انواع اسناد تجاری الکترونیکی و بررسی اعتبار آنها در حقوق ایران

در مقالات گذشته سعی کردیم تا اطلاعات کاملی را درباره اسناد تجاری دیجیتالی با شما در میان بگذاریم. اما به‌دلیل اهمیتی که این نوع از اسناد در مسائل حقوقی امروزه دارند، لازم است تا کمی بیشتر و دقیق‌تر درباره آنها به گفتگو پرداخته و نکات کلیدی‌تری از آنها را نیز بررسی نماییم. بدین منظور، در مقاله حاضر سعی داریم تا با بررسی انواع اسناد تجاری الکترونیکی و شرایط آنها در حقوق ایران، اطلاعات شما را در این باره تکمیل کنیم. به‌خاطر داشته باشید که دیجیتال‌سازی اسناد تجاری، پدیده‌ای نوظهور بوده و هنوز قوانین و مقررات مربوط به آنها نیز تکمیل نشده است. بدین منظور، توصیه می‌کنیم که در زمان لازم با استفاده از خدمات مشاوره حقوقی اسناد تجاری دیجیتال، قدم‌های خود را در جای محکم گذاشته و بدون مشورت به این حوزه ورود نکنید. برای این منظور می‌توانید از خدمات لامینگو استفاده کنید.

پدیده‌های جدید بعد از ورود به زندگی انسان در ابتدا با چالش‌هایی همراه می‌شوند. به همین دلیل، ممکن است مشکلات زیادی را نیز به وجود آورند. یکی از مواردی که می‌تواند باعث خسران زیادی در انجام تجارت‌های امروزه شود، تست کردن بدون آگاهی و اطلاع قبلی راه‌ها و روش‌هایی است که به‌تازگی وارد چرخه تجارت جهانی شده است. شرط احتیاط حکم می‌کند که در چنین مواقعی از نظرات و تجارب دیگران که از جزئیات امر اطلاع داشته و در این حوزه تخصص دارند نیز استفاده کنید و بی‌محابا وارد میدان نشوید. مشاوره حقوقی اسناد تجاری دیجیتال می‌تواند راه‌حل‌های خوبی برای استفاده از انواع اسناد تجاری الکترونیکی در اختیار شما قرار دهد.

مشاوره حقوقی اسناد تجاری دیجیتال در لامینگو

قبل از اینکه انواع اسناد تجاری دیجیتال را با هم مرور کرده و به بررسی آنها بپردازیم، لازم است تا خدمات مشاوره حقوقی مربوط به این اسناد را که در مجموعه لامینگو در دسترس شما عزیزان قرار دارد، به شما معرفی کنیم. این خدمات توسط مجرب‌ترین وکلا و مشاورین حقوقی ارائه می‌گردد که گذشته از دانش حقوقی بالا، تجربه گران‌بهایی را نیز درباره چنین اسنادی کسب کرده‌اند. شما می‌توانید در این خدمات:

• شناخت کافی نسبت به ماهیت اسناد تجاری الکترونیکی پیدا کنید.
• با تعریف اسناد تجاری دیجیتال آشنا شوید.
• انواع اسناد تجاری الکترونیکی را بشناسید و اهمیت هر یک را نیز بدانید.
• با قوانین حقوقی مربوط به اسناد تجاری دیجیتال نیز آشنا شوید.
• از نحوه استفاده و کاربرد هر یک از انواع اسناد تجاری الکترونیکی نیز مطلع شوید.
• همچنین با عواقب عدم استفاده درست از این اسناد باخبر شوید.

در نهایت در انتهای این مشاوره حقوقی، شما به‌صورت کامل و آگاهانه می‌توانید برای استفاده از انواع اسناد تجاری دیجیتال اقدام کرده و با اطمینان بالا کسب‌وکار خود را اداره کنید. خدمات مشاوره حقوقی اسناد تجاری دیجیتال در لامینگو از هم‌اکنون در دسترس شما عزیزان قرار دارد.

دریافت مشاوره حقوقی اسناد تجاری دیجیتال

سند الکترونیکی چیست؟

تعاریف متعددی از سند الکترونیکی ارائه می‌شود که همه آنها به‌نوعی درست بوده و هریک واقعیتی را درباره این اسناد بیان می‌کنند. هر داده یا پیامی که به‌صورت الکترونیکی از هر دستگاهی که این امکان را داراست ارسال و دریافت می‌شود، با لحاظ شرایط قانونی، قابل استفاده در مقام دعوا و دفاع بوده و در دادگاه قابل استناد است. قانون در مواد مختلفی به تعریف و بررسی اسناد الکترونیکی پرداخته است و قواعد خاصی را نیز برای آنها تعریف می‌نماید. در ماده 2 قانون تجارت الکترونیک، هر داده و پیامی که در محیط اینترنت و دیجیتال ردوبدل شود، حکم نوشته را داشته و کاربران می‌توانند از آن استفاده نمایند. به‌صورت کلی، انتقال هر داده و پیامی در محیط دیجیتال همان حکم انتقال اسناد و پیام‌های نوشتاری و کاغذی را برای قانون داشته و با رعایت شرایط مقرر در قانون، معتبر و لازم‌الاجرا است.

با این ترتیب، سند الکترونیکی را می‌توان به انواع بسیار مختلفی تقسیم کرد. در این بین، اسناد تجاری الکترونیکی اسنادی هستند که علاوه بر الکترونیکی بودن، ماهیت تجاری نیز داشته و در تجارت مورد استفاده قرار می‌گیرند. اسناد تجاری در نوع نوشتاری نیز شرایط خاص خود را داشته، از اسناد عادی تفکیک می‌گردند و کاربرد آنها نیز متفاوت است. در فضای دیجیتال نیز اسناد تجاری شرایط خاص خود را دارا هستند. البته مسائل حقوقی مربوط به این اسناد مشابه با اسناد کاغذی است و لازم است تا کاربران کمال احتیاط را در استفاده از آنها داشته باشند. در غیر این صورت، ممکن است چالش‌های حقوقی زیادی گریبان‌گیر آنها شود. مشاوره حقوقی اسناد تجاری دیجیتال یکی از راه‌حل‌هایی است که می‌تواند کاربران را از بحران‌های احتمالی مربوط به اسناد الکترونیکی تجاری رها کرده و شرایط خوبی را برای آنها رقم بزند.

ماهیت سند الکترونیکی چیست؟

برخی از کاربران به‌دلیل نداشتن اطلاعات و آگاهی لازم، بر این تصور هستند که اسناد الکترونیکی کاربرد چندانی به‌هنگام طرح دعاوی حقوقی و دفاع در مقام دعوا نداشته و عملاً قابل انکار هستند. اما این در حالی است که تنها ماهیت این اسناد الکترونیکی بوده و حالت پیام دارد؛ لذا کاملاً قابل استناد بوده و می‌توان از آنها در مقام دفاع به هنگام مطرح شدن اختلافات حقوقی نیز استفاده کرد. در قانون مدنی برای اینکه یک سند قابل استفاده در دعاوی حقوقی نزد دادگاه‌ها باشد، شرایط مختلفی در نظر گرفته شده است. الکترونیکی بودن سند به این معنی است که به‌صورت کلی پیام در قالب دیجیتالی، نوری و یا هر روش دیگری که تکنولوژی امروزه تبیین کرده است، قابل انتقال باشد و حالت نوشتاری معمولی روی کاغذ را نداشته باشد.

امروزه گسترش اینترنت و همچنین ابزارهایی که به کاربر اجازه ورود به اینترنت را می‌دهد، باعث شده است تا بسیاری از کسب و کارها و تاجرین فعالیت‌های خود را از طریق آن پیش ببرند. دیگر کاربران و مدیران فرصتی برای بایگانی کاغذی اسناد نداشته و تنها با چند کلیک می‌توانند به تمام اهداف و خواسته‌های خود دسترسی داشته باشند.

این مطلب را حتماً بخوانید: صفر تا صد مشاوره حقوقی اسناد تجاری دیجیتال

سند تجاری الکترونیکی چیست؟

با تعریف اسناد الکترونیکی آشنا شده و می‌دانید که ماهیت این اسناد چیست. همچنین می‌دانید که اسناد الکترونیکی تعریف مشخصی در قانون تجارت الکترونیک داشته و تمام اسناد این‌چنینی به مانند اسناد عادی کاغذی با رعایت شرایطی قابل استناد در دادگاه به‌هنگام طرح دعاوی حقوقی نیز می‌باشند. در این بین اسناد تجاری الکترونیکی نیز به همین ترتیب تعریف می‌شوند. البته باید خاطرنشان کنیم که هنوز بسیاری از انواع اسناد تجاری پرکاربرد و معمولی که در حالت نوشتاری مورد استفاده قرار می‌گیرند، به فضای دیجیتال انتقال داده نشده و تمهیدات لازم برای انتقال آنها نیز در نظر گرفته نشده است. قانون تجارت ایران با وجود اینکه در سال‌های اخیر با رشد بسیار زیادی همراه بوده، همچنان دارای نواقص متعددی است و در بسیاری از مواقع اشکالات و ایرادات زیادی در آن دیده می‌شود.

کاربرد بسیاری از اسناد تجاری الکترونیکی نیز برای کاربران امروز دنیای تجارت نامشخص است و هنوز اطلاعات مدیران کسب و کارها نسبت به این اسناد کامل نشده است. این دست از عزیزان برای حل کردن سه چالش اصلی مربوط به اسناد تجاری الکترونیکی:

• بررسی نواقص، مزایا و معایب مربوط به اسناد تجاری الکترونیکی در حقوق ایران
• بررسی کاربردهای هر یک از اسناد تجاری الکترونیکی در تجارت امروز
• تکمیل اطلاعات لازم برای استفاده از انواع اسناد تجاری الکترونیکی

می‌توانند از خدمات مشاوره حقوقی اسناد تجاری دیجیتال استفاده کرده و با خیال راحت و آگاهی کامل برای رونق بخشیدن به کسب و کار خود اقدام نمایند.

سند تجاری در حقوق ایران

قبل از اینکه به بررسی انواع اسناد تجاری الکترونیکی پرداخته و همچنین ماهیت حقوقی این نوع از اسناد را بررسی کنیم، ابتدا لازم است تا نیم‌نگاهی به اسناد تجاری عام در حقوق ایران بیندازیم. به‌صورت کلی، اسناد تجاری در حقوق ایران به دو دسته اسناد تجاری عام و اسناد تجاری در معنای خاص تقسیم می‌شوند. اسناد تجاری عام به اسنادی گفته می‌شود که در شرایط معمول توسط کاربران مورد استفاده قرار گرفته و به‌عنوان وسیله پرداختی در مبادلات تجاری نیز عمل می‌نمایند. اسنادی مانند اوراق سهام، اوراق قرضه، ضمانت‌نامه‌های بانکی و مواردی از این دست را می‌توان به عنوان اسناد تجاری در معنای عام معرفی کرد.

همچنین اسنادی که به‌عنوان سند جانشین پول مورد استفاده قرار گرفته و اصلی‌ترین هدف صدور آنها، پرداخت تعهدات مالی در اسناد بوده، اسناد تجاری در معنای خاص هستند. چک، سفته و برات را می‌توان اصلی‌ترین اسناد تجاری در معنای خاص تعریف کرد که می‌توانند جایگزین پول نقد باشند. با تعریف ویژگی‌های مربوط به هر‌ یک از انواع اسناد تجاری می‌توان برای تفکیک قائل شدن میان آنها نیز اقدام کرد. برای مثال از مهم‌ترین ویژگی‌های اسناد تجاری خاص می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• معرف مبلغ مشخصی پول بوده و جایگزینی برای همان مقدار پول هستند.
• برای بدهکار تعهد مالی ایجاد می‌نمایند که در مدت مشخص و یا به‌صورت فوری و بدون تعیین مدت زمان، مکلف به پرداخت آنها است.
• این اسناد فقط مختص تجار نبوده و افراد معمولی نیز به وفور از آنها استفاده می‌نمایند.

همچنین نحوه تنظیم و شرایط نگارش آنها نیز کاملاً مشخص بوده و مقررات خاصی در این زمینه وجود دارد.

انواع اسناد الکترونیکی در حقوق ایران

با انواع اسناد تجاری در حقوق ایران آشنا شدید و تعریف هر یک از اسناد مورد استفاده در تجارت را نیز دانستید. اما این اسناد در فضای دیجیتال نیز تعریف مشخصی داشته و در دسته‌بندی‌های خاص مورد استفاده قرار می‌گیرند. به لطف پیشرفت تکنولوژی و به وجود آمدن ابزارهایی مانند اثر انگشت الکترونیکی و امضای دیجیتال است که امکان استفاده از این اسناد توسط تاجرین و مدیران کسب و کارها به وجود آمده و این دست از عزیزان به‌راحتی می‌توانند از این اسناد در فعالیت‌های خود استفاده کنند. البته لازم است تا کاربران ابتدا با تعریف و موارد استفاده از این اسناد نیز آشنا باشند تا در موقع استفاده با مشکلات حقوقی پس از امضای آنها درگیر نشوند.

به‌صورت کلی، اسناد الکترونیکی در حقوق ایران در سه دسته اصلی تقسیم‌بندی می‌شوند. انواع اسناد الکترونیکی به شرح زیر است:

• اسناد الکترونیکی رسمی
• اسناد الکترونیکی ساده
• اسناد الکترونیکی مطمئن

قبل از اینکه درباره هر یک از این اسناد پیش‌داوری کنید، لازم است تا تعریف هر یک را نیز برای شما مرور کنیم. اما قبل از آن باید گوشزد کنیم که استفاده از هر یک از این اسناد بدون داشتن اطلاعات کافی می‌تواند مشکل‌آفرین باشد. با توجه به نقص‌هایی که در قوانین ایران برای اسناد الکترونیکی وجود دارد، هر اشتباهی می‌تواند منجر به از بین رفتن سرمایه‌های زیادی شود. از این رو در کنار مطالعه مقالات این‌چنینی توصیه می‌کنیم تا با استفاده از خدمات مشاوره حقوقی اسناد تجاری دیجیتال قدم‌های خود را در فضای دیجیتال و اینترنت نیز محکم بردارید.

اسناد الکترونیکی رسمی

دسته‌بندی صورت‌گرفته برای اسناد الکترونیکی در حقوق ایران دقیقاً مشابه با دسته‌بندی صورت‌گرفته برای اسناد الکترونیکی در حقوق بین‌المللی است. اسناد تجاری الکترونیکی نیز بر همین اساس دسته‌بندی می‌شوند. یکی از اصلی‌ترین گروه اسناد الکترونیکی، اسناد الکترونیکی رسمی است. همانگونه که سند رسمی کاغذی بایستی توسط مأمور صلاحیت‌دار، در حدود صلاحیت و مطابق مقررات قانونی تنظیم گردد، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و دفاتر اسناد رسمی بایستی نسبت به ایجاد سازوکار تهیه اسناد رسمی به‌صورت الکترونیکی و تحت سامانه‌های یکپارچه به‌صورت اینترنتی اقدام نمایند.

البته در حال حاضر تعریف مشخصی از این نوع اسناد در حقوق و قوانین ایران وجود نداشته و قوانین مربوط به آن نیز با نقص ها و کمبودهای زیادی همراه است. به همین دلیل، به‌هنگام طرح دعوای حقوقی و یا در مقام دفاع در مواقع بروز اختلافات حقوقی، مشابه با اسناد رسمی کاغذی، با این نوع اسناد نیز رفتار می‌شود و تفاوتی میان این دو وجود نخواهد داشت. همان تفسیر مقررات سنتی مربوط به اسناد رسمی را می‌توان برای اسناد رسمی الکترونیک نیز در نظر گرفت.

اسناد الکترونیکی ساده

دومین نوع از انواع اسناد الکترونیکی در حقوق ایران، اسناد الکترونیکی ساده هستند. البته ساده بودن به این معنی نیست که اعتبار نداشته و یا قابل استفاده نباشند؛ بلکه به‌دلیل آسان بودن استفاده و سادگی تهیه آنها است که این عنوان برای آنها به کار برده شده است. اسناد الکترونیکی ساده به اسنادی اطلاق می‌شود که به‌صورت کاملاً ساده با استفاده از امضای الکترونیک تهیه شده و از آنها استفاده می‌شود. امضای الکترونیکی اصلی‌ترین دلیل به وجود آمدن این دسته از اسناد الکترونیکی است.

اسناد الکترونیکی مطمئن

آخرین دسته از انواع اسناد الکترونیکی در حقوق ایران، اسناد الکترونیکی مطمئن هستند. این اسناد نیز همراه با امضای دیجیتال تعریف می‌شوند؛ اما تفاوت اصلی آنها با مورد قبلی در نوع ارسال آنها است. این دسته از اسناد بعد از امضاء توسط فرستنده، باید محرز شده و بعد از اینکه شخص ثالثی آنها را تائید نمود و اصالت آنها را گواهی کرد، به دست گیرنده می‌رسد. کلمه مطمئن نیز به همین دلیل در انتهای عنوان این دست از اسناد استفاده شده است.

برای کسب اطلاعات بیشتر، این مطلب را بخوانید: تعریف اسناد تجاری الکترونیکی و نکاتی که مدیران باید بدانند!

ویژگی‌های اسناد دیجیتال

برای اینکه درک بهتری از انواع اسناد تجاری الکترونیکی داشته باشید و بهتر بتوانید آنها را از یکدیگر متمایز کنید، لازم است تا برخی از مهمترین ویژگی‌های این اسناد را نیز با شما در میان بگذاریم. البته باید خاطرنشان کنیم که بررسی این ویژگی‌ها و تعاریف ارائه‌شده نمی‌تواند تضمین‌کننده صددرصدی شناخت اسناد تجاری الکترونیکی برای تاجرین بوده و نیاز است تا حتماً در صورت لزوم از خدمات مشاوره حقوقی اسناد تجاری دیجیتال نیز بهره برده و مطابق با تجارب اشخاص متخصص در این حوزه برای کسب و کار خود تصمیم بگیرند.

مهم‌ترین و اصلی‌ترین ویژگی‌های اسناد الکترونیکی به شرح زیر است:

• اسناد الکترونیکی بسیار ساده قابل تکثیر هستند و بدون نیاز به کاغذ می‌توانید هزاران کپی از آنها را در اختیار داشته باشید.
• همچنین دقت کنید که تمام نسخه‌های کپی‌شده اسناد الکترونیکی که به‌صورت دیجیتال ذخیره شده باشند، اطلاعات کاملاً یکسانی را دارا هستند.
• امکان دسترسی به این اسناد در محیط کامپیوتری خیلی راحت بوده و حتی از راه دور نیز می‌توان این دسترسی را برای افراد ایجاد کرد.
• ذخیره اطلاعات مربوط به اسناد الکترونیکی در حجم‌های بسیار کم انجام شده و کاربران می‌توانند در فضای بسیار کوچکی هزاران نمونه از آنها را ذخیره نمایند.
• احتمال از بین رفتن اسناد الکترونیکی با دقت به چند نکته ساده و اجرای تمهیدات خاص عملاً غیرممکن است و امحاء کامل آنها تنها به خواست خود افراد امکان‌پذیر خواهد بود.
• امکان پردازش اسناد الکترونیکی نیز برای افراد وجود دارد.
• حمل و نگهداری از آنها بسیار ساده و تقریباً بدون هزینه است.
• این اسناد نه فقط به‌صورت نوشتاری، بلکه به‌صورت دیداری و ویدئویی نیز قابل استفاده هستند و از تأثیرگذاری بیشتری نیز در این حالت‌ها برخوردارند.

اعتبار انواع اسناد الکترونیکی در حقوق ایران

یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های اسناد تجاری در قابل اعتماد بودن و معتبر بودن آنها است. اسناد تجاری کاغذی به همین دلیل و با همین ویژگی در میان تجار و مدیران محبوب شده و یکی از دلایل رایج شدن استفاده از آنها نیز همین مورد است. در این بین اسناد تجاری الکترونیکی نیز باید به همین میزان اعتبار دست پیدا نمایند. با توجه به تعریفی که از اسناد الکترونیکی در حقوق ایران داشتیم، پرواضح است که از نظر اعتبار حقوقی هیچ گونه تردیدی در اسناد تجاری دیجیتال وجود نداشته و کاربران می‌توانند نسبت به این موضوع اعتماد کامل داشته باشند. اما هیچ چیزی جای تجربه را نمی گیرد. شما با یکبار استفاده از اسناد الکترونیکی و آشنایی بیشتر با شرایط آنها، بهتر می‌توانید اعتبار این دسته از اسناد را درک کنید.

چگونه می‌توانیم بهترین شناخت را نسبت به انواع اسناد الکترونیکی پیدا کنیم؟

استفاده از اسناد الکترونیکی در کشورهای پیشرفته همه‌گیر شده و حتی ادارات و سازمان‌های دولتی نیز در این کشورها از این اسناد استفاده می‌نمایند. تاجرین بین‌المللی نیز برای سهولت کار به‌دنبال استفاده از اسناد تجاری دیجیتالی بوده و آنها را نسبت به اسناد کاغذی ترجیح می‌دهند. اسناد تجاری الکترونیکی در ایران هنوز به‌صورت کامل همه‌گیر نشده و هنوز برخی از کسب و کارها نسبت به استفاده از آنها با ترس رفتار می‌نمایند. اما با این حال، با دقت به برخی نکات می‌توانید برای شناخت هر چه بهتر این اسناد و استفاده از مزایای آنها اقدام کنید. برای این منظور، می‌توانید از ترفندهای زیر نیز استفاده نمائید:

• مطالعه درباره اسناد تجاری الکترونیکی و تحقیق درباره آنها
• استفاده از خدمات مشاوره حقوقی اسناد تجاری دیجیتال در کنار وکیل و مشاور حقوقی زبده و با تجربه
• کسب تجربه با استفاده از انواع اسناد تجاری الکترونیکی با رعایت جوانب احتیاط

پرسش و پاسخ‌های کوتاه درباره اسناد تجاری الکترونیکی

در زیر، به بیان پاسخ برخی سؤالات پرتکرار می‌پردازیم:

• آیا انواع اسناد تجاری نوشتاری در حقوق ایران با انواع اسناد الکترونیکی با هم متفاوت هستند؟

در تعریف و دسته‌بندی، این اسناد تفاوت‌هایی با هم دارند؛ اما در ماهیت و اعتبار شرایط یکسانی داشته و از کارکرد مشابهی نیز برخوردارند.

• چک و سفته جزء کدام دسته از اسناد تجاری محسوب می‌شوند؟

چک و سفته جزء اسناد تجاری خاص دسته‌بندی می‌شوند که هنوز دیجیتال‌سازی آنها انجام نشده است.

• آیا انواع اسناد الکترونیکی قابل استناد در دادگاه بوده و در دعاوی حقوقی و مقام دفاع می‌توان از آنها استفاده کند؟

طبق تعریف، تمام اسناد الکترونیکی و پیام‌های ردوبدل‌شده از طریق اینترنت و در فضای دیجیتال، حکم سند نوشته را داشته و با رعایت سایر شرایط قانونی، قابل استناد در دعاوی حقوقی و مقاوم دفاع می‌باشند.

در انتها باید بدانید

سعی کردیم به‌صورت کامل و واضح به تعریف و تفسیر اسناد الکترونیکی تجاری پرداخته و نکات مهمی را درباره آنها مرور نماییم. با این اطلاعات اکنون شما می‌توانید درک خود را نسبت به این اسناد بالاتر برده و راحت‌تر برای شروع به استفاده از آنها در کسب و کار خود اقدام کنید. دقت کنید که با مسیری که دنیای تجارت در حال رفتن به‌سمت آن است، اگر به‌زودی به شناخت کافی درباره اسناد تجاری الکترونیکی دست پیدا نکنید، فاصله بسیار زیادی با رقبای خود در تجارت خواهید گرفت که می‌تواند از نظر مالی و تجاری ضررهای زیادی را برای شما به‌دنبال داشته باشد.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

در همین راستا می‌توانید هم از خدمات مشاوره حقوقی اسناد تجاری دیجیتال استفاده نمایید و هم مطالعات خود را نسبت به این اسناد بالا ببرید. برای مطالعه بیشتر و کسب اطلاعات تکمیلی‌تر می‌توانید از مقالات مرتبط با این موضوع در بلاگ حقوقی لامینگو استفاده نمایید. همچنین در انتهای این مقاله و در بخش نظرات نیز می‌توانید با همکاران و مشاورین ما در لامینگو در ارتباط بوده و نقطه نظرات آنها را درباره چالش‌های مربوط به اسناد تجاری الکترونیکی بشنوید.