در صورت فوت ضامن در عقد ضمانت تعهدات بر عهده چه کسی است؟

عقد ضمان عقدی است که در آن یک نفر که ضامن نام دارد، پرداخت دین و پولی را که بدهکار باید بپردازد، بر عهده می‌گیرد. در این شرایط، دین از ذمه بدهکار به ذمه ضامن منتقل می‌شود و یا ممکن است همچنان هر دو نفر مسئول پرداخت دین باشند. البته باید توجه داشته باشید که همیشه هم اینطور نیست که بدهکار که همان مدیون است از پرداخت دین خود ناتوان باشد و ضامن این دین را پرداخت نماید، بلکه به دلیل آن‌که حضور ضامن در برخی موارد مانند وام گرفتن از بانک و صندوق‌های مالی و اعتباری ضروری است، به همین دلیل اشخاص باید اقدام به انعقاد عقد ضمان نماید. ضمانت یا همان ضمان دارای آثار و شرایطی است که باید مورد بررسی قرار بگیرد. یکی از این موارد، فوت ضامن در عقد ضمانت و تعیین تکلیف ضامن فوت شده است.

در این مقاله قصد داریم تا ضمن بررسی و تعریف عقد ضمان و شرایط ضامن، به بررسی این موضوع بپردازیم که اگر ضامن در جریان عقد ضمان فوت کند، مسئولیت‌ها و تعهداتی که تا پیش از این بر عهده ضامن بوده است، از این پس بر عهده چه کسی است و چه کسی مسئول پرداخت طلب و دین مدیون می‌باشد. برای دریافت اطلاعات لازم در پاسخ به این سؤال تا انتهای مقاله با ما همراه باشید و چنانچه نیاز به کسب اطلاعات بیشتر داشتید با همکاران ما در تیم حقوقی لامینگو در ارتباط باشید.

دریافت مشاوره حقوقی

ضمانت چیست و چه کاربردی دارد؟

در شرایط کنونی اگر قصد دریافت وام داشته باشید و با این هدف به بانک‌ها و صندوق‌های قرض‌الحسنه مراجعه کنید، اولین پرسشی که از شما خواهند داشت این است که آیا برای دریافت وام و تسهیلات بانکی، ضامن دارید یا خیر؟ متقاضی دریافت وام نیز برای آن‌که بتواند وام مورد نظر را دریافت نماید، اقدام به یافتن ضامن می‌نماید. البته باید آگاه باشید که پیدا کردن ضامن به این راحتی‌ها هم نبوده و با توجه به اینکه پس از تنظیم عقد ضمان، اگر خود شخص بدهکار اقساط خود را نپردازد، ضامن مسئول پرداخت دیون مدیون خواهد بود، به همین دلیل هر کسی حاضر نیست که از دیگری ضمانت کند. علاوه بر دریافت وام و تسهیلات، در مواردی مانند حسن انجام کار و بیمه و قراردادها نیز عقد ضمانت تنظیم و منعقد می‌گردد.

اگر بخواهیم ضمانت را به‌صورت خلاصه تعریف کنیم، باید اینچنین بگوییم که ضمان یا ضمانت به معنای بر عهده گرفتن دین دیگری است و شخص ضامن، اگر مدیون از پرداخت دیون و اقساط خود امتناع نماید، مسئول پرداخت بدهی و دین مدیون می‌باشد. عقد ضمان ممکن است به دو صورت منعقد گردد؛ در برخی شرایط ممکن است اینطور توافق شود که کل تعهدات مدیون به ضامن منتقل شود و مسئول اصلی پرداخت دیون، ضامن خواهد بود. علاوه بر این، ممکن است عقد ضمان بدین صورت باشد که علاوه بر خود شخص مدیون، ضامن نیز مسئول پرداخت باشد. در این حالت، در واقع دو نفر مسئول پرداخت بدهی و دیون هستند.

نکته مهمی که در این زمینه باید به آن توجه داشت این است که شخص ضامن حق ندارد پرداخت دین را معلق و مشروط بر عدم پرداخت دین از سوی مدیون اصلی نماید. پیش از آنکه به بررسی تأثیر فوت ضامن در عقد ضمانت بپردازیم، حالت‌های مختلف عقد ضمانت را بررسی خواهیم کرد.

آیا مالدار بودن ضامن شرط انعقاد عقد ضمان است؟

یکی از ابتدایی‌ترین پرسش‌هایی که برای افراد در زمینه عقد ضمان ایجاد می‌شود این است که آیا ضامن باید حتماً مالدار باشد؟ در پاسخ به این سؤال باید گفت که مالدار بودن ضامن شرط انعقاد عقد ضمانت نیست و اشخاصی که وضعیت مالی متوسطی دارند نیز می‌توانند ضامن دیگران شوند. به‌عبارت دیگر، مالدار نبودن یا حتی مفلس بودن ضامن سبب بطلان عقد ضمان نمی‌شود، اما اگر پس از انعقاد عقد شخص طلبکار متوجه این موضوع شود، طلبکار حق فسخ قرارداد را خواهد داشت.

عقد ضمانت در چند شکل منعقد می‌گردد؟

همانطور که در بخش قبل نیز بیان شد، عقد ضمانت یا ضمان ممکن است به دو صورت منعقد گردد:

1. ضمان نقل ذمه به ذمه

در این نوع از عقد ضمان، ذمه مدیون به صورت کلی به ضامن منتقل می‌شود و پس از این، تنها ضامن مسئول پرداخت دیون خواهد بود. ذمه در حقوق به معنای ظرفی است که دیون و تعهدات شخص در آن قرار دارد. مطابق با این تعریف، متوجه خواهیم شد زمانی که می‌گوییم ذمه مدیون به ذمه ضامن منتقل شده است به این معنا است که تمام دیون و تعهداتی که پیش از این مدیون مسئول آن‌ها بوده است، از این پس بر عهده ضامن خواهد بود. موضوع مهمی که در این زمینه باید به آن توجه داشت این است که نقل ذمه مدیون به ضامن به این معنا نیست که مدیون دیگر در مقابل ضامن مسئولیتی ندارد، بلکه ضامن می‌تواند پس از پرداخت دین به مدیون برای بازپس‌گیری آن مراجعه نماید.

2. ضمان ضم ذمه به ذمه

در این نوع از ضمانت، ضامن و مضمون‌عنه (مدیون) هر دو در برابر طلبکار مسئول پرداخت هستند. به‌عبارت دیگر در این نوع از عقد ضمانت، ذمه ضامن به ذمه مدیون اضافه می‌شود. ضمانتی که در بانک‌ها وجود دارد همه از این نوع ضمان است.

این مطلب را نیز بخوانید: نمونه قرارداد انتقال طلب چیست و در چه قالب‌های قراردادی منعقد می‌گردد؟

فوت ضامن در عقد ضمانت چه تأثیری بر تعهدات دارد؟

سؤال اصلی که ممکن است برای افراد در ارتباط با ضمانت ایجاد شود این است که اگر ضامن فوت کند پس از آن چه کسی مسئول پرداخت دیون به طلبکار است؟ در پاسخ به این سؤال باید گفت که اگر در جریان عقد ضمان ضامن فوت کند، در این صورت پرداخت دین از محل اموالی که از ضامن بر جا مانده است انجام می‌گیرد و یا ممکن است طلب به صورت کسر از حقوق ضامن متوفی وصول گردد. همانطور که می‌دانید، اگر متوفی دیون و قروضی به دیگران داشته باشد این موضوع جزو دیون ممتاز محسوب می‌شود و قبل از انحصار وراثت و تقسیم اموال میان وراث، ابتدا باید بدهی‌های متوفی از محل اموال به جا مانده پرداخت شود. این موضوع در عقد ضمان نیز جاری می‌باشد و اگر ضامن فوت کند، در نتیجه دین باید از اموال او پرداخت شود.

اگر ضامن برای ضمانت یک وثیه معرفی کرده باشد، در نتیجه طلبکار نسبت به این عین وثیقه حق عینی تبعی داشته و در نتیجه، طلبی که ضامن مسئول پرداخت آن بوده است از محل این وثیقه پرداخت می‌شود و طلبکار نسبت به این عین بر وراث مقدم خواهد بود. نکته بسیار مهمی که باید به آن اشاره شود این است که اگر طلبکار بانک باشد و تنها یک ضامن وجود داشته باشد و آن ضامن نیز فوت کرده باشد، در این صورت بانک نمی‌تواند تمام طلب خود را از ترکه ضامن برداشت نماید، زیرا ممکن است ضامن طلبکاران دیگری نیز داشته باشد و در این صورت، بانک باید برای دریافت طلب خود وارد غرما (طلبکاران) شود. البته توجه داشته باشید این موضوع مشروط بر این است که ضامن، ترکه دیگری نداشته باشد.

تأثیر فوت ضامن در عقد ضمانت اگر ترکه برای پرداخت دین کافی نباشد

در بخش پیش توضیح دادیم که فوت ضامن وام یا فوت ضامن چک و یا فوت ضامن مهریه چه تأثیری در عقد ضمانت دارد و حال سؤال دیگری که در این زمینه ایجاد می‌شود این است که اگر ضامن فوت کند و اموالی نداشته باشد و یا اموالی که از او به جا مانده است کفاف تسویه دین و طلب را ندهد، در این صورت تکلیف چیست؟ در پاسخ به این سؤال باید گفت که اگر ضامن فوت کند و ترکه او کفاف پرداخت طلب را ندهد، در این صورت طلبکار حق مراجعه به وراث برای دریافت مازاد طلب را نخواهد داشت.

حال اما اگر ترکه ضامن کفاف دین را بدهد و طلب از محل ماترک ضامن پرداخت شود، در این شرایط ورثه ضامن، حق مراجعه به مدیون برای دریافت طلب را خواهند داشت. به این منظور، وراث ضامن باید دادخواستی را علیه مدیون تنظیم و به دادگاه برای دریافت طلب خود ارائه نمایند.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

فوت بدهکار اصلی چه تأثیری در ضمانت خواهد داشت؟

اکنون که با تأثیر فوت ضامن در عقد ضمانت آشنا شدیم، وقت آن است که به بررسی تأثیر فوت مدیون در عقد ضمانت بپردازیم. زمانی که شخصی از بانک وام می‌گیرد، آن شخص مسئول اصلی پرداخت طلب خواهد بود. در این صورت اگر این شخص فوت کند و وثیقه عینی برای پرداخت طلب خود ارائه کرده باشد، بانک ابتدا طلب را از محل این وثیقه وصول خواهد کرد. توصیه‌ای که کارشناسان حقوقی در این زمینه برای افراد دارند این است که زمانی که اشخاص از بانک وام می‌گیرند، اقدام به دریافت بیمه بدهکار نمایند. بیمه بدهکار به این صورت است که اگر شخصی که این بیمه را دارد در حین پرداخت اقساط خود فوت کند، شرکت بیمه مسئول پرداخت مابقی اقساط خواهد بود.

حال اگر بانک برای وصول طلب به وثیقه عینی مراجعه نکند، می‌تواند برای دریافت طلب خود به ضامن یا ضامن‌های مدیون برای دریافت طلب مراجعه نماید و در این شرایط ضامن مسئول پرداخت اقساط خواهد بود. به‌عبارت دیگر، فوت شخص وام‌گیرنده در جریان ضمانت، تأثیری بر مسئولیت ضامن نخواهد داشت و ضامن همچنان مسئول خواهد بود. در نتیجه اگر بانک برای وصول طلب به سراغ وثیقه عینی و اموال باقی‌مانده از وام‌گیرنده نرود، ضامن باید اقساط وام را پرداخت نماید. در چنین شرایطی، پس از آن‌که ضامن طلب را پرداخت کرد، می‌تواند برای دریافت طلب خود به ورثه مدیون متوفی مراجعه نماید.

تعهد ضامن در چه صورتی از بین خواهد رفت؟

حال که تأثیر فوت ضامن در عقد ضمانت را بررسی کردیم، نوبت این است به این سؤال پاسخ دهیم که اگر ضامن در جریان عقد ضمانت از ضمانت خود صرف نظر کند تکلیف چیست و تعهدات ضامن در چه صورتی از میان خواهد رفت؟ در پاسخ به این سؤال باید بگوییم که ضمان یکی از عقود لازم قانون مدنی است و این موضوع به این معنا است که هیچ یک از طرفین این عقد، حق امتناع از اجرای تعهدات خود و خروج از عقد را بدون استفاده از خیارات قانونی ندارد. با این وجود اگر ضامن و مضمون‌عنه با یکدیگر بر اتمام عقد ضمان توافق نمایند، می‌توانند اقدام به اقاله عقد ضمان کرده و ضمانت را به پایان برسانند.

در ارتباط با خیارات قانونی نیز باید گفت که اگر ضامن ضمن عقد ضمان برای خود خیار شرط در نظر گرفته باشد، می‌تواند تا مدت زمان معینی که خیار شرط باقی است، عقد ضمان را فسخ کند. علاوه بر این، اگر شرطی در قرارداد به نفع ضامن درج شده باشد و مضمون‌عنه از این شرط تخطی کرده باشد، در این صورت ضامن می‌تواند با استناد به خیار تخلف از شرط، اقدام به فسخ ضمانت نماید. در ارتباط با حق فسخ شخص طلبکار نیز باید این موضوع را بدانید که اگر افلاس ضامن ثابت شود و پیش از انعقاد عقد، طلبکار (مضمون‌له) از این موضوع بی‌اطلاع بوده باشد، در این صورت حق فسخ عقد ضمان را خواهد داشت.

کانال تلگرام لامینگو

جمع‌بندی

در این نوشتار ضمن توضیح و بررسی تأثیر فوت ضامن در عقد ضمانت بر مسئولیت‌ها و تعهدات پرداخت دیون، به تعریف عقد ضمان و انواع آن نیز پرداختیم. ضمانت عقدی است که در آن شخص ضامن پرداخت طلب مدیون اصلی را بر عهده می‌گیرد و پس از آن ضامن مسئول خواهد بود. عقد ضمان ممکن است به این صورت باشد که ضامن نیز علاوه بر بدهکار تعهد به پرداخت پیدا کند و یا ممکن است به این صورت باشد که دین به صورت کلی از عهده بدهکار اصلی به عهده ضامن منتقل شود.

اگر ضامن در جریان عقد ضمانت فوت کند، در این صورت طلب از اموالی که از این شخص باقی مانده است پرداخت می‌شود و این موضوع در ارتباط با فوت هر ضامنی مانند فوت ضامن چک یا فوت ضامن مهریه نیز صدق می‌کند. اگر مدیون در جریان ضمانت فوت کند، طلبکار می‌تواند طلب خود را از محل وثیقه عینی مدیون یا ترکه او برداشت کرده و یا برای دریافت طلب به ضامن مراجعه نماید. عقد ضمان ممکن است به دلیل اعمال خیارات قانونی از سوی طرفین و یا اقاله ضمانت به پایان برسد.

مشاوره حقوقی مورد نیاز را از لامینگو بخواهید!

چنانچه پس از مطالعه این مطلب همچنان تمایل به دریافت اطلاعات بیشتر در این زمینه دارید، می‌توانید با همکاران ما در تیم حقوقی لامینگو در ارتباط باشید و مشاوره حقوقی تلفنی یا حضوری لازم دریافت نمایید. با توجه به اینکه کاربرد اصلی عقد ضمان در زمینه أخذ وام از بانک‌ها و مؤسسات مالی است، در نتیجه افراد زیادی با این موضوع سر و کار داشته و لازم است تا قوانین مربوط به ضمانت را بدانند. در همین راستا شما می‌توانید با دریافت مشاوره حقوقی مرتبط از همکاران ما در تیم حقوقی لامنیگو با داشتن اطلاعات حقوقی لازم اقدام به تنظیم عقد ضمان نمایید.

ما در تیم لامینگو امیدواریم که شما تا انتهای مطلب را مطالعه کرده باشید و این مطلب برای شما مفید بوده باشد. پیشنهاد ما به شما این است که اگر قصد دارید در زمینه سایر موضوعات حقوقی نیز اطلاعات کسب کنید، وارد بلاگ حقوقی لامینگو شده و سایر محتواهای حقوقی این بلاگ را نیز مطالعه نمایید. شما می‌توانید پرسش‌ها و ابهاماتی را که در ارتباط با هر مطلب در ذهن دارید، در انتهای همین مطلب برای ما بنویسید تا همکاران ما به آن پاسخ دهند. لامینگو را به دوستان خود نیز معرفی کرده و ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید.