شکواییه فریب در ازدواج یا تدلیس و نحوه حمایت از شخص فریب‌خورده

در ابتدا و به طور خلاصه، تدلیس در نکاح یا فریب در ازدواج عبارت است از پوشیدن و مخفی کردن عیوب و یا وانمود کردن به برخورداری از صفتی که مطلوب طرف مقابل عقد بوده است. بر اساس قانون مجازات اسلامی مصوب 1375، تدلیس در ازدواج جرم محسوب می‌شود و شخص فریب‌خورده می‌تواند شکواییه فریب در ازدواج را مطرح نماید. علاوه بر ضمانت اجرای کیفری، قانون‌گذار برای این امر آثار حقوقی نیز در نظر گرفته است که در صورت اثبات، شخص فریب‌خورده می‌تواند عقد را فسخ نماید و ضرر و زیان‌های مادی و معنوی را نیز همراه با خواسته فسخ و یا به صورت جداگانه مطالبه نماید.

اهمیت نهاد خانواده و جایگاه آن در آموزه‌های اخلاقی و دینی و همچنین اهمیت شخصیت و خصوصیات واقعی طرفین عقد ازدواج، اقتضا دارد که طرفین این عقد و افراد دخیل در امر ازدواج، در بیان شرایط و وضعیت خود کاملاً صادقانه رفتار نمایند و از حیله و دروغ و تقلب به دور باشند. اما این امر همیشه در عمل رعایت نمی‌گردد و موجب بروز مشکلاتی می‌شود. عقد نکاح نیز مانند سایر عقود با توافق حداقل دو اراده به وجود می‌آید و دارای آثار حقوقی مختص به خود می‌باشد. یکی از احکام مشترک میان عقد نکاح و سایر عقود، فریب دادن یکی از طرفین عقد است. نکته حائز اهمیت این است که آثار و ضمانت اجرای فریب در نکاح با سایر عقود متفاوت است زیرا عقد نکاح در نظر قانون‌گذار از جایگاه خاصی برخوردار است.

شما می‌توانید در صورت نیاز به تنظیم شکواییه فریب در ازدواج از طریق لینک زیر این شکواییه را به صورت هوشمند و رایگان دریافت نمایید:

شکواییه فریب در ازدواج

تدلیس چیست؟

تدلیس در لغت عبارت است از کتمان و مخفی کردن عیب چیزی و فریب‌کاری و فریب دادن. در اصطلاح فقهی تدلیس عبارت است از عدم اظهار عیب با علم به عیب و نه فقط اظهار عدم عیب و صحت با وجود عیب. در اصطلاح حقوقی تدلیس عبارت است از اظهار به برخورداری از صفت کمال علی‌رغم فقدان آن و اظهار به فقدان عیب و یا صحت و سلامتی با وجود داشتن عیب و یا عدم اظهار به داشتن عیب علی‌رغم علم به آن. به عنوان مثال چنانچه شخصی با ارائه مدرکی جعلی خود را دکتر معرفی نماید و بدین شیوه، نظر طرف مقابل را برای ازدواج جلب کند، این امر مصداق تدلیس است. در مثالی دیگر ممکن است زنی به هنگام ازدواج خود را باکره معرفی نماید در حالیکه این‌گونه نبوده و یا مردی علی‌رغم علم و اطلاع از ابتلای وی به بیماری ایدز از اظهار این امر خودداری نماید.

انواع تدلیس موضوع شکواییه فریب در ازدواج

فریب در ازدواج یا تدلیس در نکاح، ممکن است از جانب یکی از طرفین عقد و یا از جانب شخص ثالث صورت گیرد. با توجه به موضوع تدلیس و شیوه‌ای که برای فریب دادن طرف مقابل عقد ازدواج به کار گرفته می‌شود می‌توان تدلیس را به انواع زیر تقسیم نمود:

1.‌ تدلیس با پنهان نمودن عیوب موجب فسخ

مطابق قانون مدنی، عیوب موجب فسخ به سه دسته تقسیم می‌شوند؛ اول عیوب مشترک بین زن و مرد از جمله جنون مستمر یا ادواری، دوم عیوب مختص مرد که بر اساس ماده 1122 قانون مدنی عبارتند از خصاء (اخته بودن)، عنن (ناتوانی جنسی مرد) و مقطوع بودن آلت تناسلی و سوم عیوب مختص زن که بر اساس ماده 1123 قانون مدنی عبارتند از قرن، برص یا پیسی، جذام، افضاء، زمین‌گیری و نابینایی از هر دو چشم. بی‌شک اگر موضوع تدلیس، پنهان نمودن یکی از عیوب موجب فسخ باشد، علاوه بر امکان طرح شکواییه فریب در ازدواج، موجب ایجاد حق فسخ برای طرف دیگر عقد خواهد شد.

2.‌ تدلیس با پنهان نمودن عیوب غیرموجب فسخ

دلیلی بر اختصاص تدلیس به عیوب موجب فسخ وجود ندارد زیرا هرچند قانون‌گذار خیار تدلیس را در نکاح مورد اشاره قرار نداده اما ماده 1128 قانون مدنی را پیش‌بینی نموده است. به موجب این ماده «هرگاه در یکی از طرفین، صفت خاصی شرط شده و بعد از عقد معلوم شود که طرف مذکور فاقد وصف مقصود بوده برای طرف مقابل ‌حق فسخ خواهد بود خواه وصف مذکور در عقد تصریح شده یا عقد متبایناً بر آن واقع شده باشد». بنابراین این ماده علاوه بر اینکه مستند قانونی خیار تخلف از شرط صفت است مستند خیار تدلیس نیز می‌باشد، زیرا شرط صفت مورد اشاره در این ماده اطلاق دارد و هر گونه شرطی را در بر می‌گیرد. بنابراین به عنوان مثال چنانچه شرط شود که زوج قبلاً ازدواج نکرده باشد و پس از عقد خلاف آن معلوم گردد طرف مقابل، حق فسخ و طرح شکواییه فریب در ازدواج را خواهد داشت.

3.‌ تدلیس با سکوت

صرف سکوت یکی از طرفین عقد و یا اطرافیان آن‌ها را نمی‌توان تدلیس تلقی نمود، بلکه چنانچه از فرد پرسیده شود و وی به جای پاسخ، سکوت کند و در مواردی که می‌داند طرف مقابل با تصور خاصی در مورد وی اقدام به ازدواج نموده است، اما چیزی در این باره نگوید می‌توان گفت که تدلیس محقق گردیده است. به عنوان مثال در موردی که زوج به تصور اینکه زوجه مدنظر وی قبلاً ازدواج نکرده است تقاضای ازدواج با وی را مطرح می‌نماید ولی زوجه علی‌رغم اطلاع از این تصور زوج، ازدواج قبلی خود را با وی در میان نمی‌گذارد. در این گونه موارد می‌توان نکاح را به استناد خیار تدلیس فسخ و شکواییه فریب در ازدواج را مطرح نمود.

این مطلب را نیز بخوانید: مشاوره حقوقی طلاق و اقسام طلاق در فقه و حقوق ایران

آثار تدلیس در نکاح

همانطور که اشاره گردید در صورت تحقق تدلیس یا فریب در ازدواج از جانب طرفین عقد و یا اشخاص ثالث، فرد فریب‌‌خورده از چند امکان قانونی برخوردار خواهد بود که هر یک از آن‌ها در ادامه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

1.‌ اعمال حق فسخ توسط فریب‌خورده

مهم‌ترین اثر تدلیس این است که فریب‌خورده می‌تواند عقد نکاح را فسخ نماید. البته باید توجه نمود که فسخ در صورتی امکان‌پذیر است که تدلیس‌کننده، یکی از طرفین عقد نکاح باشد؛ در غیر این صورت، چنانچه تدلیس از جانب شخص ثالث صورت گرفته باشد، پیش‌بینی امکان فسخ از جانب فریب‌خورده، برای طرف مقابل که هیچ نقشی در این بین نداشته منصفانه نیست. در چنین مواردی فریب‌خورده، تنها می‌تواند به آن شخص ثالثی که باعث فریب وی شده است رجوع نماید و زیان‌های وارد به خود را از او مطالبه نماید. علاوه بر این، چنانچه تدلیس موجب اشتباه در شخصیت طرف عقد باشد در این صورت به دلیل بطلان و یا عدم نفوذ عقد، حق فسخ منتفی خواهد بود.

2.‌ مطالبه خسارات ناشی از تدلیس

یکی دیگر از آثار تدلیس در نکاح، حق مطالبه خسارت از جانب زیان‌دیده و فریب‌خورده است. همچنین لازم است تا میان خسارت و مهریه، تفکیک قائل شد. چنانچه فسخ نکاح پیش از روابط زناشویی باشد زن مستحق مهر نخواهد بود و ماده 1101 نیز در این باره اعلام می‌دارد «هرگاه عقد نکاح قبل از نزدیکی به جهتی فسخ شود، زن حق مهر ندارد مگر در صورتی که موجب فسخ عنن (ناتوانی جنسی مرد) باشد که در این صورت با‌ وجود فسخ نکاح، زن مستحق نصف مهر است». بنابراین تنها در صورت تدلیس در مورد ناتوانی زوج از عمل زناشویی، زوجه مستحق نصف مهر خواهد بود. اما اگر فسخ نکاح پس از روابط زناشویی باشد در این صورت باید میان اینکه تدلیس‌کننده یکی از طرفین عقد باشد یا شخص ثالث، تفاوت قائل گردید.

چنانچه شخص ثالث مرتکب تدلیس شده باشد بدون شک زن مستحق تمام مهریه خواهد بود اما زوج می‌تواند برای جبران خسارت‌های وارده از جمله مهریه پرداختی به زن، به شخص ثالث رجوع نماید. علاوه بر این چنانچه تدلیس‌کننده زوج باشد، در این صورت نیز زن بدون تردید مستحق تمام مهریه است. اما چنانچه تدلیس توسط زوجه انجام گرفته باشد در این خصوص حکم مشخصی وجود ندارد. البته با توجه به ماده فوق‌الذکر چنین استنباط می‌شود که پس از نزدیکی، زن مستحق تمام مهریه است زیرا وی به موجب عقد نکاح مالک مهریه گردیده است. اما از طرف دیگر به علت تدلیس یا فریب صورت گرفته از جانب وی، مرد می‌تواند زیان‌ها و خسارات ناشی از این امر را از زن مطالبه نماید. مبنای مطالبه خسارات، ماده 1 قانون مسئولیت مدنی است که بر اساس آن می‌توان خسارات مادی و معنوی که فریب‌خورده متحمل شده است را نیز تقاضا کرد.

3.‌ مسئولیت کیفری تدلیس‌کننده و طرح شکواییه فریب در ازدواج

قانون‌گذار در ماده 647 قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 برای تدلیس به شرح زیر ضمانت اجرای کیفری پیش‌بینی نموده است: «چنانچه هر یک از زوجین قبل از عقد ازدواج، طرف خود را به امور واهی از قبیل داشتن تحصیلات عالی، تمکن مالی، موقعیت اجتماعی، شغل و سمت خاص، تجرد و امثال آن فریب دهد و عقد بر مبنای هر یک از آن‌ها واقع شود، مرتکب به حبس تعزیری از سه ماه تا یک سال محکوم می‌گردد.»

بر اساس ماده فوق‌الذکر، در صورت ارتکاب فریب توسط طرفین عقد نکاح، شخص فریب‌خورده می‌تواند شکواییه فریب در ازدواج را مطرح نماید. البته لازم به ذکر است که ضمانت اجرای کیفری تعیین شده؛ یعنی حبس از سه ماه تا یک سال با توجه به عبارت «هر یک از زوجین» در صدر ماده به موردی اختصاص دارد که مرتکب تدلیس یا فریب در ازدواج یکی از طرفین عقد نکاح باشد. بنابراین چنانچه تدلیس از جانب شخص ثالث صورت گرفته باشد در این صورت بنابر قواعد حاکم بر مسئولیت کیفری، امکان اینکه بتوان چنین شخصی را بر اساس ماده یادشده مورد تعقیب کیفری قرار داد وجود ندارد، بلکه تنها می‌توان از وی مطالبه خسارت نمود.

ورود به سامانه امضانو

جمع‌بندی

بنابر مطالب مطرح شده در این نوشته، بیان گردید که به طور کلی شخص فریب‌خورده در مقابل مرتکب تدلیس، دو امکان در اختیار دارد؛ یکی اقدام حقوقی علیه فریب‌دهنده و دیگری اقدام به طرح شکواییه فریب در ازدواج. در راهکار حقوقی، شخص فریب‌خورده می‌تواند عقد نکاح را فسخ نماید و خسارات وارده به وی از جانب فریب‌دهنده را نیز تقاضا نماید. در صورت عدم فسخ نکاح، حق دریافت خسارت همچنان پا بر جا خواهد بود. اما چنانچه تدلیس از ناحیه هر یک از طرفین عقد ازدواج تحقق یابد در این صورت شخص فریب‌خورده علاوه بر امکان استفاده از راهکار حقوقی، می‌تواند علیه طرف مقابل، شکواییه فریب در ازدواج را نیز طرح نماید.

شما می‌توانید سؤالات و ابهامات خود را از طریق بخش دیدگاه‌ها با کارشناسان ما در میان بگذارید. همچنین برای مطالعه سایر مطالب و کسب اطلاعات بیشتر در مورد انواع قراردادها، می‌توانید به بلاگ حقوقی لامینگو مراجعه نمایید.