مسئولیت نگهداری و مراقبت از فرزندان بر عهده کیست؟

کودکان به عنوان آینده‌سازان جامعه نیازمند توجه و حمایت‌های ویژه‌ای می‌باشند. هر کودکی حق داشتن زندگی خانوادگی و تحت مراقبت و سرپرستی والدین خود قرار گرفتن را دارد. کودک پس از تولد به مراقبت و نگهداری نیاز داشته و بایستی تحت تربیت و آموزش صحیح قرار گیرد تا به درستی رشد و تربیت یابد. بنابراین حضانت یا نگهداری و مراقبت از فرزندان به معنای رفع نیازهای مادی و جسمی و تر و خشک کردن فرزندان، حقی است که قانونگذار برای فرزندان به رسمیت شناخته است.

شیر دادن به کودک

نخستین نیاز هر کودک پس از تولد و یکی از مصادیق نگهداری کودک، نیاز به تغذیه و شیر مادر می‌باشد. از منظر علمی و پزشکی نمی‌توان فواید شیر مادر و تأثیر شگرف آن بر رشد نوزاد را انکار نمود. طبیعتاً شیر مادر از هر غذایی برای کودک مفیدتر و مناسب‌تر است. با این وجود، نکته شایان توجه این است که مطابق ماده 1176 قانون مدنی، مادر مجبور به شیر دادن به فرزند خود نیست، مگر اینکه تغذیه طفل به غیر از شیر مادر ممکن نباشد. از این مقرره می‌توان برداشت نمود که اگر کودک بتواند از طریق دیگری تغذیه شود، مادر می‌تواند از شیر دادن به طفل خود سرباز زند.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

نگهداری و مراقبت از فرزندان در طول زندگی مشترک

ماده 1168 قانون مدنی نگهداری از فرزندان را حق و تکلیف ابوین دانسته است. از این ماده برداشت می‌شود که والدین نمی‌توانند بی‌دلیل از انجام این وظیفه امتناع نمایند. بایستی گفت مادامی که والدین در کنار یکدیگر زندگی نموده و زندگی مشترک آنان به دلایلی چون طلاق، فوت و غیره از هم گسسته نشده است پدر و مادر وظیفه دارند که با همکاری یکدیگر و به صورت مشترک، تکلیف نگهداری و مراقبت از فرزندان را انجام داده و مسئولیت تربیت اطفال را به عهده گیرند.

هزینه‌های نگهداری از فرزندان

هزینه‌های نگهداری از فرزندان که در اصطلاح نفقه نامیده می‌شود، موارد مختلفی چون هزینه‌های پوشاک، تغذیه، مسکن، تحصیل و آموزش، درمان و غیره را در بر می‌گیرد. مقررات حاکم بر پرداخت نفقه فرزندان متفاوت از مقررات نگهداری و مراقبت از فرزندان می‌باشد.

علی‌رغم اینکه تکلیف مراقبت و نگهداری از فرزندان و مسئولیت تربیت آنان به صورت مشترک برعهده پدر و مادر قرار گرفته است، در خصوص نفقه فرزندان، ماده 1199 قانون مدنی این امر را به عهده پدر قرار داده است. چنانچه پدر کودک فوت نموده یا توانایی پرداخت نفقه را نداشته باشد، این وظیفه به عهده اجداد (پدربزرگ‌ها) پدری قرار می‌گیرد. در صورت فوت یا ناتوانی اجداد پدری، انجام این تکلیف بر عهده مادر خواهد بود. در ادامه، قانونگذار تعیین نموده است که در صورت فوت یا ناتوانی مادر نیز نوبت به اجداد و جدات (مادربزرگ‌ها) مادری و جدات پدری می‌رسد.

‌

جهت آشنایی بیشتر با قوانین و مقررات حاکم بر نفقه اقارب به لینک زیر مراجعه نمایید: شکواییه ترک نفقه چیست و پرداخت نفقه اقارب در چه شرایطی لازم است؟

نگهداری و مراقبت از فرزندان پس از فوت یکی از والدین

در صورتی که زندگی مشترک والدین با فوت هرکدام از آن‌ها پایان یابد، مصلحت طفل اقتضاء می‌نماید که حضانت و نگهداری فرزندان بر عهده پدر یا مادری که در قید حیات است قرار گیرد. مواد 1171 قانون مدنی و 43 قانون حمایت خانواده نیز به همین مطلب اشاره داشته و همین حکم را جهت نگهداری و مراقبت از فرزندان پس از فوت یکی از والدینشان وضع نموده اند.

حتی اگر پدر طفل فوت نموده باشد، همچنان حضانت بر عهده مادر خواهد بود و جز در صورت اثبات عدم صلاحیت مادر، حضانت فرزند از او قابل سلب نخواهد بود. شایان ذکر است که حضانت فرزند متفاوت از ولایت قهری جد پدری و یا قیمومت قیم می‌باشد. جد پدری یا قیم تنها وظیفه اداره امور مالی طفل پس از فوت پدر را به عهده دارند، نه نگهداری و حضانت او را.
‌

جهت آشنایی بیشتر با نهاد قیمومت و وظایف قیم به لینک زیر مراجعه نمایید: اموال فرزند صغیر بعد از فوت پدر چگونه اداره می‌شود؟ | آشنایی با قیم

نگهداری و مراقبت از فرزندان پس از جدایی والدین

دیدیم که تا زمانی که زندگی مشترک والدین برقرار باشد، تکلیف نگهداری و مراقبت از فرزندان به صورت مشترک به عهده والدین قرار می‌گیرد. اما زمانی که زندگی مشترک به علت طلاق به جدایی ختم شود، انجام این وظیفه را تنها یکی از والدین بایستی بر عهده گیرد.

امروزه با توجه به تغییرات قوانین حضانت، تفاوتی بین حضانت فرزند دختر و فرزند پسر وجود ندارد. ماده 1169 قانون مدنی حضانت فرزندانی که والدین آن‌ها جدا از هم زندگی می‌کنند را تا هفت سالگی به عهده مادر و پس از آن به عهده پدر قرار داده است. البته این حکم، یک حکم کلی نیست؛ چرا که رعایت غبطه و مصلحت کودک مهم‌تر از هر چیزی است. ممکن است به دلیل رعایت مصلحت کودک، قاضی این حکم را تغییر داده و بر خلاف آن حضانت را بر عهده پدر یا مادر قرار دهد.

سن بلوغ شرعی، یعنی نه سال تمام قمری در دختران و پانزده سال تمام قمری در پسران نیز به عنوان پایان سن حضانت در نظر گرفته شده است. یعنی اگر پس از طلاق والدین، فرزندان به بلوغ برسند دیگر حکم ماده 1169 قانون مدنی یا نظر قاضی در خصوص حضانت فرزندان لازم‌الاتباع نیست، بلکه فرزندان خود می‌توانند تصمیم بگیرند که با کدام یک از والدین خود زندگی نمایند.

حق ملاقات با فرزندان

چنانچه پس از جدایی والدین، حضانت فرزندان به عهده یکی از والدین قرار گیرد، پدر یا مادری که حضانت را بر عهده ندارد مطابق ماده 1174 قانون مدنی حق ملاقات با فرزندانش را خواهد داشت. مطابق ماده 29 قانون حمایت خانواده، دادگاه خانواده موظف است در ضمن رأی خود در خصوص طلاق، تکلیف حضانت فرزندان و ترتیب، زمان و مکان ملاقات فرزندان با پدر، مادر یا سایر بستگان را نیز تعیین نماید.

کانال تلگرام لامینگو

موارد سلب حضانت

طبیعی است که پدر و مادر بیش از هرکس نسبت به فرزندان خود دلسوز بوده و در نگهداری و مراقبت از آنان تمام تلاش خود را به کار خواهند گرفت. از طرف دیگر، قانونگذار حضانت را حق والدین دانسته است؛ به این معنا که نمی‌توانیم بدون علت موجه حضانت را از والدین سلب نماییم. با این وجود در مواردی که عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادر اثبات شود حضانت از وی قابل سلب خواهد بود. مصادیقی از عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی والدین طبق ماده 1173 قانون مدنی عبارت است از:

1. اعتیاد زیان‌آور به الکل، مواد مخدر و قمار

2. شهرت به فساد اخلاقی و فحشاء

3. ابتلا به بیماری‌های روانی با تشخیص پزشکی قانونی

4. سوء استفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضداخلاقی مانند فساد و فحشاء، تکدی‌گری و قاچاق

5. تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف

دریافت مشاوره حقوقی

کلام پایانی

نگهداری و مراقبت از فرزندان و تربیت شایسته آنان مهم‌ترین تکلیف والدین نسبت به فرزندانشان می‌باشد. شایسته است که والدین با همکاری یکدیگر این تکلیف را به عهده گرفته و فرزندان خود را به شایسته‌ترین نحو ممکن نگهداری و تربیت نمایند. در صورت حدوث اختلاف نیز دادگاه بایستی بیش از هر چیز نسبت به رعایت غبطه و مصلحت فرزندان توجه داشته باشد.

با نگارش این گفتار سعی نمودیم تا شما را با قوانین و مقررات حاکم بر حضانت و نگهداری و مراقبت از فرزندان آشنا نماییم. در صورت وجود هرگونه سؤال یا ابهامی در این خصوص، می‌توانید پرش خود را در قسمت دیدگاه‌ها مطرح نموده تا توسط کارشناسان مجموعه به آن‌ها پاسخ داده شود. علاوه بر این مجموعه لامینگو این امکان را برای شما فراهم نموده است تا با مراجعه به قسمت دریافت مشاوره از خدمات مشاوره‌ای تخصصی در حوزه نگهداری و مراقبت از فرزندان بهره‌مند شوید. همچنین می‌توانید با مراجعه با بلاگ لامینگو از مطالعه مطالب حقوقی دیگر نیز بهره‌مند شوید.