اصل غیرقابل استناد بودن ایرادات در اسناد تجاری و همه چیز درمورد آن

از اصول مهم در اسناد تجاری می‌توان به «اصل غیرقابل استناد بودن ایرادات در اسناد تجاری» اشاره کرد. این اصل به آنچه در تعهدات مشاهده می‌شود و از روابط حقوقی مستقل است، تمرکز دارد. روابط حقوقی که ممکن است بین امضاءکنندگان و ظهرنویسان وجود داشته باشد، تأثیری در حقوق صاحب سند تجاری ندارد. درحقیقت، سند تجاری مستقل از رابطه حقوقی است که میان اشخاص وجود دارد. برای درک بهتر این اصل، با مقاله دیگری از وبلاگ لامینگو همراه باشید.

دریافت مشاوره حقوقی

اصل غیرقابل استناد بودن ایرادات در اسناد تجاری چیست؟

اصل غیرقابل استناد بودن ایرادات در اسناد تجاری یک اصل حقوقی است. طبق ماده ۱۷ قانون متحدالشکل ژنو: «اصل غیرقابل استناد بودن ایرادات بدین معناست که صاحبان امضای سند تجاری این امکان را ندارند که در برابر دارنده سند، به روابط شخصی خود با صادرکننده یا دارندگان قبلی سند استناد کنند.» پس یکی از مهمترین تأثیرات اصل استقلال امضاها، غیرقابل استناد بودن ایرادات در برابر دارنده با حسن نیت است.

منظور از روابط شخصی، همه روابط معاملاتی است که باعث صدور یا انتقال سند می‌شود. برای مثال، صادرکننده سند تجاری نمی‌تواند ادعا کند که سند، جهت تضمین معامله صادر شده است و از پرداخت آن طفره برود. اما اگر ایرادات در اسناد تجاری مربوط به خود سند و تعهد به آن باشد، این امکان وجود دارد که در برابر دارنده قابل استناد باشد. برای مثال، ایراد مجعول بودن امضا یا عدم اهلیت صادرکننده در حین صدور سند از جمله ایرادات قابل استناد هستند.

هدف از اصل غیرقابل استناد بودن ایرادات در اسناد تجاری

تدوین حقوقی اسناد تجاری و مقررات حاکم بر آن به‌منظور تناسب‌سازی با نیازهای تجاری پیچیده امروز و کاربردهای مورد نظرشان در دادوستد بوده است. قانونگذار نیز با پشتیبانی از دارنده با حسن نیت سند، اطمینان خاطر را نسبت به استحکام قوانین نسبت به حقوق دارنده روا داشته است. موضوعاتی مانند اصل استقلال امضاها، اصل مسئولیت تضامنی امضاءکنندگان، اصل غیرقابل استناد بودن ایرادات و بسیاری موارد دیگر در قوانین حقوقی اسناد تجاری، همگی به‌منظور حمایت از حقوق ذینفع با حسن نیت سند پیش‌بینی شده است. بنابراین، هدف نهایی تنها به‌منظور احقاق حق دارنده در برابر صادرکننده و امضاءکنندگان سند تجاری است.

حتماً بخوانید: اسناد تجاری و غیر تجاری چیست و چه تفاوت‌هایی باهم دارند؟

ویژگی‌های اصل غیرقابل استناد بودن ایرادات در اسناد تجاری

حوزه حقوقی این اصل محدود است؛ اما ویژگی‌هایی دارد که باید هر دو طرف معامله آنها را به‌خوبی بدانند. این ویژگی‌ها به شرح زیر هستند:

• اجرای اصل ایرادات در اسناد تجاری مانندی چک، سفته و برات که جانشین پول هستند، اجتناب‌ناپذیر است.
• امضای جعل‌شده و نظایر آن هرچند ظاهر قابل اعتمادی را دارد، به‌نفع دارنده سند و به‌زیان صاحبان امضا قابل استناد نیست.
• دارنده سند باید «دارنده با حسن نیت» باشد. مهمترین عامل در تشخیص حسن نیت دارنده، این است که به‌هنگام اخذ سند تجاری، سوء استفاده از امتیازات ناشی از عدم قابلیت استناد به ایرادات وجود نداشته باشد. فردی به‌عنوان دارنده با حسن نیت محسوب می‌شود که حین انتقال سند به او، از روابط شخصی میان متعهدین سند، علم و آگاهی نداشته باشد.
• دارنده سند در زمان اخذ آن مرتکب تقصیر عمده نشده باشد؛ برای مثال، او نمی‌دانست سند جعلی است و به‌جای سند پنجاه‌میلیونی، یک سند پنج‌میلیونی خریده است.

استثنائات وارد بر اصل غیرقابل استناد بودن ایرادات در اسناد تجاری

در اصل غیرقابل استناد بودن ایرادات برخی استثنائات به شرح زیر وجود دارند:

عدم رعایت اصول شکلی

یکی از شرایط مهم در نوشتن اسناد تجاری، این است که اصول شکلی در نوشتن آنها باید رعایت شود؛ بدین معنا که اگر سند تجاری مورد نظر تحت شرایط تعیین‌شده توسط قانونگذار نباشد، هر فردی می‌تواند نسبت به آن سند ایراد و اعتراض کند. اگر آن سند ایرادی شکلی داشته باشد، دیگر امتیاز تجاری بودن خود را اعم از اصل استقلال امضاها و غیره از دست خواهد داد. برای مثال، اگر در برات نام برات‌گیر نوشته نشده باشد، احکام و مقررات مربوط به آن اجرا نخواهد شد. در این صورت، هرکدام از امضاءکنندگان سند مورد نظر می‌توانند در مقابل دارنده، طرح ایراد کنند.

عدم اهلیت امضاءکننده سند تجاری

درصورتی‌که ثابت شود امضاءکننده سند تجاری اهلیت لازم را نداشته است و صغیر، سفیه، مجنون یا ورشکسته بوده، در اینگونه موارد مسئولیتی بابت امضای آن سند متوجه او نخواهد بود. در این حالت، صادرکننده می‌تواند با استناد به ایراد عدم اهلیت دارنده سند، از پرداخت وجه امتناع بورزد.

حتماً بخوانید: همه آنچه باید درمورد اسناد تجاری در وجه حامل بدانید!

وجود جعل در سند تجاری

از دیگر استثنائات مربوط به اصل غیرقابل استناد بودن ایرادات در اسناد تجاری، وجود جعل است. اگر مشخص شود که امضای فردی که در سند تجاری درج شده، جعلی بوده است و او سند مربوطه را امضاء نکرده باشد، صادرکننده این امکان را دارد تا از پرداخت وجه آن سند خودداری کند. همچنین، طبق ماده ٢١٩ قانون آیین دادرسی مدنی، اثبات جعل بر عهده مدعی جعل است.

کانال تلگرام لامینگو

کلام آخر

اصل غیرقابل استناد بودن ایرادات در اسناد تجاری را در بالا بیان کردیم. حالا به‌خوبی می‌دانید که این اصل چیست و چه استثنائاتی در آن دخیل هستند. این اصل به‌عنوان یکی از اصول مهم در اسناد تجاری است و باید به‌طور دقیق مورد بررسی قرار گیرد. طبق این اصل، امضاءکنندگان سند نمی‌توانند در مقابل دارنده با حسن نیت، به روابط شخصی خود با دارنده یا دارندگان قبلی، استناد کنند.

بدین دلیل که اسناد تجاری درواقع معرف طلب صاحبان آن هستند و روابط حقوقی یا معاملاتی که میان امضاءکننده یا ظهرنویس وجود دارد، در مقابل دارنده با حسن نیت قابل استناد نیستند. استثنائاتی مانند عدم رعایت اصول شکلی، عدم اهلیت امضاءکننده سند تجاری و وجود جعل در سند تجاری در اصل عدم استماع ایرادات وجود دارند.

می‌توانید از وبلاگ لامینگو برای کسب اطلاعات در حوزه اسناد تجاری نهایت استفاده را ببرید. همچنین، سؤالات خود را در بخش دیدگاه‌ها از کارشناسان حقوقی ما بپرسید.