انواع قرار اناطه و موارد صدور هر یک از آن‌ها به زیان ساده

قرارها بخشی از آرایی هستند که در دادگاه‌ها و هر کدام در موارد مخصوصی صادر می‌گردند. یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین قرارهایی که از دادگاه صادر می‌‌شود، قرار اناطه است. قرار اناطه در شرایطی صادر می‌شود که دادگاه برای ادامه به رسیدگی به پرونده باید تکلیف موضوعی را روشن کند، اما رسیدگی به آن موضوع در صلاحیت این دادگاه نیست. در این شرایط دادگاه با صدور قرار اناطه، پرونده را به دادگاه صالح به رسیدگی به آن موضوع ارجاع می‌دهد و تا مشخص شدن موضوعی که باید درباره آن تعیین تکلیف شود، دادرسی را به تعویق خواهد انداخت. در همین راستا در این نوشتار قصد داریم تا علاوه بر توضیح قرار اناطه، به بررسی انواع قرار اناطه پرداخته و نکات مربوط را بیان کنیم. در نتیجه پیشنهاد می‌شود تا انتهای این مطلب با ما همراه بوده و در انتها پرسش‌های خود را برای ما بنویسید.

قرار اناطه چیست؟

اناطه در لغت به معنای منوط کردن می‌باشد. معنای اناطه در عالم حقوق نیز تفاوتی با معنای این کلمه در لغت ندارد. گاهی اوقات در راستای رسیدگی به یک پرونده در دادگاه، موضوعی پیش می‌آید که ادامه دادرسی و رسیدگی به پرونده، مستلزم رسیدگی به آن موضوع است. در این شرایط اگر دادگاهی که در حال رسیدگی به پرونده است صلاحیت رسیدگی به آن موضوع را نیز داشته باشد خود به آن موضوع رسیدگی می‌کند، اما ممکن است دادگاه صلاحیت رسیدگی به آن موضوع را نداشته باشد که در این شرایط باید با صدور قرار اناطه رسیدگی به پرونده را تا مشخص شدن نتیجه آن موضوع، متوقف نماید. به عبارت دیگر، هرگاه رسیدگی به پرونده در دادگاه نیاز به اثبات موضوعی داشته باشد که رسیدگی به آن موضوع در صلاحیت دادگاه دیگری است، در این شرایط دادگاه باید قرار اناطه صادر نماید.

پس از صدور قرار اناطه، ذی‌نفع پرونده باید رسیدگی به موضوع را از دادگاه صالح تقاضا نموده و دادگاه اول پس از مشخص شدن نتیجه موضوع، رسیدگی را مجدد آغاز خواهد نمود. نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که ذی‌نفع باید تقاضای رسیدگی را در مهلت زمانی مشخص و مقرر از دادگاه صالح داشته باشد.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

مثالی از قرار اناطه

برای مثال اگر زنی از شوهر خود شکایت ترک انفاق نماید، از آنجایی که ترک انفاق جرم است در نتیجه رسیدگی به این شکایت در صلاحیت دادگاه کیفری است و دادگاه کیفری به شکایت زن رسیدگی خواهد کرد. حال اگر در این پرونده شوهر به کلی منکر وجود رابطه زناشویی شود و اصل نکاح را زیر سؤال ببرد، در اینجا رسیدگی به این موضوع دیگر در صلاحیت دادگاه کیفری نبوده و دادگاه کیفری باید با صدور قرار اناطه، رسیدگی به پرونده را تا احراز رابطه میان زن و مرد متوقف نماید تا دادگاه خانواده که صلاحیت رسیدگی به اصل نکاح را دارد به رابطه میان این زن و مرد رسیدگی نماید. در ادامه به بررسی انواع قرار اناطه خواهیم پرداخت.

قرار اناطه در آیین دادرسی مدنی

قرار اناطه در قانون آیین دادرسی مدنی، قراری است که در ارتباط با امور حقوقی صادر می‌گردد. در ماده 19 این قانون، قانونگذار در ارتباط با قرار اناطه اینطور مقرر کرده است که «هرگاه رسیدگی به دعوا منوط به اثبات ادعایی باشد که رسیدگی به آن در صلاحیت دادگاه دیگری است، رسیدگی به دعوا تا اتخاذ تصمیم ‌از مرجع صلاحیت‌دار متوقف می‌شود. در این مورد، خواهان مکلف است ظرف یک ماه در دادگاه صالح اقامه دعوا کند و رسید آن را به دفتر دادگاه ‌رسیدگی‌کننده تسلیم نماید؛ در غیر این صورت قرار رد دعوا صادر می‌شود و خواهان می‌تواند پس از اثبات ادعا در دادگاه صالح مجدداً اقامه دعوا نماید».

مطابق با این ماده قانونی، می‌توان گفت که صدور قرار اناطه در امور حقوقی، شرایطی دارد. یکی از این شرایط این است که رسیدگی به دعوای حقوقی باید منوط به اثبات ادعا و موضوع دیگری باشد. شرط دوم این است که رسیدگی به آن ادعا در صلاحیت دادگاه دیگری باشد و دادگاهی که به دعوای حقوقی رسیدگی می‌کند، صالح به رسیدگی به آن موضوع نباشد. اگر این دو شرط در امر حقوقی وجود داشته باشد در نتیجه دادگاه حقوقی باید قرار اناطه را صادر کرده و خواهان موظف است ظرف مدت 1 ماه در دادگاه صالح اقامه دعوی نماید و رسید آن را به دادگاهی که به دعوای اصلی رسیدگی می‌کند تسلیم نماید.

مثالی برای قرار اناطه‌ی حقوقی

برای مثال اگر خواهان اقدام به طرح دعوای مطالبه وجه چک نماید و در اثنای رسیدگی به این دعوی، خوانده ادعا نماید که این چک دزدی بوده و متعلق به او نبوده است و یا ممکن است خوانده مدعی شود که امضای پای چک متعلق به او نبوده و شخص دیگری این امضا را جعل کرده است در این شرایط از آنجایی که سرقت چک و یا جعل امضا جرم است، رسیدگی به این جرایم در صلاحیت دادگاه حقوقی نبوده و به همین دلیل دادگاه حقوقی باید با صدور قرار اناطه، پرونده را برای رسیدگی به دادگاه کیفری ارجاع دهد.

قرار اناطه در آیین دادرسی کیفری

علاوه بر قرار اناطه در امور حقوقی، قرار اناطه در امور کیفری نیز وجود داشته و قانونگذار در قانون آیین دادرسی کیفری به این قرار اشاره داشته است. ماده 21 قانون آیین دادرسی کیفری در این زمینه بیان می‌دارد که «هرگاه احراز مجرمیت متهم منوط به اثبات مسائلی باشد که رسیدگی به آنها در صلاحیت مرجع کیفری نیست و در صلاحیت دادگاه حقوقی است، با تعیین ذی‌نفع و با صدور قرار اناطه، تا هنگام صدور رأی قطعی از مرجع صالح، تعقیب متهم معلق و پرونده به صورت موقت بایگانی می‌شود. در این صورت هرگاه ذی‌نفع ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ قرار اناطه، بدون عذر موجه به دادگاه صالح رجوع نکند و گواهی آن را ارائه ندهد مرجع کیفری به رسیدگی ادامه می‌دهد و تصمیم مقتضی اتخاذ می‌کند».

با توجه به این ماده می‌توان نتیجه گرفت که صدور قرار اناطه در امور کیفری، شرایطی دارد که شرط اول این است که اثبات مجرمیت متهم منوط به اثبا امر دیگری باشد و شرط دوم نیز این است که رسیدگی به این موضوع در صلاحیت دادگاه کیفری نباشد. برای مثال تصور کنید که دادگاه کیفری در حال رسیدگی به رابطه نامشروع یک زن و مرد است و در این میان، یکی از این دو نفر یا هر دوی آن‌ها ادعا می‌کند که رابطه زوجیت میانشان حاکم است. در این شرایط از آنجایی که بررسی رابطه زوجیت میان افراد در صلاحیت دادگاه کیفری نیست، در این صورت دادگاه کیفری باید پرونده را با صدور قرار اناطه کیفری به دادگاه خانواده ارجاع نماید. پس از بررسی رابطه زوجیت در دادگاه خانواده، دادگاه باید نتیجه این رسیدگی را به دادگاه کیفری اعلام نماید.

دریافت مشاوره حقوقی

استثنائی بودن قرار اناطه کیفری به چه معناست؟

در بخش پیش به توضیح قرارهای اناطه کیفری و حقوقی پرداختیم و بررسی کردیم که هر کدام در چه شرایطی صادر می‌شود. در این بخش اما قصد داریم به توضیح این موضوع بپردازیم که استثنائی بودن این قرار به چه معناست. در توضیح این موضوع باید بگوییم که در قانون آیین دادرسی کیفری اصل بر این است که دادگاهی که در حال رسیدگی به اتهام اصلی است باید به سایر موارد مربوط به آن اتهام نیز برای سرعت‌بخشی به روند دادرسی رسیدگی کند. با توجه به این موضوع، متوجه خواهیم شد که قرار اناطه در آیین دادرسی کیفری یک استثناء بوده و اصل بر رسیدگی همزمان در یک دادگاه است.

یکی دیگر از سؤالاتی که درباره قرارهای اناطه کیفری مطرح می‌شود این است که آیا این قرار قابل اعتراض است یا خیر؟ در پاسخ به این سؤال باید به ماده 270 قانون آیین دادرسی کیفری مراجعه کرد. ماده 270 قانون آیین دادرسی کیفری در ارتباط با این موضوع اینچنین بیان می‌کند که «قرارهای بازپرس در موارد زیر قابل اعتراض است: قرار منع و موقوفی تعقیب و اناطه، به تقاضای شاکی». بر اساس این ماده، قرار اناطه کیفری صادره توسط بازپرس، به تقاضای شاکی به مدت ده روز برای افراد مقیم ایران و یک ماه برای افراد مقیم خارج از ایران، قابل اعتراض خواهد بود.

نکته دیگری که باید در ارتباط با قرارهای اناطه کیفری بدانید این است که صدور این قرار در صلاحیت بازپرس است و البته بازپرس باید با تأیید دادستان اقدام به صدور این قرار نماید. در صورتی‌که دادستان با قرار اناطه موافق نباشد و بین بازپرس و دادستان درباره صدور قرار اناطه اختلاف ایجاد شود موضوع به دادگاه ارجاع داده می‌شود.

 قرار اناطه در آیین دادرسی کیفری و آیین دادرسی مدنی چه تفاوتی دارد؟

تا به اینجای مطلب توضیحات لازم درباره قرارهای اناطه در قانون آیین دادرسی کیفری و مدنی را بررسی کردیم و به بررسی قرار اناطه کیفری و حقوقی پرداختیم. در این بخش از مطلب اما قصد داریم به بیان تفاوت‌های موجود میان قرارهای اناطه کیفری و حقوقی بپردازیم. برخی از این تفاوت‌ها به شرح زیر است:

1. پس از صدور قرار اناطه حقوقی، دعوی تا زمان رسیدگی به موضوعی که در صلاحیت دادگاه حقوقی نیست متوقف خواهد شد، اما پس از صدور قرارهای اناطه کیفری، پرونده به صورت موقت بایگانی خواهد شد.

2. در ماده 19 قانون آیین دادرسی مدنی اینچنین مقرر شده است که اگر خواهان رسید را ارائه ندهد و یا طرح دعوی نکند، قرار رد دعوی صادر می‌شود اما مطابق ماده 21 قانون آیین دادرسی کیفری در صورت عدم طرح دعوی، دادگاه کیفری به رسیدگی ادامه می‌دهد و خود تصمیم مقتضی را اتخاذ می‌کند.

3. از دیگر تفاوت‌های قرار اناطه در آیین دادرسی مدنی با آیین دادرسی کیفری در این است که مطابق مواد 332، 367 و 368 قانون آیین دادرسی مدنی، قرارهای اناطه حقوقی قابل اعتراض و فرجام‌خواهی نیست، اما قرارهای اناطه کیفری موضوع ماده 21 قانون آیین دادرسی کیفری قابل اعتراض می‌باشد.

این مطلب را نیز بخوانید: قرار عدم استماع دعوا چیست و در چه مواردی صادر می‌شود؟

قرار اناطه در دیوان عدالت اداری

علاوه بر قانون آیین دادرسی کیفری و قانون آیین دادرسی مدنی، این قرار در دیوان عدالت اداری نیز پیش‌بینی شده است. مطابق با ماده 50 قانون دیوان عدالت اداری «هرگاه رسیدگی دیوان منوط به اثبات امری باشد که در صلاحیت مرجع دیگری است، قرار اناطه صادر و مراتب به طرفین ابلاغ می‌شود. ذی‌‌نفع باید ظرف یک ماه از تاریخ اخطاریه دیوان، به مرجع صالح مراجعه و گواهی دفتر مرجع مزبور را مبنی بر طرح موضوع، به دیوان تسلیم نماید. در غیر این صورت دیوان به رسیدگی خود ادامه مي‌دهد و تصمیم مقتضی می‌‌گیرد». با توجه به این ماده از قانون عدالت اداری، شرایط صدور قرار اناطه عبارت است از اینکه ادامه رسیدگی در دیوان منوط به اثبات امری باشد که رسیدگی به آن در صلاحیت دیوان نیست که در این صورت دیوان قرار اناطه را صادر و مراتب را به طرفین پرونده ابلاغ خواهد نمود.

کانال تلگرام لامینگو

جمع‌بندی

در این نوشتار توضیحاتی را درباره قرارهای اناطه حقوقی و کیفری بیان کردیم. قرار اناطه قراری است که ممکن است توسط دادگاه حقوقی یا کیفری صادر گردد. قرارهای اناطه در شرایطی صادر می‌شود که ادامه رسیدگی به پرونده مستلزم اثبات امری است که رسیدگی به آن امر در صلاحیت دادگاهی که پرونده در آن در حال رسیدگی است، نیست. علاوه بر قرار اناطه حقوقی و کیفری، این قرار ممکن است در میانه رسیدگی در دیوان عدالت اداری نیز صادر شود. در پایان باید بدانید که ما سعی کردیم که در این مطلب توضیحات کاملی را درباره قرارهای اناطه حقوقی و کیفری بیان کنیم، با این وجود پیشنهاد می‌شود اگر همچنان نیاز به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه دارید با همکاران ما در تیم حقوقی لامینگو در تماس بوده و مشاوره حقوقی مربوطه را به صورت حضوری یا آنلاین دریافت نمایید.

بلاگ لامینگو را دنبال کنید!