قرار وثیقه چه زمانی صادر می‌شود؟ | شرایط ضبط وثیقه

از جمله رایج‌ترین انواع قرار تامین که پس از قرار بازداشت، بیشترین شدت را دارد، قرار وثیقه می‌باشد. ماده 217 قانون آیین دادرسی کیفری به موارد قرار تامین کیفری اشاره کرده و می‌گوید «به منظور دسترسی به متهم و حضور به موقع وی، جلوگیری از فرار یا مخفی شدن او و تضمین حقوق بزه‌دیده برای جبران ضرر و زیان وی، پس از تفهیم اتهام و تحقیق لازم، در صورت وجود دلایل کافی توسط بازپرس صادر می‌شوند.» بند «خ» همان ماده اخذ وثیقه اعم از وجه نقد، ضمانت‌نامه بانکی، مال منقول یا غیرمنقول را به عنوان یکی از قرارها نام می‌برد. تعریف قرار وثیقه و شرایط ضبط مبلغ وثیقه، موضوع بحث ما خواهد بود.

‌

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

تعریف قرار وثیقه

وثیقه در لغت به معنای عهد و پیمان بستن و استوار کردن می‌باشد و قرار وثیقه، قراری است که متهم برای تضمین حضور خود نزد مقام قضایی در زمان مقتضی، مبلغی را به عنوان وثیقه می‌سپارد. قرار وثیقه، پس از قرار بازداشت موقت، بیشترین اطمینان برای دسترسی به متهم را دارد. برخلاف کفالت و وجه التزام، مبلغ تعهد شده، در ابتدا تودیع می‌شود و با ایفای تعهد یا انتفا آن، آزاد می‌شود و منوط به وقوع تخلف نیست.

مطابق متن بند «خ» ماده 217 قانون آیین دادرسی کیفری، وثیقه اعم از وجه نقد، ضمانت‌نامه بانکی، مال منقول یا غیرمنقول است. همچنین اموالی که در رهن باشند یا اموالی که متعلق به دولت و اموال عمومی باشند، امکان به وثیقه گذاردن ندارند. مال موقوفه نیز نمی‌تواند به عنوان وثیقه قرار بگیرد؛ مگر آنکه وقف، مربوط به عرصه باشد که در این حالت اعیان و بنای ساخته شده می‌تواند به عنوان وثیقه تودیع شود. اگر مالی که به وثیقه گذاشته می‌شود، از اموال منقول یا غیرمنقول باشد، باید توسط کارشناس رسمی دادگستری قیمت‌گذاری شده و ارزش ریالی آن مشخص گردد.

مراحل صدور قرار وثیقه

قرار وثیقه در دو مرحله صادر می‌شود. در مرحله اول، مقام قضایی قرار اخذ وثیقه صادر می‌کند. به متهم ابلاغ می‌گردد که باید به میزان ریالی مشخصی وثیقه بگذارد. متهم تا زمان تودیع وثیقه در بازداشت خواهد بود و با تودیع وثیقه آزاد می‌شود تا هر زمان حضور او لازم بود، حاضر شود. این مرحله از صدور قرار وثیقه یکطرفه از سمت مقام قضایی است. مرحله دوم، قرار قبولی وثیقه است. پس از سپردن وثیقه توسط متهم، مقام قضایی بعد از پذیرش وثیقه، قرار قبولی وثیقه را صادر می‌کند. وثیقه‌گذار می‌تواند خود متهم یا شخص ثالث باشد و بعد از سپردن وثیقه، متهم باید از بازداشت آزاد شود. عدم قبول وثیقه باید با ذکر دلیل موجه باشد و بدون ذکر دلیل موجب محکومیت انتظامی می‌شود.

ضمانت اجرای قرار وثیقه و شرایط ضبط آن

اولین موردی که در ضمانت اجرای قرار وثیقه باید بدانیم این است که اگر برای شخصی این قرار صادر شده باشد و نتواند مبلغ وثیقه را تودیع کند، بازداشت می‌شود و بازداشت تا زمان تودیع وثیقه ادامه دارد. شرایط و حقوق متهم در این مورد، تابع مقررات قرار بازداشت خواهد بود.

در ارتباط با ضمانت اجرا و ضبط وثیقه، دو حالت را می‌توان از یکدیگر تفکیک کرد. اول، عدم حضور در زمان لازم و دوم، حضور پس از دستور به ضبط وثیقه و پیش از اتمام عملیات اجرایی آن.

عدم حضور در زمان لازم

پس از آن‌که مبلغ وثیقه تودیع شود، متهم مکلف می‌شود در زمان احضار، خود را به مرجع قضایی معرفی نموده و تحویل دهد. اگر حضور نیابد، به دستور مقام قضایی مبلغ وثیقه ضبط می‌شود. همچنین اگر وثیقه‌گذار شخص ثالث باشد، به او اخظار داده می‌شود تا ظرف مهلت یک‌ماهه متهم را تحویل دهد.

در ماده 230 قانون آیین دادرسی کیفری در این باره می‌خوانیم «متهمی که برای او قرار تامین صادر شده و خود ملتزم شده است یا وثیقه گذاشته است، در صورتی که حضورش لازم باشد، احضار می‌شود و هرگاه ثابت شود بدون عذر موجه حاضر نشده است، در صورت ابلاغ واقعی اخطاریه، وجه التزام تعیین شده به دستور دادستان اخذ و یا از وثیقه سپرده شده معادل وجه قرار ضبط می‌شود. چنانچه متهم، کفیل معرفی کرده یا شخص دیگری برای او وثیقه سپرده باشدبه کفیل یا وثیقه‌گذار اخطار می‌شود که ظرف یک‌ماه متهم را تحویل دهد. در صورت ابلاغ واقعی اخطاریه و عدم تحویل متهم، به دستور دادستان، حسب مورد، وجه‌الکفاله اخذ یا از وثیقه معادل وجه قرار، ضبط می‌شود. دستور دادستان پس از قطعیت، بدون صدور اجراییه در اجرای احکام کیفری و مطابق مقررات اجرای احکام مدنی اجرا می‌شود.»
‌‌

همچنین بخوانید: صدور اجرائیه یا دستور اجرا چه شرایط و مراحلی دارد؟

حضور پس از دستور ضبط وثیقه و پیش از اتمام عملیات اجرایی

در صورتی که متهم پس از دستور دادستان مبنی بر ضبط وثیقه و پیش از آنکه عملیات اجرایی آن تکمیل شود، در مرجع قضایی حضور یابد یا وثیقه‌گذار او را حاضر کند، دادستان از دستور خود مبنی بر ضبط وثیقه رفع اثر می‌کند و دستور ضبط تا حداکثر یک چهارم از وجه قرار را صادر می‌کند. در این حالت اعتبار قرار تامین صادر شده به قوت خود باقی است. به این معنا که متهم یا وثیقه‌گذار مکلف است وجه قرار را که بخشی از آن ضبط شده، به میزان گذشته مجدد تکمیل کند.

منظور از عذر موجه چیست؟

موارد عذر موجه در ماده 178 قانون آیین دادرسی کیفری آورده شده است. مطابق این ماده، جهات زیر عذر موجه محسوب می‌شوند:

الف) نرسیدن یا دیر رسیدن احضاریه به گونه‌ای که مانع حضور شود.

ب) بیماری متهم یا بیماری والدین، همسر یا فرزندان که مانع حضور او شود.

پ) همسر یا یکی از اقربا تا درجه سوم از طبقه دوم فوت شود.

ت) ابتلا به حوادث مهم مثل بیماری‌های واگیردار یا حوادث فورس ماژور مثل سیل و زلزله که مانع تردد گردد.

ث) متهم در توقیف یا حبس باشد.

ج) سایر مواردی که به تشخیص بازپرس، عرفاً عذر موجه محسوب شود.

ابلاغ واقعی چیست؟

قانونگذار شرایطی را برای ابلاغ‌های قضایی در نظر گرفته است که بایستی ابلاغ مطابق آن انجام شود. در صورتی‌که برای ابلاغ انجام شده، مقررات مربوط به آن رعایت شده باشد و ابلاغ توسط مامور ابلاغ به شخص مخاطب آن تحویل شود و رسید دریافت شده باشد، ابلاغ واقعی تلقی می‌شود. همچنین ابلاغ در سامانه ثنا اگر به رویت شخص برسد، ابلاغ واقعی می‌باشد. هدف از تعریف و تشخیص ابلاغ واقعی، تعیین ملاکی است که از طریق آن بتوان علم بر اطلاع مخاطب از محتویات ابلاغ داشت.
‌

برای مطالعه بیشتر بخوانید: آموزش قدم به قدم مشاهده ابلاغیه الکترونیکی سامانه ثنا

اعتراض به دستور ضبط مبلغ قرار وثیقه

اگر متهم نسبت به دستور ضبط وثیقه اعتراضی داشته باشد، این حق برای او در نظر گرفته شده است که بتواند با ثبت شکایت، مانع از اجرای دستور دادستان گردد. اعتراض به دستور دادستان مبنی بر ضبط مبلغ وثیقه سپرده شده، مطابق مقررات قانونی تنها در حالات زیر و ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ قابل انجام است. این حالات و جهات قانونی عبارتند از:

الف) هرگاه مدعی شوند در اخذ وجه التزام و وجه‌الکفاله و یا ضبط وثیقه مقررات مربوط رعایت نشده است.

ب) هرگاه مدعی شوند متهم در موعد مقرر حاضر شده یا او را حاضر کرده‌اند یا شخص ثالثی متهم را حاضر کرده است.

پ) هرگاه مدعی شوند با عذر موجه و جهات مذکور در ماده 178 قانون آیین دادرسی کیفری، متهم نتوانسته حاضر شود یا کفیل و وثیقه‌گذار به همان جهات نتوانسته‌اند متهم را حاضر کنند.

ت) هرگاه مدعی شوند پس از صدور قرار قبولی کفالت یا التزام، معسر شده‌اند.

ث) هرگاه کفیل یا وثیقه‌گذار مدعی شوند تسلیم متهم به علت فوت او در مهلت مقرر ممکن نبوده است.

موارد فوق در ماده 236 قانون آیین دادرسی کیفری تصریح شده است و در صورت وجود هر یک از این شرایط، می‌توان به دستور دادستان در دادگاه کیفری دو اعتراض کرد.

کانال تلگرام لامینگو

جمع‌بندی پایانی

قرار وثیقه از رایج‌ترین قرارهای تامین کیفری می‌باشد که پس از قرار بازداشت، بیشترین شدت را نسبت به سایر قرارها دارد. اگر برای متهمی قرار وثیقه صادر شده باشد، باید در ابتدا و برای آزادی خود مبلغ وثیقه را تودیع کند. اگر متهم نخواهد یا نتواند که وثیقه را بسپارد، تا زمان سپردن وثیقه در بازداشت خواهد ماند. قرار وثیقه کیفری ضمانت اجرایی بالایی دارد و متهم باید در صورت سپردن وثیقه، حتما دقت کافی نسبت به ابلاغات قضایی را داشته باشد که در صورت احضار به مراجع قضایی بتواند در زمان مقرر حضور یابد. عدم حضور می‌تواند موجب ضبط تمام وثیقه گردد.

در صورت نیاز به دریافت راهنمایی در رابطه با مسائل حقوقی خود یا شرایط قرار وثیقه و اعتراض به دستور دادستان مبنی بر ضبط وثیقه، مشاورین و وکلای حقوقی مجموعه لامینگو در کنار شما هستند. با مراجعه به بخش مشاوره حقوقی لامینگو می‌توانید از خدمات تخصصی تیم حقوقی لامینگو بهره‌مند شوید. حتماً ما را با نظرات و پیشنهادات خود در بخش دیدگاه‌ها همراهی فرمایید. همچنین برای مطالعه بیشتر و مشاهده سایر مطالب و موضوعات مورد نظر خود می‌توانید به بلاگ حقوقی لامینگو مراجعه نمایید.