مسئولیت تضامنی در اسناد تجاری چیست و چه آثاری دارد؟

با توجه به توسعه امور تجاری در دنیای امروز، ضرورت استفاده از اسناد تجاری (چک، سفته و برات) بیش از پیش مهم شده است. به همین دلیل، طرفین قرارداد باید در مورد به‌کارگیری روش‌های مناسب جهت پرداخت به‌موقع مبلغ آگاه باشند. یکی از مسائل قانونی مربوط به اسناد تجاری، ضمانت است. با مطرح شدن ضمانت، موضوع «مسئولیت تضامنی در اسناد تجاری» به میان می‌آید. ما در مقاله دیگری از وبلاگ لامینگو در مورد این موضوع مهم صحبت می‌کنیم.

دریافت مشاوره حقوقی

ضمانت چیست؟

برای درک بهتر مفهوم ضمانت، ابتدا باید معنی عقد ضمان را بدانیم. عقد ضمان، عقدی است که براساس آن فردی تعهد مالی را که بر عهده شخص دیگر است، برعهده می‌گیرد. این نوع عقد دارای دو رکن اصلی از جمله ضامن (کسی که تعهد مالی شخص دیگر را عهده می‌گیرد) و مضمون‌ٌله (طلبکار) است. پس از انعقاد عقد ضمان، تعهد مالی مدیون به ضامن منتقل می‌شود؛ یعنی طلبکار صرفاً باید به ضامن مراجعه کند و نمی‌تواند برای مطالبه طلب خود به نزد مدیون اصلی برود.

گاهی اوقات نیز تعهد مالی بر عهده مدیون محفوظ می‌ماند و ضامن در کنار مدیون اصلی مسئولیت پرداخت دین او را برعهده می‌گیرد. در این شرایط، طلبکار این امکان را دارد تا برای مطالبه طلب خود به هریک از این دو شخص (یعنی مدیون اصلی و ضامن) یا هر دوی آنها مراجعه کند.

مسئولیت تضامنی در اسناد تجاری چیست؟

در اغلب موارد، دارنده اسناد تجاری در زمان دریافت این اسناد از صادرکننده سند، ضامن معتبر مطالبه می‌کند. در اسناد تجاری، یک شخص قادر است تا ضامن صادرکننده یا ظهرنویسان سند تجاری باشد. اگر آن شخص نقش ضامن را بر عهده بگیرد، او متعهد می‌شود که مبلغ مندرج بر روی سند را در سررسید و با رعایت موازین قانونی به دارنده سند که همان طلبکار یا مضمون‌ٌله است، پرداخت کند.

موضوع دیگر مربوط به اسناد تجاری، ظهرنویسی است. ظهرنویسی یا پشت‌نویسی به این معناست که شخص سند تجاری را امضا کرده است. ظهرنویسی حاکی از انتقال سند است و معمولآً شخصی که ظهرنویسی را انجام می‌دهد، مسئولیت پرداخت وجه سند را به‌همراه دیگر امضاءکنندگان برعهده می‌گیرد. در چنین شرایطی، مسئولیت تضامنی در اسناد تجاری ایجاد می‌شود؛ به این معنا که دارنده سند تجاری می‌تواند در صورت عدم وصول مبلغ در سررسید، نسبت به یک یا همه امضاءکنندگان طرح دعوی کند. مسئولیت تضامنی باعث می‌شود تا همه امضاءکنندگان نسبت به سندی که صادر کرده‌اند، مسئولیت داشته باشند.

حتماً بخوانید: اسناد تجاری به چند دسته تقسیم میشوند؟

اهمیت مسئولیت تضامنی در اسناد تجاری

همه امضاءکنندگان اسناد تجاری که به عناوین صادرکننده، ضامن یا ظهرنویس شناخته می‌شوند، نسبت به دارنده سند مسئولیت دارند. به این مسئولیت، مسئولیت تضامنی در اسناد تجاری گفته می‌شود. وجود مسئولیت تضامنی به دارنده سند تجاری اختیار می‌دهد که در صورت عدم پرداخت سند تجاری در سررسید، علیه برخی یا همه امضاءکنندگان سند طرح دعوی کند. البته باید به این نکته توجه شود که شرایط تحقق مسئولیت امضاءکنندگان سند تجاری در قبال پرداخت اسناد تجاری یکسان نیست.

درحقیقت، اهمیت مسئولیت تضامنی در موارد زیر خود را نشان می‌دهد:

1- شرایط تحقق مسئولیت امضاءکنندگان

2- رعایت مهلت‌های اقدام قانونی

• مهلت اعتراض عدم تأدیه یا واخواست در مورد سفته
• گواهی عدم پرداخت در مورد چک
• دیگر مهلت‌های طرح دعوی

برای مثال، فرض کنید که صادرکنندگان سند، چک بلامحل می‌کشند. شما به‌عنوان دارنده سند این امکان را دارید تا از همه صادرکنندگان شکایت کنید. با اینکه برخی از نواقص موجود در قانون فعلی تجارت وجود دارند که به‌طور شفاف مشکلات اسناد تجاری را بیان نمی‌کنند، شما به‌عنوان دارنده سند باید به اصطلاح کار خود را سفت بگیرید! بنابراین چنانچه از مقررات قانونی مربوط به اسناد تجاری غافل بمانید، از بسیاری از مزایایی که قانونگذار برای دارندگان چک در نظر گرفته است، محروم خواهید شد.

روش انجام مسئولیت تضامنی در اسناد تجاری

ضمانت در اسناد تجاری ممکن است به دو شیوه ذیل صورت گیرد:

• ضمانت در سند تجاری
• ضمانت در سندی مجزا

در اسناد تجاری اصولاً ضمانت در خود سند و با امضاء ضامن صورت می‌گیرد؛ اما شرایطی نیز وجود دارد که در آن ضمانت اسناد در یک سند مجزا انجام می‌گیرد. برای ضمانت در سندی جداگانه، موضوع و مشخصات مورد ضمانت که همان سند تجاری است، در سندی جداگانه تنظیم و ضمیمه می‌شود.

حتماً بخوانید: 6 ویژگی اسناد تجاری که باید بدانید!

شرایط مربوط به مسئولیت تضامنی در اسناد تجاری

برای تضامنی شدن سند تجاری نیاز به شرایط زیر است:

شرط اول: اگر ضمانت در خود سند انجام شود، ضامن باید روی سند یا پشت سند را امضا کند. امضا در پشت سند معمولاً بهتر است؛ اما در حالت کلی، فرقی بین امضا در رو یا پشت سند وجود ندارد. برخی افراد به‌جای امضا از مهر استفاده می‌کنند؛ اما به کار بردن مهر به‌جای امضا هنوز مورد اختلاف مراجع قانونی است. پس برای دوری از هرگونه مشکل حقوقی، بهتر است سند توسط ضامن امضا شود.

شرط دوم: ضامن باید علاوه بر امضا کردن سند، عبارتی را نیز در سند بنویسد که نشانگر تعهد اوست. این موضوع از این جهت مهم است که امضای خالی شاید به‌اشتباه برای انتقال سند در نظر گرفته شود. بنابراین، ضامن باید در کنار امضا خود عبارت «این سند به‌عنوان ضمانت امضاء شده است» را قید کند. پس برای دور از اختلاف نظر در نفسیر امضا، قید این عبارت به محکم کردن کار کمک می‌کند.

شرط سوم: بعد از نوشتن امضا و عبارت ناشی اثبات ضمانت سند، اکنون نیاز به نام مدیون اصلی، طلبکار و تاریخ است. اگر نام مدیون اصلی نوشته نشود، ضمانت به‌نفع برات‌کش (در برات)، متعهد سفته (در سفته) و صادرکننده چک (در چک) تلقی می‌شود. اگر هم ضامن سند تجاری این قصد را داشته باشد که از کسی ضمانت کند، باید نام او را به‌عنوان مدیون اصلی (مضمون‌عنه) در سند قید کند.

نکته: در سند باید ضمانت تضامنی نیز بیان شود؛ وگرنه سند غیرتضامنی خواهد بود.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

کلام آخر

مسئولیت تضامنی در اسناد تجاری هم برای صادرکنندگان و هم دارندگان سند مهم است. هر دو طرفین قرارداد باید نسبت به این موضوع، اطلاعات کافی داشته باشد تا بتوانند در زمان مشکل از حق و حقوق خود دفاع کنند. به‌ویژه برای دارندگان سند، موضوع مسئولیت تضامنی مهم‌تر است؛ زیرا این امکان وجود دارد که مبلغ قیدشده در سند در موعد مقرر پرداخت نشود. در این حالت، دارنده سند می‌تواند از همه امضاءکنندگان شکایت کند.

جهت خواندن سایر مطالب مربوط به اسناد تجاری، به وبلاگ لامینگو مراجعه کنید.