هر آن چه درباره ی قرارداد هم‌بنیانگذاران یا cofounder agreement باید بدانید

قرارداد هم‌بنیان­گذاران یا کوفاندر (Cofounder Agreement) یکی از قراردادهای رایج استارتاپی است که میان موسسین یک استارتاپ منعقد می­‌شود. در این قرارداد با توجه به ماهیت کسب‌وکاری هر استارتاپ، شرکای آن به شرح روابط کاری میان خود می پردازند. پس این نکته که هر قراردادی باید شامل چه بندهای متفاوتی باشد، بسیار مهم است. از طرف دیگر زمان مناسب امضای این قرارداد یکی از نکات چالش برانگیز آن است. در ادامه با ذکر تجربه­‌های استارتاپ هایی که برای مشاوره حقوقی به لامینگو مراجعه کرده اند به بررسی دقیق موارد گفته شده، می پردازم.

ماهیت قرارداد هم‌بنیان­گذاران چیست؟

قرارداد هم‌بنیانگذاران در حقیقت نوعی از قرارداد مشارکت است. مشارکت به معنای تجمع حقوق افراد در یک شی واحد است که در این جا این شی واحد در واقع کسب وکار است.

در نتیجه با امضای این قرارداد موسسان یک استارتاپ در آن کسب و کار شریک محسوب  می­‌شوند. البته لازم به ذکر است که این قرارداد نسبت به قراردادهای مشارکت دارای شروط بیشتری است و به همین دلیل نام متفاوتی را اتخاذ کرده‌­است.

در قرارداد هم‌بنیان­گذاران چه چیزهایی ذکر می­‌شود؟

در این قرارداد شرکای استارتاپ به شرح دقیق روندها و وظایف­شان چه در زمان حال و چه در آینده می­‌پردازند. به صورت کلی در قرارداد هم‌بنیانگذاران باید به شرح موارد زیر پرداخته شود:

• وظایف و مسئولیت‌­های هر فرد
• تعهدات هر فرد
• میزان سهام هر فرد
• نوع سهام هر فرد
• وستینگ یا نحوه­‌ی تخصیص یافتن سهام هر شخص به وی
• رقیق شدن سهام‌ها
• مالکیت فکری ‌دارایی‌ها

چه زمانی بهترین موقع برای انعقاد قرارداد هم‌بنیانگذاران در استارتاپ است؟

نه خیلی زود و نه خیلی دیر!

منظور از خیلی زود زمانی است که شما به تازگی با افرادی آشنا شده‌­اید که نه تنها از کارکردن بر روی ایده­‌ی جدید استارتاپ مورد نظر استقبال می­کنند، بلکه از مهارت­‌های لازم برای پیشبرد کار نیز برخوردارند. اما توصیه ما به شما این است که بهتر است در همان ابتدای مسیر کار قراردادی را میان خود امضا نکنید تا پس از گذشت مدت زمانی به این نتیجه برسید که از اول همه چیز اشتباه بوده‌­است و تصمیم به قطع همکاری بگیرید. در واقع سعی کنید مدت زمان کافی را صرف شناخت شرکای کاری خود کنید و پس از آن تصمیم به امضای قرارداد بگیرید.

از آن طرف نباید خیلی معقوله امضای قرارداد را به تاخیر بیندازید. شما باید در نظر بگیرید که با توجه به شرایط مختلفی که انسان با آن مواجه می‌­شود ممکن است تصمیمات متفاوتی را اتخاذ نماید. در نتیجه هر لحظه ممکن است تصمیمات شرکا به ضرر آینده شغلی شما تمام شود. بنابراین پس از گذشت زمان و هموارترشدن مسیر حتما اقدام به امضای قرارداد کنید تا پشتوانه­‌ای قانونی از شما، زمان و عمری که در استارتاپ صرف کرده‌­اید، حمایت کند.

دریافت مشاوره حقوقی

داستان استارتاپی

اجازه بدهید با یک مثال واقعی این موضوع را بیشتر به شما شرح دهم. بر حسب اتفاق استارتاپ­‌هایی از هر دو حالت یعنی خیلی زود و خیلی دیر به لامینگو برای دریافت مشاوره مراجعه کرده بودند.

دوران شیرین آشنایی:

تیمی خیلی زود و در همان دوران ابتدایی شیرین آشنایی بدون آن که شناخت کافی از اخلاقیات کاری خود پیدا کنند، تصمیم به امضای قرارداد گرفته بودند. اما پس از چند ماه سه نفر از برنامه­‌نویسان تیم متوجه شده بودند که یکی از شرکایشان از لحاظ اخلاقی قابل اعتماد نیست. آن فرد غیر قابل اعتماد صاحب ایده بود. از آن­‌جایی که صرف ایده قابل حمایت نیست، هرکدام قصد داشتند به صورت جداگانه بر روی ایده مورد نظر کار کنند. در نهایت آن تیم پس از جدایی به رقیبان سرسخت یکدیگر تبدیل شدند که در حال حاضر هر دو بر روی یک ایده کار می­‌کنند.

وقتی خیلی زود دیر شد!

از طرف دیگر تیم استارتاپی دیگری با وجود گذشت ماه­‌های زیادی از شروع کار و رسیدن به فروش در حد قابل قبولی، هنوز قراردادی میان خود امضا نکرده بودند. مشکل اصلی آن­ها روابط دوستانه­‌ای بود که موجب می­‌شد از رک صحبت کردن درباره­‌ی سهام خود سرباز بزنند.

در نهایت شریکی که ارتباطات بیشتری داشت بدون در نظر گرفتن زحمات برنامه­‌نویسان تمامی کسب و کار را در دست خود گرفت. در حال حاضر برنامه­‌نویسان مذکور به دلیل نداشتن مدارک و ادله کافی همچنان درگیر احراز حقوق از دست رفته خود هستند.

نتیجه­‌گیری:

• سعی کنید بدون رودربایستی در زمانی مناسب پیشنهاد امضای قرارداد هم‌بنیانگذاران را به شرکای خود بدهید.
• پیش از رسیدن به شناخت قابل قبول از شرکای خود، قرارداد امضا نکنید.
• اگر همچنان تعارفات دوستانه میان شما وجود دارد از یک فرد ثالث و آگاه به شرایط حقوقی استارتاپ­‌ها کمک بگیرید.
• مشورت را فراموش نکنید. اما در نظر بگیرید باید بهترین راه را خودتان کشف کنید. زیرا یک فرمول کلی همگانی برای کسب­‌وکارهای نوپا وجود ندارد.
• تغییرات مداوم شرایط محیطی را برای آینده در نظر بگیرید.

مدت اعتبار قرارداد هم‌بنیانگذاران چگونه تعیین می شود؟

معمولا در قرارداد هم‌بنیانگذاران ذکر می شود که این قرارداد تا زمان ثبت شرکت میان موسسین استارتاپ برقرار است. اما پس از ثبت شرکت، تمامی شروط مندرج در قرارداد می توانند به اساسنامه شرکت منتقل شوند و این اساسنامه نمی تواند مغایر با قرارداد پیشین باشد. به عنوان مثال اگر در قرارداد هم‌بنیانگذاران ذکر شود که به یک شریک 30 درصد سهام تعلق دارد، پس از ثبت شرکت نمی­‌توان سهام وی را کاهش یا افزایش داد.  اما برای ایجاد تغییر نیز راه حلی وجود دارد.

به عنوان مثال برای ایجا تغییر در میزان سهام ذکر شده یک فرد در قرارداد هم بنیان گذاران نسبت به اساسنامه شرکت تمامی افراد و شرکا باید با این تغییر موافق باشند. معمولا این بند در قرارداد اولیه ذکر می­‌شود که نمی­‌تواند در اساسنامه متفاوت باشد مگر آن که تمامی اعضا با آن موافق باشند.

بهتر است سهام را به صورت مساوی یا غیر مساوی تقسیم کنیم؟

اکثر هم‌بنیانگذاران یک استارتاپ در ابتدای مسیر، گمان می­‌کنند که نقش همه شرکا در پیشبرد کسب‌وکار یکسان است. در نتیجه تمامی سهام را به صورت مساوی میان خودشان تقسیم می‌کنند. اما آیا این تقسیم می‌تواند رضایت و انگیزه همه افراد را در ادامه­‌ی مسیر تضمین کند؟

این نکته را فراموش نکنید که تقسیم سهام استارتاپ پیش از امکان‌سنجی‌های اولیه اساسا کار اشتباهی است. قبل از هر چیز نیاز است تا در مورد هم بنیان‌گذاران اعتبارسنجی صورت گیرد. به عنوان مثال شریکی که تمام‌وقت بدون دریافت هزینه برای استارتاپ تلاش می‌کند و شریک دیگری که به‌صورت پاره‌وقت و یا با دریافت حق‌الزحمه با گروه همکاری می‌کند، قطعا با یکدیگر تفاوت دارند. همچنین ممکن است شریکی با اعتبار خاص و پیشینه طولانی در حرفه خود نسبت به شریکی تازه‌کار، در میزان کارایی و به‌تبع آن میزان سهام دریافتی یکسان نباشند.

از طرف دیگر اعتبارسنجی با دید آینده محور نیز باید صورت بگیرد. یعنی شما بسنجید که شریک موردنظر با وجود تجربه‌­های قبلی خود، چه ارزش‌­هایی را در آینده می‌­تواند به استارتاپ اضافه کند. دستاوردهای چشم­گیر گذشته لزوما تضمین­‌کننده عمکلرد موفقیت­‌آمیز در آینده نیستند.

سنجیدن این تفاوت­‌ها و تصمیم گیری درباره‌­ی آن­ها کار ساده­‌ای نیست. شما باید زمان و دقت کافی را صرف این موضوع کنید. پس همان­‌طور که گفتم اصلا در ابتدای راه  نگران طولانی شدن این پروسه و به تعویق افتادن امضای قرارداد هم بنیان‌گذاران نباشید.

البته یکی از موارد متداول در استارتاپ­‌ها این است که بیشتر هم‌بنیانگذاران مسائل کاری را بر اساس روابط دوستانه حل‌وفصل می‌کنند. اما بهتر است در زمان تقسیم سهام روابط دوستانه را کنار بگذارید و راحت از خواسته‌هایتان سخن بگویید. همیشه جنگ اول بهتر از صلح آخر است.

‌ ‌با تقسیم عادلانه سهام کسب‌وکار، همه شرکا یا هم‌ بنیان‌گذاران احساس بهتری به کار خواهند داشت و به دنبال آن کیفیت بیشتری هم ارائه می‌شود.

تنظیم قرارداد سفارشی

‌چگونه باید سهم هر هم‌بنیانگذار را به مالکیت او درآوریم؟

پس از آن­که میزان سهام هر فرد را مشخص کردید باید درباره‌­ی نحوه­‌ی واگذاری آن تدبیری بیندیشید. میزان سهام افراد بر این اساس مشخص شده‌­است که چه فعالیت و کارهایی رادر آینده برای استارتاپ انجام خواهند داد، پس بهتر است تمامی سهام را همان ابتدای کار به مالکیت افراد درنیاورید. زیرا امکان آن وجود دارد که شریک مورد نظر پیش از زمان انجام کامل تعهدات خود با استارتاپ قطع همکاری نماید.

‌برای جلوگیری از خروج زودهنگام هم بنیان‌گذاران و به دنبال آن خروج سهام استارتاپ، شرایطی برای تخصیص سهام در نظر گرفته می‌شود که به آن “وستینگ” می‌گویند.

‌وستینگ درواقع بیان‌کننده شرایطی است که در صورت رعایت آن سهام هر بنیان‌گذار به‌تدریج به مالکیت او درمی‌آید.

‌آنچه مهم است حتما در وستینگ رعایت شود:

–    ‌‌‌مدت‌زمانی معقول برای تخصیص سهام ‌در نظر گرفته شود.

–    میزان سهامی که باید در مدت‌های در نظر گرفته‌شده به هم بنیان‌گذار داده شود.

چگونه از ‌دارایی‌ها و اطلاعات استارتاپ حفاظت کنیم؟

‌یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های استارتاپ‌ها، حفظ اطلاعات و مدارکی است که پایه و بنیان اصلی کسب‌وکار بر مبنای آن قرار دارد. وقتی یکی از هم‌بنیانگذاران به هر دلیلی مجموعه شمارا ترک می‌کند اولین نگرانی شما افشای اطلاعات کاری و همکاری این شریک با مجموعه‌های رقیب خواهد بود.

‌برای جلوگیری از چنین اتفاقاتی باید در قرارداد هم‌بنیانگذاران خود از شروط محرمانگی و عدم رقابت یا عدم اقدام موازی استفاده کنید.

شرط محرمانگی چیست؟

‌در شرط محرمانگی معمولا بیان می‌شود که طرفین قرارداد تا مدت زمان مشخص شده که اطلاعات ارزش محرمانگی خود را از دست نداده­‌اند، حق افشای آن‌ها را ندارند.  برای نقض این شرط نیز می­توان میزانی را برای پرداخت خسارت (وجه التزام) تعیین نمود.

‌البته لازم به ذکر است که افشای اطلاعات در مواقعی که مقام قانونی این درخواست را داشته باشد ناگزیر و بلامانع است.

شرط عدم رقابت چیست؟

‌در مورد شرط عدم رقابت لازم است حتما در متن قرارداد ذکر کنید که طرفین در تمام طول مدت همکاری و تا مدت مشخصی پس از قطع همکاری مجاز نیستند به کسب­‌وکار رقیب بپیوندند و یا خود کسب­‌وکاری از همان جنس ایجاد نمایند. برای نقض شدن این شرط هم می­توانید وجه التزام یا همان خسارت درنظر بگیرید. بهترین مدت زمان برای این شرط یک بازه زمانی 3 تا 5 سال خواهد بود.‌

رقیق شدن سهام به چه معناست؟

هنگامی‌که کسب‌وکار شما به مرحله‌ای از توانمندی می‌رسد که سرمایه‌گذار جذب می‌کند باید در ازای سرمایه‌ای که به شرکت تزریق می‌شود به سرمایه‌گذار سهام انتقال داده شود.

همچنین زمانی که هریک از سهامداران تصمیم به افزایش سرمایه می‌گیرند سایر سهامداران هم برای اینکه از میزان سهامشان کسر نشود باید به همان نسبت در افزایش سرمایه شریک شوند. به این روند که در طی آن سهام سهامداران تقلیل پیدا می‌کند رقیق شدن سهام می‌گویند. ممکن است برای تعدادی از سهام‌داران شرط عدم رقیق شدن سهام در قرارداد در نظر گرفته شود تا از صفرشدن سهام آن­ها در آینده استارتاپ جلوگیری ­کند. برای این امر باید میزان سهام موردنظر و گاهاٌ یک بازه زمانی مشخصی را ذکر کنید.

به‌عنوان‌مثال در ماده و بند مربوطه به این صورت مقرر می‌کنیم که سهام سهامدار X در صورت افزایش و جذب سرمایه، تا مدت دو سال به میزانی کمتر از 5 درصد تقلیل نخواهد یافت.

نحوه تقسیم درآمدها در استارتاپ

شاید شیرین‌ترین قسمت یک کسب‌وکار برای خیلی از شرکا به درآمد رسیدن استارتاپ و نحوه تقسیم آن باشد. اما نکته قابل‌توجه اینجاست که در استارتاپ­‌ها تا مدت‌ها این درآمد صرف هزینه‌های ضروری می‌شود که ممکن است درگذشته انجام‌گرفته و یا در حال حاضر در جریان باشد.

سرانجام زمانی که کسب‌وکار شما به حدی از درآمدزایی می‌رسد که بتوان آن را بین سهام‌داران تقسیم کرد، نیازمند یک مدیر کسب‌وکار باتدبیر خواهید بود. ازجمله وظایف مدیر کسب‌وکار تدوین یک برنامه دقیق و منظم جهت تقسیم درآمدها است. برای این کار باید ابتدا تمام هزینه‌ها در نظر گرفته شود و مهم‌تر از همه پس از کسر هزینه‌ها و قبل از تقسیم مانده درآمد بین هم بنیان‌گذاران باید یک درصد مشخص و ثابت را به‌صورت اندوخته در یک حساب خاص ذخیره کنید تا در شرایط خاص دست کسب‌وکارتان خالی نباشد.

تجربیات و آموخته‌های شما از چالش‌های قرارداد هم‌بنیانگذاران چه بوده است؟

برای مطالعه سایر مقالات می‌توانید به مجله حقوقی لامینگو مراجعه کنید. فراموش نکنید حتما سوالات و نظراتتان را از طریق کامنت با ما در میان بگذارید.

‌