6 ویژگی اسناد تجاری که باید بدانید!

در معاملات امروزی از اسناد تجاری مانند چک، سفته و برات به وفور استفاده می‌شود؛ اما این اسناد به‌دلیل داشتن رویه‌های متضاد در تصمیم‌های قانونی و جنبه‌های حقوقی، پرسش‌های بسیاری را برای افراد ایجاد کرده‌اند. یکی از این سؤالات مهم، به درک ماهیت و ویژگی اسناد تجاری مربوط می‌شود.

شناخت مشخصات این نوع اسناد برای اطمینان از انجام معاملات امری ضروری است و باعث می‌شود تا طرفین معامله نسبت به تعهدات و حقوق خود آگاهی بیشتری داشته باشند. به‌دلیل اهمیت بالای این موضوع، ما در مقاله دیگری از وبلاگ لامینگو در مورد ویژگی اسناد تجاری صحبت می‌کنیم.

دریافت مشاوره حقوقی

ویژگی اسناد تجاری چیست؟

قانون تجارت با هدف راحتی در گردش پول در معاملات تجاری و برطرف کردن مشکلات انتقال طلب، سند تجاری را ایجاد کرد. برات، سفته و چک سه نوع اصلی اسناد تجاری هستند که با اصطلاح «اسناد براتی» نیز شناخته می‌شوند. این اسناد به‌طور خاص باید دارای مشخصات زیر باشند:

• قابلیت نقل‌وانتقال؛
• جایگزین پول به‌عنوان وسیله پرداخت وجه؛
• متضمن دستور پرداخت مبلغ معین به رؤیت یا به سررسید مدت مشخص؛
• امتیازات و مقررات ویژه قانونی.

هیچ سند فاقد امضاء، اثر انگشت یا مهر معتبر نخواهد بود و سندیت ندارد! امضاء، مهر یا اثر انگشت است که به نوشته سندیت و اعتبار می‌دهد. این مهم در مورد اسناد تجاری نیز صادق است و طرفین معامله باید به آن توجه ویژه داشته باشند. در زیر به ویژگی اسناد تجاری اشاره می‌کنیم:

1- درج طلب در اسناد تجاری

دارنده سند برای اثبات طلب خود به سند تجاری بسنده می‌کند. برای مثال، فردی یک چک با مبلغ یک میلیون را در وجه فرد دیگری صادر می‌کند. فرد دیگر که به‌عنوان دارنده چک شناخته می‌شود، این امکان را دارد تا در تاریخ صدور چک، طلب خود را دریافت کند. درحقیقت، درج طلب یکی از ویژگی‌های اساسی اسناد تجاری است.

گاهی اوقات نیز سند جهت امانت یا برای تضمین صادر می‌شود. برای مثال، ارائه چک تضمینی یا سفته بابت تضمین حسن انجام کار از این دست موارد هستند. به‌دلیل آنکه اسناد تجاری دلیل اصلی طلبکار بودن دارنده آن هستند، در موارد مربوط به امانت یا تضمین باید ضمانت در متن سند قید شود یا ثابت شود چک برای تضمین صادر شده است.

حتماً بخوانید: همه چیز درمورد اسناد تجاری که لازم است بدانید!

2- ویژگی تجریدی اسناد تجاری

ویژگی تجریدی بودن اسناد تجاری، به این معناست که صادرکننده سند تجاری با علم و آگاهی و اختیار خودش و تعهدی که نسبت به پرداخت وجه دارد، اقدام به امضای سند کرده است. بنابراین، بعد از صدور سند تجاری مانند چک، صادرکننده نمی‌تواند با بیان عدم آگاهی نسبت به صدور چک، از پرداخت وجه چک امتناع کند.

وصف تجریدی به‌معنای تفکیک میان دو رابطه حقوقی زیر است:

• رابطه حقوقی مبنای صدور و انتقال سند تجاری (تعهد پایه)
• رابطه حقوقی ناشی از تنظیم و گردش سند تجاری

مهم‌ترین اثر این وصف تجریدی، غیر‌قابل طرح بودن ایرادات مربوط به رابطه حقوقی مبنا در مقابل دارنده سند است. اصل عدم توجه به ایرادات، بدین معناست که امضاءکننده سند تجاری نمی‌تواند در مقابل دارنده سند، دفاعی انجام دهد و ایرادی مطرح کند که ناظر بر روابط پیشین او با دارندگان قبلی سند تجاری است.

3- نقل‌وانتقالات در اسناد تجاری

نقل‌وانتقال از ویژگی اسناد تجاری است که به دارنده سند کمک می‌کند تا او بتواند سند تجاری را به دیگری منتقل کند. دارنده می‌تواند سند را قبل از سررسید یا وصول، در قبال دریافت عوض یا در مقام ایفای تعهدی دیگر، به دیگری واگذار کند. این کار از طریق پشت‌نویسی یا ظهرنویسی سند انجام می‌شود که کاربرد زیادی در مبادلات روزانه دارد.

همانطور که گفته شد، اسناد تجاری قابل نقل‌وانتقال هستند و این قابلیت باعث می‌شود که دارنده سند این توانایی را داشته باشد تا سند را به شخص دیگری واگذار کند. روش انتقال سند تجاری از طریق پشت‌نویسی یا ظهرنویسی انجام می‌شود. همچنین، درخصوص اسنادی که در وجه حامل صادر می‌شوند، انتقال سند بدون ظهرنویسی و از طریق قبض هم انجام می‌شود؛ به این صورت که اولین دارنده چک می‌تواند بدون پشت‌نویسی، آن چک را به دارنده دوم تحویل دهد.

4- مسئولیت تضامنی امضاءکنندگان اسناد تجاری

بگذارید مسئولیت تضامنی امضاءکنندگان را با یک مثال تعریف کنیم:

«فرض کنید آقای X یک چک در وجه آقای Y صادر می‌کند. آقای Y همان چک را به آقای Z انتقال می‌دهد. اگر آقای Z نتواند وجه درج‌شده در سند را از بدهکار بگیرد، این امکان را دارد جهت دریافت پول خود به هرکدام از آقایان X و Y مراجعه کند.»

مسئولیت تضامنی امضاءکنندگان، بدین معناست که نقل‌وانتقالات سند تجاری تحت مسئولیت دارندگان اولیه خواهد بود. آقای Z می‌تواند وجه سند را از هریک از آقایان دیگر به‌طور جداگانه دریافت کند. همچنین، این امکان را دارد تا وجه را از همه آقایان مطالبه کند. اگر هرکدام از آقایان X یا Y وجه را پرداخت کند، مسئولیت دیگری از بین می‌رود.

5- حق انتخاب دادگاه صالح

حق انتخاب دادگاه توسط دارنده یک ویژگی اسناد تجاری است. دارنده سند تجاری می‌تواند برای اقامه دعوی به هرکدام از دادگاه‌های زیر مراجعه کند:

• دادگاه محل اقامت خوانده دعوی؛
• دادگاه محل صدور سند تجاری؛
• دادگاه مربوط به اجرا گذاشتن سند تجاری (برای مثال، دادگاه محلی که برای چک، گواهی عدم پرداخت صادر شده است).

نکته: خوانده کسی است که دارنده سند تجاری می‌خواهد از او شکایت کند.

حتماً بخوانید: اسناد تجاری رسمی است یا عادی ؟

6- درخواست صدور قرار تأمین خواسته​

اگر دارنده سند تجاری در مهلت قانونی بابت عدم پرداخت سند تجاری خود اقامه دعوی کند، این امکان را دارد تا از دادگاه تقاضای صدور قرار تأمین خواسته کند؛ بدین معنا که می‌تواند از دادگاه بخواهد اموال طلبکار را توقیف کند. دادگاه می‌تواند بدون درخواست خسارت احتمالی از طلبکار، قرار تأمین خواسته و توقیف اموال او را صادر کند.

درخواست تأمین خواسته و توقیف اموال بدهکار به استناد ماده 292 قانون تجارت و بند ج ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی انجام می‌شود. البته باید در نظر داشت که این موضوع در مهلت قانونی اقامه دعوی قابل اجرا است. همچنین، خوانده می‌تواند نسبت به طرح دعوی اعتراض کند؛ اما باید مدارک قابل استناد ارائه دهد.

کانال تلگرام لامینگو

کلام آخر

مشخصات و ویژگی اسناد تجاری را در بالا بیان کردیم. اکنون به‌خوبی می‌دانید که اسناد تجاری چه ویژگی‌هایی دارند و در زمان انجام معاملات باید به چه مواردی توجه کنید. شما باید با اشراف کامل به خصوصیات اسناد تجاری، وارد مبادلات تجاری شوید؛ وگرنه این مهم می‌تواند برای شما زیان‌بار باشد. هر سند تجاری اعم از چک یا سفته را باید تحت مشخصات مخصوص به خود، وارد معامله کنید تا در زمان خطر بتوانید طرح دعوی کرده و حق و حقوق خود را دریافت کنید.