اعاده دادرسی حقوقی چیست و در چه شرایطی امکان‌پذیر است؟

قوانین و مقررات آیین دادرسی، طرق و روش‌های گوناگونی را به منظور اعتراض به آرای صادره از محاکم قضایی پیش‌بینی نموده‌اند، از جمله تجدیدنظرخواهی، فرجام‌خواهی، واخواهی و غیره. اعاده دادرسی یکی از این طرق اعتراض به آراء می‌باشد. این روش که هم در دعاوی حقوقی و هم در دعاوی کیفری مورد استفاده قرار می‌گیرد، ناظر به اعتراض نسبت به آرای قطعی می‌باشد. اعاده دادرسی در دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری متفاوت از هم بوده و هر یک مطابق قوانین و مقررات ویژه‌ای پیش می‌رود. مواد 426 الی 441 قانون آیین دادرسی مدنی به موضوع اعاده دادرسی حقوقی پرداخته است. در این گفتار نیز قصد بررسی همین موضوع و شرایط آن را داریم.

‌

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

اعاده دادرسی حقوقی چیست؟

پس از آن که حکم قطعی از جانب دادگاه صادر شده و یا حکم صادره از جانب دادگاه قطعیت می‌یابد، دیگر امکان توسل به دیگر طرق اعتراض به رأی چون فرجام‌خواهی و تجدیدنظرخواهی وجود نخواهد داشت. در واقع، این موضوع مشمول اعتبار امر مختومه یا اعتبار امر قضاوت شده قرار گرفته و نمی‌تواند مورد رسیدگی مجدد قرار گیرد.

با این حال، اعاده دادرسی حقوقی به عنوان یکی از طرق فوق‌العاده اعتراض به آرای قطعی در قانون آیین دادرسی مدنی پیش‌بینی شده است. در این روش، محکوم‌علیه تحت شرایط خاصی که قانون مقرر نموده است می‌تواند از دادگاه تقاضا نماید تا پرونده مجدداً تحت رسیدگی ماهوی قرار گرفته و در صورت لزوم حکم جدیدی صادر گردد.
‌

 جهات اعاده دادرسی حقوقی

همانطور که اشاره شد، محکوم‌علیه تنها در شرایطی خاص می‌تواند از دادگاه تقاضای اعاده دادرسی نماید. ماده 426 قانون آیین دادرسی مدنی، جهات اعاده دادرسی را به شرح زیر بیان نموده است:

1. موضوع حکم، مورد ادعای خواهان نبوده باشد.

2. حکم به میزان بیشتر از خواسته صادر شده باشد.

3. وجود تضاد در مفاد یک حکم که ناشی از استناد به اصول یا به مواد متضاد باشد.

4. حکم صادره با حکم دیگری در خصوص همان دعوا و اصحاب آن که قبلاً توسط همان دادگاه صادر شده است متضاد باشد بدون آن که سبب قانونی، موجب این مغایرت باشد.

5. طرف مقابل درخواست‌کننده اعاده دادرسی، حیله و تقلبی به کار برده که در حکم دادگاه مؤثر بوده است.

6. حکم دادگاه مستند به اسنادی بوده که پس از صدور حکم، جعلی بودن آن‌ها ثابت شده باشد.

7. پس از صدور حکم، اسناد و مدارکی به دست آید که دلیل حقانیت درخواست‌کننده اعاده دادرسی باشد و ثابت شود اسناد و مدارک یاد شده در جریان دادرسی مکتوم بوده و در اختیار متقاضی نبوده است.

مهلت ارائه درخواست اعاده دادرسی

قانونگذار جهت طرح درخواست اعاده دادرسی مانند دیگر طرق اعتراض به آراء مهلت معینی را در نظر گرفته است. این مهلت برای اشخاص مقیم ایران بیست روز از تاریخ ابلاغ آرای حضوری قطعی یا بیست روز از تاریخ انقضای مهلت واخواهی و درخواست تجدیدنظر نسبت به آرای غیابی است.

به همین ترتیب، مهلت طرح درخواست اعاده دادرسی برای اشخاص مقیم خارج از کشور، دو ماه از تاریخ ابلاغ رأی حضوری یا دو ماه از تاریخ انقضای مهلت واخواهی و درخواست تجدیدنظر نسبت به آرای غیابی می‌باشد.

شایان ذکر است که اگر فرد متقاضی، عذر موجهی چون ابتلا به بیماری مانع حرکت، فوت یکی از والدین، همسر یا فرزندان، بروز حوادث قهریه و غیره داشته و در مهلت مقرر نتواند درخواست اعاده دادرسی را مطرح نماید، می‌تواند در خارج از مهلت مقرر قانونی درخواست خود را طرح نماید.
‌

به منظور آشنایی با حکم قطعی و امکان تغییر آن می‌توانید به لینک زیر مراجعه نمایید: حکم قطعی چیست و آیا مفاد آن قابل تغییر است؟

انواع اعاده دادرسی حقوقی

قانون آیین دادرسی مدنی، اعاده دادرسی حقوقی را بر دو قسم اعاده دادرسی اصلی و طاری تقسیم نموده است. زمانی که متقاضی اعاده دادرسی به صورت مستقل این درخواست را از دادگاه می‌نماید، با اعاده دادرسی اصلی روبه‌رو خواهیم بود. این درخواست بایستی به دادگاه صادرکننده حکم تقدیم گردد.

اما زمانی که در جریان رسیدگی به یک دعوی، یک حکم قطعی صادر شده باشد و این حکم بعدها در دعوایی دیگر مورد استناد قرار گیرد، کسی که حکم به ضرر او می‌باشد می‌تواند درخواست اعاده دادرسی نسبت به آن حکم را نماید. این نوع از اعاده دادرسی، اعاده دادرسی طاری نامیده شده و درخواست آن تقدیم دادگاهی می‌گردد که حکم در آنجا مورد استناد قرار گرفته است.

دریافت مشاوره حقوقی

مراحل و نحوه اعاده دادرسی حقوقی

چنانچه پس از صدور حکم قطعی از جانب دادگاه، هر یک از طرفین یکی از جهات اعاده دادرسی حقوقی را احراز نموده باشد، می‌تواند با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات قضایی، دادخواست اعاده دادرسی خود را با استناد به یکی از جهات اعاده دادرسی ثبت نماید. مستنداتی که نشان‌دهنده ذی‌حق بودن فرد متقاضی می‌باشد نیز بایستی به این دادخواست ضمیمه گردد.

دادگاه صادرکننده حکم قطعی با قبول یا رد دادخواست فوق، اقدام به صدور قرار می‌نماید. در صورت قبول درخواست، پرونده از حالت مختومه خارج شده و دادگاه رسیدگی ماهوی به پرونده را آغاز خواهد کرد. در این مرحله، جز آنچه در دادخواست اعاده دادرسی درج می‌گردد، خواسته دیگری مورد رسیدگی قرار نمی‌گیرد. در صورتی که در فرآیند رسیدگی مجدد، دادگاه درخواست اعاده دادرسی را وارد تشخیص دهد، حکم صادره را نقض نموده و حکم جدیدی صادر می‌نماید.

‌ ‌

مندرجات دادخواست اعاده دادرسی حقوقی

وفق ماده 435 قانون آیین دادرسی مدنی، دادخواست اعاده دادرسی حقوقی بایستی شامل مندرجات ذیل باشد:

1. نام و نام خانوادگی و محل اقامت و سایر مشخصات درخواست‌کننده و طرف مقابل او.

2. حکمی که مورد درخواست اعاده دادرسی است.

3. مشخصات دادگاه صادرکننده حکم.

4. جهتی که موجب درخواست اعاده دادرسی شده است.

کانال تلگرام لامینگو

کلام نهایی

اعاده دادرسی از جمله طرق فوق‌العاده و استثنایی اعتراض به رأی دادگاه است. این روش هم در دعاوی حقوقی و هم در دعاوی مدنی مورد استفاده قرار می‌گیرد. علی‌رغم آن که پس از صدور حکم قطعی یا قطعیت یافتن حکم صادره از جانب دادگاه، پرونده شامل اعتبار امر مختومه شده و نمی‌تواند مورد رسیدگی مجدد قرار گیرد، اما اگر یکی از جهات مذکور در ماده 426 قانون آیین دادرسی مدنی وجود داشته باشد، هر یک از طرفین می‌تواند از دادگاه تقاضای اعاده دادرسی حقوقی نماید. به موجب این درخواست، پرونده از حالت مختومه خارج شده و مجدداً مورد رسیدگی قرار می‌گیرد. در صورت وارد بودن درخواست، حکم صادره نقض و حکم جدیدی صادر می‌گردد.

در نگارش این مقاله تلاش شده است تا کلیه شرایط و ساز و کارهای اعاده دادرسی حقوقی به تفصیل توضیح داده شود. چنانچه پس از مطالعه این گفتار، با هر سؤال یا ابهامی در این زمینه مواجه شدید، می‌توانید پرسش خود را در قسمت دیدگاه‌ها درج نمایید تا کارشناسان مجموعه لامینگو در اسرع وقت به آن‌ها پاسخ دهند. در صورت نیاز به دریافت مشاوره تخصصی در این زمینه نیز می‌توانید به قسمت دریافت مشاوره مراجعه نموده و از مشاورین متخصص مجموعه لامینگو مشورت بگیرید. علاوه بر این، پیشنهاد می‌شود تا به منظور کسب اطلاعات بیشتر در زمینه‌های مختلف حقوقی چون قراردادها، دعاوی کیفری و غیره به بلاگ لامینگو مراجعه نموده و مطالب حقوقی منتشر شده در سایت را مطالعه نمایید.