اسناد تجاری و غیر تجاری چیست و چه تفاوت‌هایی باهم دارند؟

هر برگه‌ای را که در مقام دعوا یا دفاع قابل استناد باشد سند می‌گویند. برای مثال، سند اجاره خانه یا سندی مانند چک جزء اسناد محسوب می‌شوند؛ اما تفاوت آنها در این است که یکی تجاری و دیگری غیر تجاری است. پس می‌توان اسناد را به دو نوع تجاری و غیر تجاری تقسیم کرد. با اینکه هر دوی این اصطلاحات می‌توانند در ظاهر معنای مشخصی داشته باشند، هرکدام دارای ویژگی‌های مختص به خود هستند که آنها را منحصربه‌فرد می‌کند. پس برای شناخت بیشتر اسناد تجاری و غیر تجاری با مقاله دیگری از وبلاگ لامینگو همراه باشید.

دریافت مشاوره حقوقی

اسناد تجاری چیست؟

اسناد تجارتی در امور بازرگانی استفاده می‌شوند. تفاوت اصلی اسناد تجاری با اسناد غیر تجاری در این است که می‌توان در دادگاه خلاف آنچه را که در اسناد غیر تجاری آمده است، با دلایل محکمه‌پسند ثابت کرد؛ اما خلاف آنچه را که در متن یک سند تجاری آمده است نمی‌توان اثبات کرد. بدین دلیل که در این‌گونه اسناد قانونگذار به شکل سند توجه دارد و ماهیت آن را در نظر نمی‌گیرد.

اسناد تجاری اغلب بین تجار رایج است؛ اما این مهم مانعی برای استفاده اشخاص غیرتاجر از این اسناد نیست! بنابراین اسنادی مانند چک، سفته و برات هم بین تجار و هم غیرتجار صادر می‌شود. اسناد تجاری دارای دو تعریف مختلف هستند، یکی تعریف خاص و دیگری تعریف عام که هرکدام را به‌تفصیل در زیر شرح می‌دهیم:

اسناد تجاری در معنای عام

هر سندی که به‌موجب آن فردی به امور تجاری بپردازد، سند تجاری گفته می‌شود. همه اسناد زیر تجاری هستند و قانونگذار از آنها اسم برده است:

• فاکتور؛
• قبض انبار (قبضی که انباردار صادر می‌کند)؛
• گواهی مبدأ (گواهی که نشان می‌دهد کالا محصول کدام کشور است)؛
• بارنامه (نشان‌دهنده این است که کالا حمل شده است)؛
• سفته؛
• برات؛
• چک؛
• اعتبارات اسنادی؛
• اوراق سهام؛
• اوراق قرضه.

حتماً بخوانید: همه آنچه باید درمورد اسناد تجاری در وجه حامل بدانید!

اسناد تجاری در تعریف خاص

برای درک بهتر تفاوت اسناد تجاری و غیر تجاری، باید تعریف خاص اسناد را نیز مورد بررسی قرار دهیم. سند تجاری در معنای خاص، معرف وجه نقد است و دارنده این سند، طلبکار محسوب می‌شود. این اسناد شامل چک، سفته و برات هستند. در این سه سند هیچ وجه مالی غیر از وجه نقد قید نمی‌شود.

اما فاکتور، قبض انبار، گواهی مبدأ و بارنامه سند تجاری در معنای خاص به شمار نمی‌روند؛ زیرا فاقد خصوصیت فوق هستند و محتوای آنها وجه نقد نیست. این اسناد معرف کالا هستند و وجه نقد محسوب نمی‌شوند. همچنین، سررسید اسناد تجاری به‌معنای خاص معمولاً یک سال تا دو سال است. بیشتر از این مدت‌ها خیلی معمول نیست.

ویژگی‌های چک، سفته و برات باعث شده است تا این اسناد از دیگر سندهای تجاری متمایز باشند. این ویژگی‌ها عبارتند از:

• مطالبه‌ای هستند؛
• قابلیت نقل‌وانتقال دارند؛
• فوری بوده یا سررسید دارند؛
• تحت حمایت قانون هستند؛
• در گروه اسناد عادی (در مقابل رسمی) قرار می‌گیرند.

نکته: تفاوت سند رسمی و عادی در ارزش و اعتباری است که در مقام اثبات دارند. برای مثال، سند عادی قابل انکار و تردید است و درصورت انکار یا تردید، مسئولیت اثبات اعتبار آن برعهده شخصی است که به آن استناد می‌کند؛ اما نسبت به اسناد رسمی انکار و تردید مسموع نیست و تنها می‌توان نسبت به آن ادعای جعل کرد. در این حالت نیز بار اثبات جعلی بودن سند برعهده شخصی است که ادعای جعل می‌کند.

اسناد غیر تجاری چیست؟

در بررسی تفاوت اسناد تجاری و غیرتجاری باید بگوییم اسنادی که ماهیت تجاری و بازرگانی ندارد، اسناد غیر تجاری نام دارند. در این مهم، اغلب می‌توان اسناد دریافتی و پرداختی را مورد بحث قرار دارد. اسناد پرداختنی بدهی‌ها و مبالغی‌ است که سازمان در قبال اشخاص حقیقی یا حقوقی دارد و باید آنها را در زمان مشخص و با سود معین پرداخت کند. این بدهی‌ها در دفاتر تعیین‌شده‌ای در شرکت ثبت می‌شوند و با امضای طرفین قابل استناد و اثبات هستند. از کارهایی که حسابداران در سازمان‌ها انجام می‌دهند، ثبت تمام بدهی‌های شرکت به‌همراه جزئیات سود، زمان و نحوه پرداخت آنهاست.

اسناد دریافتنی در برابر اسناد پرداختنی قرار دارند. این اسناد مبالغی هستند که شرکت قرار است در مدت کوتاه از اشخاص دریافت کند. این اسناد می‌تواند وام یا فروش کالا باشد. ثبت زمان و جزئیات مبالغ دریافتنی، به جهت محاسبه مقدار بهره است که سازمان باید دریافت کند. درحقیقت، این بهره جزئی از درآمد شرکت است و باید مرتباً گزارش آن به مدیرعامل ارائه شود.

اسناد دریافتنی غیر تجاری چیست؟

اسناد دریافتنی نشان‌دهنده مطالبات یک سازمان یا شرکت است. این مهم مطالباتی است که سازمان از اشخاص حقیقی یا حقوقی دارد. اسناد دریافتنی می‌تواند طیف گسترده‌ای از مطالبات ازجمله فروش کالا، ارائه خدمات، پرداخت پاداش یا وام را شامل شود. با استفاده از اسناد دریافتنی، می‌توان به مطالبات شرکت دسترسی داشت. با استفاده از این اسناد می‌توان گزارش‌های مالی را که در سازمان از اهمیت بالایی برخوردار هستند تهیه کرد. از مهمترین این گزارش‌ها، می‌توان به گزارش‌های ترازنامه صورت‌های مالی اشاره کرد.

حتماً بخوانید: همه چیز درمورد اسناد تجاری که لازم است بدانید!

اسناد پرداختنی غیر تجاری چیست؟

پیش‌تر اشاره شد که اسناد پرداختنی گزارشی از بدهی‌های تجاری و غیر تجاری است که در دفتر شرکت ثبت می‌شوند. برای مثال، خرید یا اجاره ملک برای سازمان جزء اسناد پرداختنی غیر تجاری است و می‌بایست در دفتر شرکت ثبت شود. برخی سازمان‌ها اسناد پرداختنی را از بدهی‌های تجاری جدا می‌کنند؛ زیرا بدهی‌های تجاری مبالغ بسیار هنگفتی دارد که جهت پرداخت آنها به نظارت بالایی نیاز دارند.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

کلام آخر

اسناد تجاری و غیر تجاری را در بالا تعریف کردیم و اکنون به‌خوبی می‌دانید که این دو نوع اسناد چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند. شما با افزایش اطلاعات می‌توانید درک عمیق‌تری نسبت به تجاری یا غیرتجاری بودن اسناد داشته باشید و با این کار، امکان این را دارید تا از حق و حقوق خود دفاع کنید. استفاده از اسناد تجاری مختص امور بازرگانی است و هیچ ارزش دیگری ندارد. در مقابل، اسناد غیر تجاری ماهیت بازرگانی ندارند. برای مثال، چک یا سفته جزء اسناد تجاری محسوب می‌شوند؛ اما دریافتی‌ها و پرداختی‌های یک شرکت ممکن است اسناد غیر تجاری تلقی شوند.

می‌توانید از وبلاگ لامینگو برای کسب اطلاعات در حوزه اسناد تجاری نهایت استفاده را ببرید. همچنین، سؤالات خود را در بخش دیدگاه‌ها از کارشناسان حقوقی ما بپرسید.