تفاوت میان قرارداد، تفاهم نامه و توافق نامه چیست؟

تفاهم‌نامه یا قرارداد متداول‌ترین اسامی هستند که افراد بر روی توافقات خود می‌گذارند. برخی حقوق‌دانان میان ماهیت قرارداد و تفاهم‌نامه تفاوت قائل می‌شوند اما بگذارید حقیقتی را به شما بگویم، در اصل این دو با هم هیچ تفاوتی ندارند!  در واقع ماهیت و محتوای یک قرارداد تعیین کننده است تا اسم و عنوان آن. یعنی چه؟

وقتی هر گردی گردو نیست اما هر تفاهم‌نامه‌ای قرارداد هست!

به عنوان مثال شما اسم قرارداد خود را “قرارداد فروش” گذاشته‌­اید اما محتوا و بندهای آن راجع به قرارداد اجاره است. حال فکر می­‌کنید از لحاظ حمایت­‌های قانونی شما یک قرارداد فروش دارید یا قرارداد اجاره؟ جواب درست قرارداد اجاره است.

پس با این اوصاف تفاوتی وجود ندارد میان این که شما قرارداد، تفاهم­‌نامه، توافق­‌نامه یا غیره و ذلک دارید. مساله این است که در محتوای آن چه نوشته و امضا کرده‌­اید. خیلی ساده به نظر می­‌رسد این­‌طور نیست؟ پس این همه تناقض از کجا نشات می گیرد؟

تفاهم‌نامه خارجی یا داخلی مساله این است!

تناقض اصلی میان علما از زمانی ایجاد شد که در عرصه حقوق بین‌الملل توافقاتی میان دولت‌ها انجام می‌گرفت که ماهیتی متفاوت با قرارداد‌های عادی داشت.

این تفاهمات ضمانت اجرایی سخت و قطعی مثل قراردادها نداشتند و در واقع به عنوان زمینه و مقدمه ای برای همکاری‌های بعدی طرفین استفاده می­‌شدند. احتمالا همین الان اسم یکی از این تفاهم­‌نامه­‌ها به ذهنتون رسید.

رفته رفته افراد هم در صحنه‌ی حقوق خصوصی و تعاملات روزانه خود، از دست بازیگران عرصه بین‌الملل تقلب کردند و آن‌ها هم میان خود توافقاتی با عنوان “تفاهم‌نامه” منعقد کردند. اما واقعا ماهیت تفاهم‌­نامه­‌هایی که میان افراد تنظیم می­‌شود، چیست؟

همه چیز درباره­‌ی ماهیت تفاهم‌نامه یا MOU

تفاهم‌نامه یا Memorandum of Understanding که به مختصر MOU نامیده می‌­شود، در واقع سندی دو یا چند جانبه میان طرفین آن است که بیانگر هم‌سویی خواسته­‌های آن­‌ها می‌باشد. افراد اغلب در مواردی که قصد درگیری با مسئولیت تعهدات قراردادی منسجمی ندارند، به تفاهم­‌نامه­‌هایی مانند همکاری روی می‌­آورند.

همچنین گاهی پیش می­‌آید که افراد در شرایط و موقعیت مناسبی برای ورود به یک قرارداد نیستند. در این مواقع  بهترین روش استفاده از تفاهم‌­نامه است. به عنوان مثال فرض کنید  شما به تازگی با فردی آشنا شده­‌اید که ایده‌­ای مشابه شما دارد و احتمال می‌­دهید در آینده بتوانید همکاری خوبی داشته باشید. با این که شناخت کافی از فرد مقابل ندارید، ولی می­‌خواهید کار مورد نیاز خود را با وی به انجام برسانید. معمولا در این شرایط که شناخت کافی وجود ندارد، افراد امضای تفاهم­‌نامه‌­ای با الزامات قانونی کمتر به جای قراردادی منسجم ترجیح می­‌دهند. در واقع به صورت کلی شما در تفاهم‌نامه از برنامه‌ها و توافقات آینده سخن می­‌گویید و به نوعی زمینه را برای مذاکرات آماده خواهید کرد.

تنظیم قرارداد سفارشی

آیا تفاهم‌‌نامه الزام آور است؟

اختلاف نظر زیادی بر سر این مساله وجود دارد که آیا تفاهم‌نامه با خود الزام قانونی همراه می آورد یا خیر اما بهترین پاسخ به این سوال، هم بله هم خیر است!

همان­‌طور که در قبل گفتم بسیاری افراد با این تصور که تفاهم‌نامه الزامی نیست، اقدام به انعقاد آن می‌کنند. اما در نظام حقوقی ما قانون برای تمامی توافقات افراد احترام قائل بوده و آن­‌ها را به رسمیت می­‌شناسد.

پس نکته­‌ی مهم این­جا باز هم همان محتوای متن تفاهم­‌نامه است. یعنی اگر در تفاهم­‌نامه نشانه‌­ای از ایجاد تعهد وجود داشته باشد، مسئولیت قانونی متوجه فرد خواهد شد و صرف عنوان “تفاهم‌­نامه” نمی­‌تواند از بار آن شانه خالی کند. معمولا برای شناسایی این نشانه­‌های ایجاد تعهد، مشاور حقوقی می­‌تواند بهترین راهنمای شما باشد. اما به صورت کلی می‌توانید با رعایت کردن نکات مهمی، از به وجود آمدن مشکلات احتمالی جلوگیری نمایید.

چگونه تفاهم نامه ای بنویسم که عاقبت به خیر شود؟

• سکوت نکنید: بهتر است در متن تفاهم‌نامه به الزامی نبودن شروط آن اذعان کنید و حتما به صورت واضح عنوان کنید که مفاد این تفاهم‌نامه برای طرفین آن الزامی نمی باشد. در نظر بگیرید که سکوت شما در ضمن تفاهم‌نامه به منزله‌ی الزام‌آور بودن آن خواهد بود.

• گزیده بگویید: سعی کنید در متن تفاهم­‌نامه به جزییات به میزان مناسبی بپردازد. نه کلی بگویید که بتوان از آن تفسیرهای متفاوتی کرد و نه خیلی به جزییات بپردازید که بار مسئولیت طبق شرایط محدود شده سنگین‌­تر شود.
• ضمانت اجرایی تعیین کنید: همواره احتمال پایبند نبودن طرفین به تعهداتشان وجود دارد. در صورت وقوع این اتفاق شما می­‌توانید با تعیین کردن وجه التزام یا خسارت، از فرآیندهای پیچیده برای رسیدن به حق خود پیشگیری نمایید.

برای مطالعه سایر مقالات می‌توانید به مجله حقوقی لامینگو مراجعه کنید. فراموش نکنید حتما سوالات و نظراتتان را از طریق کامنت با ما در میان بگذارید.