مصائب قرارداد جذب سرمایه­ گذار برای استارتاپ­ ها و چالش ­های حقوقی آن

قرارداد SHA (مخفف عبارت Share Holder Agreement ) قرارداد سرمایه‌گذاری است که میان استارتاپ­ و سرمایه­‌گذار تنظیم می­‌شود.

جذب سرمایه و سرمایه­‌گذار جزو اهداف هر کسب­‌وکار نوپا و نوآوری است که به دنبال توسعه فعالیت­‌های خود هستند و برای دستیابی به آن تلاش می­‌کنند.در واقع سرمایه­‌گذار می­‌تواند مانند کاتالیزگری عمل کند که رشد یک استارتاپ را سرعت بخشیده و منجر به ثمره‌­دهی پس از تحمل پستی­‌و بلندی­‌های مسیر کسب‌­وکاری شود. اما به راستی برای لذت بردن از این ثمره چه مواردی را باید رعایت کرد تا بعد از آن گریبانگیر کارآفرینان و تیم استارتاپی نشود؟

در این مقاله سعی می‌کنم الزامات پیش از جذب سرمایه­‌گذار و نحوه مراودات قانونی پس از امضای قرارداد سرمایه‌گذاری را بررسی کنم. همچنین داستان یکی از استارتاپ‌ها را بررسی می‌کنم که به تازگی برای رفع مشکلات مربوط به سرمایه­‌گذار خود به لامینگو مراجعه کرده است.

پیش از جذب سرمایه چه باید کرد؟

• رشد صعودی: فرآیند جذب سرمایه­‌گذار برای استارتاپ­‌ها نیازمند رعایت الزامات قانونی و کسب­‌وکاری است. برای سرمایه‌­گذار، داشتن کارنامه موفق گذشته و رو به رشد استارتاپ مهم است. نشان دادن دیتاها و آمارهای کسب و کاری استارتاپ­‌ها به تسهیل شدن این امر کمک می­‌کند. پس لازمه ابتدایی این موضوع رسیدن به حرکت رو به رشدی برای استارتاپ است تا سرمایه به نیروی انرژی بخش آن تبدیل شده و در ادامه مسیر با سرعت بیشتری حرکت کند.
• ثبت شرکت: ابتدا خودتان را جای سرمایه­‌گذار در نظر بگیرید. شما ترجیح می­‌دهید سرمایه خود را به فرد ( شخص حقیقی) اهدا کنید یا به شرکتی که به ثبت حقوقی رسیده‌­است؟ به نظر شما در صورت به وجود آمدن مشکلات حقوقی، پیگیری از کدام یک کم‌­دردسرتر خواهد بود؟ حتما پاسخ شما هم شرکت است.

پس می­‌توان گفت پیش از جذب سرمایه یکی از الزامات قانونی ثبت کردن شرکت میان شما و شریک­‌هایتان در استارتاپ است. حال ممکن است برای شما سوال ایجاد شود که ثبت شرکت به چه صورتی مناسب‌­تر است. همیشه توصیه­‌ی مشاوران حقوقی مجرب لامینگو به افراد، ثبت کردن شرکت به صورت سهامی خاص است. هرچند با وجود تغییرات کنونی قانون تبدیل قالب‌های مختلف شرکت‌های تجاری به یکدیگر را پذیرفته است، همچنان بهتر است برای جلوگیری از چالش­‌های احتمالی و زمان­‌بر از همان ابتدا ثبت شرکت به صورت سهامی خاص صورت بگیرد.

در حین فرآیند جذب سرمایه­‌گذار چه اقداماتی باید انجام داد؟

معمولا سرمایه­‌گذاری در ازای دریافت سهام استارتاپ انجام می­‌شود. به همین منظور باید ابتدا ارزش‌­گذاری استارتاپ انجام شود تا ارزش سهام آن مشخص شود. برای انجام این کار باید به نهادهای ارزش‌­گذاری مراجعه نمایید تا این ارزش­‌گذاری توسط یک نهاد مرضی‌­الطرفین(یعنی بی­‌طرف) انجام شود.

پس از آن­‌که ارزش­‌گذاری استارتاپ شما انجام شد، می­‌توانید بر اساس اطلاعات دریافت شده به میزان دریافت سرمایه به سرمایه‌­گذار سهام واگذار نمایید.

پرداخت سرمایه در قرارداد سرمایه‌گذاری به چه صورت انجام می­‌شود؟

به صورت کلی پرداخت سرمایه در قرارداد سرمایه‌گذاری به دو روش انجام می­‌شود. یا به صورت یک‌­جا و یا فازهای مختلف تعریف شده و در هر فاز بخشی از آن پرداخت می­‌شود.

 پرداخت سرمایه به صورت فازی:

در این روش سرمایه­‌گذار به تعریف KPI  ( مخفف Key Performance Indicator) می­‌پردازد. شاخص کلیدی عملکرد یا KPI  باید براساس عملکرد استارتاپ تعریف شود. استارتاپ در صورت رسیدن به KPI مورد نظر، میزان مشخص شده از سرمایه را در هر فاز را دریافت می‌­نماید. به عنوان مثال استارتاپ موظف می‌­شود طی 6 ماه آینده 10 درصد بازدیدکنندگان سایت خود را افزایش دهد.

پرداخت سرمایه به صورت یک­‌جا:

در این روش سرمایه­‌گذار همان ابتدای کار میزان مشخص شده از سهام را پرداخت می­‌کند.

جذب سرمایه تا بی­نهایت؟ حساب به دینار، بخشش به خروار

با وجود کمک­‌های شایانی که جذب سرمایه در سرعت گرفتن رشد و پیشروی یک استارتاپ دارد؛ نباید در میزان واگذاری سهام به سرمایه‌­گذار زیاده­‌روی کرد تا آن­جا که در اثر افزایش سرمایه ­های مداوم سهامی برای بنیان­گذاران باقی نماند. برای این منظور باید شرط عدم رقیق شدن سهام را در قرارداد در نظر گرفت.

شرط عدم رقیق شدن سهام چیست؟

این شرط به کمک کارآفرین آمده و وی را از گزند از دست دادن تمامی سهام‌­اش در استارتاپ در امان نگه می­‌دارد. در این شرط است که افراد توافق می­‌کنند با وجود جذب سرمایه­‌ها و به تبع آن واگذاری سهام­‌هایی که در آینده صورت خواهد گرفت، سهام هر کس از چه میزان کمتر نخواهد شد.

شرط­‌های حمایت از حقوق سرمایه‌­گذار

بیم ترک کردن استارتاپ توسط کارافرین ممکن است به عنوان یک خطر برای سرمایه­‌گذار احساس شود. علاوه بر خارج شدن مهارت­‌ها و تجربه­‌های کسی که از تیم جدا می­‌شود، احتمال دارد وی با داشتن اطلاعاتی که از کسب­‌وکار دارد در آینده تبدیل به رقیب شود. برای پیشگیری از آن چه باید کرد؟

خوشبختانه قانون برای این چالش راه حلی در نظر گرفته است و آن چیزی نیست جز شرط ساده و در عین حال کارآمد محرمانگی و عدم اقدام موازی!

در این شرط بر فرد تکلیف می‌­شود که تا مدت زمان مشخصی حق ترک تیم و پیوستن به کسب­‌وکار و یا ایجاد کسب­‌وکاری مشابه در زمینه کاری رقیب را ندارد. همچنین حق افشای اطلاعات محرمانه کسب­‌وکار توسط وی سلب می­شود. البته به منظور تضمین رعایت این شرط باید به یکی از دو صورت زیر عمل کنید:

• مبلغی را به صورت سفته متناسب با هزینه قرارداد به عنوان ضمانت تعیین نمایید که قابلیت پرداخت و جبران خسارات احتمالی را داشته باشد.
• اگر دریافت سفته برای شما امکان­‌پذیر نیست، می­‌توانید این مبلغ را به صورت وجه التزام در قرارداد تعریف نمایید. شرط وجه التزام در قراردادها میزان هزینه‌­ای است که در صورت رعایت نکردن شروط قرارداد، طرفین مجبور به پرداخت آن خواهند بود.

داستان استارتاپی که معتقد بود ولش کن این ماده را سرمایه­‌گذار که قبول نمی‌کند!

به تازگی تیمی استارتاپی به مشاوران حقوقی لامینگو مراجعه کرده­‌اند که به چالش­‌های حقوقی اساسی با سرمایه­‌گذار خود برخورده‌اند. در ادامه برای رعایت حقوق آن­ها از اسم استارتاپک استفاده می‌­کنم که بنیان­گذاران آن برادران ایکس و خانم ایگرگ هستند.

پس از مدت زمانی که از تاسیس استارتاپک گذشته بود، آن­ها توانستند به رشد و پیشرفت خوبی برسند. از آن­جایی که به دنبال توسعه کسب و کار خود بودند پس از رایزنی­‌های مختلف موفق به جلب پیشنهاد سرمایه‌­گذاری از نهادی معتبری شدند. مدیر این نهاد با برادران ایکس روابط دوستانه و نزدیکی داشت. آن­ها میان خود قرارداد سرمایه‌گذاری را منعقد کرده بودند که شرط­‌هایی که در اول مقاله از آن نام بردم در آن ذکر نشده بود. اما خب همه چیز دوستانه بود و سودای پیشرفت صعودی به قدری شیرین بود و نوید روزهای روشن را می­داد که در نظر گرفتن چالش‌­های احتمالی برای بنیان‌­گذاران آن خیلی دور از ذهن و بعید به نظر می‌رسید. تا این‌­که در اثر یک تصمیم ناگهانی، مدیر نهاد سرمایه­‌گذار تغییر می­‌کند و کابوس­ و مشکلات برادران ایکس و خانم ایگرگ شروع می­‌شود. مدیر جدید مجموعه مورد نظر علاقه­‌ای به پرداخت سرمایه ندارد که خب این موضوع تا این­جا مشکل غیرقابل رسیدگی به نظر نمی­‌رسد. اما مساله اصلی این است که سهام ذکر شده در قرارداد سرمایه­‌گذاری استارتاپک واگذار شده است و حال که زمان پرداخت سرمایه است، مجموعه همکاری نمی‌­کند. با وجود تلاش­‌های بسیار بنیان­‌گذاران برای دریافت مبلغ وعده داده شده، آن­‌ها تاکنون به نتیجه‌­ای نرسیده‌اند و در حال حاضر در گیرودار تلاش برای باز پس گرفتن سهام خود هستند. به نظر شما در این برهه زمانی و براساس بحران­‌های مالی که استارتاپ­‌ها با آن دست و پنجه نرم می­‌کنند، سرنوشت استارتاپک به کجا ختم خواهد شد؟

از استارتاپک چه درس عبرت­‌هایی می­‌توان آموخت؟

• پیش از بستن هر قراردادی از کمک مشاور حقوقی مجربی بهره ببرید و به وی اعتماد نمایید. احتمالا مشاور حقوقی به اندازه شما درباره­‌ی کسب­‌وکارتان اطلاعات ندارد اما این نکته را فراموش نکنید که شما نیز درباره­‌ی تمامی جنبه­‌های حقوقی کسب­‌وکارتان آگاهی ندارید.
• حتما شرط استرداد سهام در مواقعی که سرمایه­‌گذار به تعهدات خود عمل نمی­‌کند را در قرارداد سرمایه‌گذاری ذکر کنید. با توجه به عدم اطمینان­‌های محیطی که وجود دارد، راه بازگشت را برای خود مسدود نکنید.
• حساب حساب، کاکا برادر! از دوستی­‌ها و روابط برای هموارتر کردن مسیر کسب­‌وکار خود استفاده کنید، اما هیچ­‌گاه چشم بسته و بدون آینده‌­نگری حرکت نکنید.

در پایان امیدوارم بتوانید با داشتن قرارداد سرمایه‌گذاری مطمئن از به وجود آمدن مشکلات و چالش‌های این چنینی جلوگیری نمایید. برای مطالعه سایر مقالات حقوقی ما به مجله حقوقی لامینگو مراجعه نمایید.