشد، برای تحقق معاونت، وجود آن ویژگی در معاون شرط نیست. برای مثال،اختلاس فقط توسط کارمندان دولت امکان تحقق دارد. حال در چنین شرایطی اگر شخصی که کارمند دولت نیست، کارمند دولت را تحریک به اختلاس کند و اختلاس توسط کارمند دولت صورت پذیرد، معاونت در این جرم محقق شده است. علاوه بر این، در نظر داشته باشید که اختلاف عمل مباشر در نحوه ارتکاب جرم با آنچه با معاون توافق شده است، مانع از تحقق معاونت نیست. برای مثال، اگر معاون از مباشر بخواهد که شخصی را در روز دوشنبه به قتل برساند اما مباشر آن شخص را در روز سه‌شنبه به قتل برساند، در این صورت نیز معاونت محقق شده است.

مشاوره حقوقی جرایم و مجازات‌ها و مجازات معاونت در جرم

در صورتی‌‌که در شرع، مجازات دیگری برای معاون تعیین نشده باشد، مجازات وی به شرح زیر است:

در جرائمی که مجازات قانونی آن‌ها سلب حیات یا حبس دائم است، حبس تعزیری درجه دو یا سه، در سرقت حدی و قطع عمدی عضو، حبس تعزیری درجه پنج یا شش، در جرائمی که مجازات قانونی آن‌ها شلاق حدی است سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه شلاق تعزیری درجه شش و در جرائم موجب تعزیر، یک تا دو درجه پایین‌تر از مجازات جرم ارتکابی.

ماده ۱۲۷ قانون مجازات به تعیین مجازات معاونت در جرم پرداخته است که بر اساس این ماده، اگر در شرع برای عملی مجازات تعیین شده باشد، همان مجازات اجرا می‌شود و از جمله مصادیق معاونت که در شرع برای آن مجازات تعیین شده، عبارت است از ممسک و دیده‌بان. ممسک کسی است که مقتول را نگه می‌دارد تا قاتل بتواند مقتول را بکشد و مجازات این شخص، حبس ابد است. دیده‌بان نیز شخصی است که مواظب اطراف است تا قاتل بتواند قتل را به سهولت انجام دهد و مجازات دیده‌بان، کور کردن چشمان وی است.

موضوع مهمی که باید به آن توجه داشت این است که اگر مجازات مباشر، قصاص باشد ولی به هر دلیلی مانند گذشت شاکی مجازات قصاص اجرا نگردد و مجازات مباشر به تعزیر تقلیل یابد، در نتیجه مجازات معاون نیز مطابق با مجازات تعزیری مباشر تعیین می‌گردد؛ به این صورت که اگر مرتکب قتل بر اثر گذشت اولیای دم قصاص نگردد و به تعزیر درجه ۴ محکوم گردد، مجازات معاون نیز حبس تعزیری درجه ۵ یا ۶ خواهد بود. بر همین اساس و مطابق با ماده ۱۲۷ قانون مجازات که مجازات معاون را یک تا دو درجه پایین‌تر از مجازات فاعل اصلی دانسته است، معاونت در جرایم تعزیری درجه ۸ مجازات ندارد.

تفاوت میان مشارکت و معاونت در جرم بر اساس مشاوره حقوقی جرایم و مجازات‌ها

یکی دیگر از مسائلی که در مشاوره حقوقی جرایم و مجازات‌ها بررسی می‌گردد، تفاوت میان مشارکت و معاونت است. مهم‌ترین تفاوت و معیار میان شرکت و معاونت در جرم، این است که شریک در عملیات اجرایی (عنصر مادی) جرم دخالت دارد، ولی معاون در عملیات اجرایی جرم دخالت ندارد. بنابراین، اگر شخصی در عنصر مادی جرم دخالت نکند، شریک جرم نیست. در نتیجه، اگر شخصی در عملیات اجرایی مشارکت نداشته باشد معاون در جرم نیست حتی اگر نقش اساسی در تحقق جرم داشته باشد. این موضوع مهم‌ترین تفاوت میان مشارکت و معاونت در جرم است و از این طریق، می‌توان معاون را از شریک جرم تمییز داد. علاوه بر این، براساس متن فوق، متوجه می‌شویم که مجازات شریک جرم از معاون شدیدتر است.

سایر تفاوت‌های موجود میان مشارکت و معاونت در جرم!

یکی دیگر از تفاوت‌های مهم میان مشارکت و معاون در جرم، بحث مربوط به موانع مسئولیت کیفری است. موانع مسئولیت کیفری به دو دسته عوامل موجه جرم و عوامل رافع مسئولیت کیفری تقسیم می‌شوند. عوامل رافع مسئولیت کیفری آن دسته از عوامل و شرایط شخصی و درونی مرتبط با مرتکب جرم است که سبب سلب مسئولیت از آن شخص می‌شود؛ این عوامل عبارت‌اند از صغر، جنون، مستی و غیره که در صورتی‌که در مرتکب جرم محرز گردد، مسئولیت کیفری به آن شخص منتسب نمی‌شود.

علل موجه حرم اما عواملی هستند بیرونی و عینی که نسبت به هر شخصی اعمال می‌گردد و سبب می‌شود وصف مجرمانه عمل از بین برود. برای مثال، اگر مأموری عمل مجرمانه را به دستور مافوق قانونی خود و یا به حکم قانون انجام داده باشد، این عمل جرم نخواهد بود. با توجه به این توضیحات متوجه خواهیم شد اگر پای علل رافع مسئولیت در میان باشد، باید این علت را در تک‌تک اشخاص درگیر در جرم بررسی نماییم اما اگر پای علل موجه در میان باشد، هیچ یک از اشخاص درگیر در جرم مجازات نخواهند شد.

کانال تلگرام لامینگو

جمع‌بندی

در این نوشتار که در ارتباط با مشاوره حقوقی جرایم و مجازات‌ها بود، در ارتباط با مسائلی از جمله تعریف مشارکت در جرم و مجازات شریک جرم، تعریف معاونت در جرم و مجازات معاون، شرایط تحقق معاونت، تفاوت معاونت و مشارکت و غیره صحبت کردیم و سعی نمودیم تا هر آنچه لازم است در این زمینه بدانید، در اختیار شما بگذاریم.

بر همین اساس لازم است بدانید مهم‌ترین تفاوت موجود میان شریک و معاون در این است که شریک در جرم باید در عملیات اجرایی جرم دخیل باشد، در صورتی‌که معاون در عملیات اجرایی نقشی ندارد و تنها سبب وقوع جرم می‌گردد. د برخی شرایط، تشخیص مشارکت از معاونت بسیار دشوار می‌گردد و تشخیص این موضوع نیاز به تسلط بالا بر مواد قانونی مرتبط با مشارکت و معاونت دارد. به همین دلیل، لازم است تا در ارتباط با این موضوع، حتماً از مشاوره حقوقی جرایم و مجازات‌ها استفاده نمایید و از دانش متخصصان امر حقوق در این زمینه بهره‌مند شوید.

مطلبی که مطالعه کردید، یکی از مطالب بلاگ حقوقی لامینگو است. بلاگ لامینگو بستری برای انتشار مطالب و محتواهای حقوقی است که مطالعه این محتواها سبب افزایش دانش حقوقی شما خواهد شد. شما می‌توانید برای مطالعه مطالب، وارد بلاگ حقوقی لامینگو شوید. علاوه بر این، توصیه می‌گردد پرسش‌های حقوقی خود را در انتهای هر مطلب با ما به اشتراک بگذارید تا کارشناسان حقوقی لامینگو به این پرسش‌ها پاسخ دهند.