صدور حکم حجر در چه مواردی و چگونه انجام می‌شود؟

قانونگذار به منظور حفاظت و حمایت از حقوق افراد در سطح جامعه، افراد خاصی را محجور محسوب نموده است. محجورین به فراخور نوع حجر خود از انجام معاملات مالی یا غیرمالی منع می‌شوند. ماده 210 قانون مدنی شرط صحت معامله را داشتن اهلیت طرفین دانسته است. این در حالی است که محجورین اهلیت لازم برای انجام معامله را ندارند. بنابراین، معاملات آن‌ها مطابق ماده 212 قانون مدنی به علت فقدان اهلیت باطل خواهد بود. قانونگذار امکان دریافت حکم حجر را برای افرادی که محجور محسوب می‌شوند به رسمیت شناخته است. به همین دلیل در این گفتار قصد بررسی شرایط و موارد صدور حکم حجر را داریم.

محجور کیست؟

محجورین افرادی هستند که به علت ضعف قوای دماغی و ذهنی از انجام معاملات مالی یا غیرمالی منع شده‌اند. علی‌الاصول محجورین قادر به تشخیص مصلحت و نفع خود نیستند و این موضوع باعث می‌شود تا گاهی مورد سوءاستفاده سایرین قرار گیرند. به همین دلیل قانونگذار این امکان را فراهم نموده است تا با اثبات حجر و صدور حکم حجر از حقوق این گروه از افراد در مقابل سایرین حمایت شود.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

انواع محجورین

مطابق قوانین کشور ما محجورین به سه دسته به شرح زیر تقسیم می‌شوند:

1. افراد صغیر (کودکان)

در قوانین کشور ما سن بلوغ شرعی (9 سال تمام قمری در دختران و 15 سال تمام قمری در پسران) به عنوان سن پایان دوران صغر در نظر گرفته شده است. در واقع، هر فرد غیر بالغی صغیر محسوب شده و از انجام معاملات منع شده است.

صغار خود به دو گروه ممیز و غیرممیز تقسیم می‌شوند. عمدتاً کودکان زیر 5 یا 7 سال صغیر غیرممیز محسوب شده که قادر به تشخیص مصلحت خود در هیچ موردی نمی‌باشند. بنابراین کلیه معاملات صغیر غیرممیز، اعم از مالی و غیر مالی، محکوم به بطلان خواهد بود. اما صغیر ممیز قدرت تشخیص بالاتری داشته و به همین دلیل تنها از انجام معاملات مالی منع شده است. معاملات غیر مالی و تملکات بلاعوض صغیر ممیز همچون قبول هدیه، صحیح و بلااشکال است.

2. مجانین (دیوانگان)

مجنون فردی است که پس از رسیدن به سن بلوغ دچار یک اختلال روانی شده باشد. افراد ممکن است به جنون به صورت دائمی یا ادواری (موقتی) مبتلا شوند. در هر صورت، فرد در حالت جنون از انجام معاملات، اعم از مالی و غیرمالی منع شده است.

3. سفها (اشخاص غیررشید)

در قوانین کشور ما سن 18 سالگی به عنوان سن رشد در نظر گرفته است. بنابراین، هر شخص زیر 18 سال و یا اشخاص بالای 18 سال که قادر به تشخیص منفعت مالی خود نبوده و این امر در دادگاه اثبات شده باشد، به واسطه عدم رشد از انجام معاملات مالی منع می‌شوند. اشخاص غیررشید در انجام معاملات غیرمالی با محدودیت مواجه نخواهند بود. معاملات مالی آن‌ها نیز غیرنافذ و منوط به تنفیذ سرپرست آن‌ها (ولی یا قیم) می‌باشد.
‌

این مطلب را نیز بخوانید: اموال فرزند صغیر بعد از فوت پدر چگونه اداره می‌شود؟ | آشنایی با قیم

اثبات حجر

در خصوص اثبات حجر و صدور حکم حجر بایستی بین گروه‌های مختلف محجورین تفکیک قائل شد. در خصوص اشخاص صغیر نیازی به اثبات حجر و دریافت حکم حجر نمی‌باشد. شناسنامه افراد، بیانگر سن آن‌ها بوده و مطابق آن اشخاص صغیر محسوب شده یا خیر. پس از رسیدن به سن بلوغ نیز خودبه‌خود دوران صغر پایان یافته و شخص از حجر خارج می‌شود.

اما در خصوص مجانین و اشخاص غیررشید بالای 18 سال، مدعی حجر جهت دریافت حکم محجوریت بایستی ابتدا حجر این افراد را در دادگاه ثابت نماید. در اکثر موارد پزشکی قانونی با انجام معاینات لازم، حجر این افراد را احراز می‌نماید. البته شایان ذکر است که در خصوص اشخاص غیررشید، معاینات پزشکی قانونی قادر به اثبات حجر آن‌ها نیست. به همین دلیل با شهادت شهود و ارائه قرائن و اماراتی که دال بر عدم رشد یا جنون فرد می‌باشد نیز می‌توان از دادگاه حکم حجر را دریافت نمود.

نحوه صدور حکم حجر در دادگاه

اشخاصی که خواهان صدور حکم حجر می‌باشند بایستی به دادگاه‌ خانواده مراجعه نموده و دادخواستی مبنی بر تقاضای صدور حکم حجر تقدیم دادگاه نمایند. دادگاه دادخواست تقدیمی و ادله و مدارک انضمامی آن چون گواهی پزشکی قانونی، استشهادیه محلی، شهادت شهود و غیره را بررسی می‌نماید. در صورت صحت ادله و مدارک تقدیمی، دادگاه اقدام به صدور حکم حجر می‌نماید. جهت دریافت مشاوره تقاضای صدور حکم حجر به لینک زیر مراجعه نمایید:

‌

دریافت مشاوره حقوقی

تعیین سرپرست برای اداره امور محجورین

با اثبات حجر و صدور حکم محجوریت، فرد محجور نیازمند سرپرستی است تا اداره امور مالی و یا غیرمالی وی را عهده‌دار شود. با توجه به اینکه پدر و جد پدری نسبت به فرزندان خود ولایت داشته و ولی قهری آن‌ها محسوب می‌شوند، در اولویت سرپرستی فرد محجور قرار دارند.

در صورت عدم حضور ولی قهری و یا حجر آنان، فرد دیگری به سمت قیمومت منصوب خواهد شد. طبیعتاً قیم بایستی فردی امین و درستکار بوده و همواره مصلحت محجور را مورد توجه داشته باشد. اداره سرپرستی دادسرا با احراز این شرایط در افراد، آن‌ها را به سمت قیمومت محجور منصوب نموده و همواره بر عملکرد آن‌ها نظارت خواهد داشت.
‌

جهت آشنایی با شرایط ازدواج محجورین می‌توانید به لینک زیر مراجعه نمایید: بررسی حقوقی ازدواج محجورین و نکات مربوط به آن

آثار صدور حکم محجوریت

صدور حکم حجر آثار بسیاری را برای فرد محجور به دنبال خواهد داشت. با صدور این حکم، فرد محجور از دخالت در امور مالی خود منع می‌گردد. زین پس معاملات مالی محجور باطل یا غیرنافذ تلقی شده و بدون اجازه قیم یا دادستان صحیح نخواهند بود. همچنین، فردی به عنوان قیم جهت اداره امور مالی فرد محجور تعیین خواهد شد.

صدور حکم حجر برای متوفی

از منظر قانونی امکان صدور حکم محجوریت برای شخصی که فوت نموده نیز وجود دارد. چرا که ممکن است شخص، پیش از فوت دچار حجر شده و معاملاتی به ضرر خود، ورثه یا موصی‌لهم نموده باشد. در این شرایط، هر یک از ذینفعان می‌تواند با ارائه ادله و مدارک لازم و کافی، حجر فرد متوفی را در زمان پیش از مرگ ثابت نموده و به این ترتیب حکم بطلان معاملاتی که متوفی در زمان حجر انجام داده است را دریافت نماید.
‌

جهت آشنایی با احکام و مقررات ارث و طبقات آن می‌توانید به لینک زیر مراجعه نمایید: نحوه تقسیم ارث بر اساس قانون | سهم ارث فرزندان | سهم ارث همسر

ابطال حکم حجر

همانگونه که قانونگذار امکان اثبات حجر و دریافت حکم محجوریت را به رسمیت شناخته است، این امکان را نیز در نظر گرفته است که پس از صدور حکم حجر بتوان ابطال این حکم را از دادگاه درخواست نمود. چرا که همواره این احتمال وجود دارد که جنون فرد، معالجه شده و یا رشد فرد احراز گردد. بنابراین، قیم و یا حتی خود فرد محجور می‌توانند هر زمان که بخواهند از دادگاه تقاضای ابطال حکم حجر را نمایند. دادگاه موضوع فوق را بررسی نموده و در صورت ارائه ادله کافی از جانب خواهان، حکم حجر را باطل اعلام خواهد کرد.

با ابطال حکم حجر، ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های موجود در زمان محجوریت برداشته می‌شود. اموال محجور به تصرف وی درآمده و دیگر قیم عهده‌دار اداره امور مالی محجور نخواهد بود.

کانال تلگرام لامینگو

جمع‌بندی

به طور کلی، در نظام حقوقی کشور ما محجورین به سه دسته صغار، مجانین و اشخاص غیررشید تقسیم می‌شوند. قانونگذار به منظور حمایت از حقوق اشخاص محجور و جلوگیری از سوءاستفاده از آن‌ها توسط سایرین، این امکان را به رسمیت شناخته است که اشخاص بتوانند از دادگاه تقاضای صدور حکم حجر نمایند. با اثبات حجر در دادگاه، دادگاه اقدام به صدور حکم حجر نموده و متعاقب آن فرد محجور از مداخله در امور مالی خود محروم می‌گردد.

در این گفتار سعی شده است تا موارد صدور حکم حجر، نحوه صدور و آثار آن به تفصیل توضیح داده شود. اما چنانچه شما در این خصوص با پرسش یا ابهامی مواجه شدید، می‌توانید پرسش خود را به منظور پاسخ‌دهی توسط کارشناسان متخصص مجموعه لامینگو در قسمت دیدگاه‌ها مطرح نمایید. همچنین، به منظور دریافت مشاوره تخصصی در این خصوص نیز می‌توانید به قسمت دریافت مشاوره مراجعه نمایید.

امکان دیگری که مجموعه لامینگو در خدمت شما گذاشته است، امکان مطالعه مطالب حقوقی گوناگون در حوزه‌های مختلف می‌باشد. شما می‌توانید به منظور بهره‌مندی از این خدمت به بلاگ لامینگو مراجعه نمایید.