خسارت ناشی از عدم انجام تعهد چیست و مطالبه آن چه شرایطی دارد؟

ممکن است در مواردی با این موضوع مواجه شده باشید که در قراردادی، فردی متعهد به انجام عمل مشخصی است، اما از انجام آن سرباز می‌زند و تکلیف خود را انجام نمی‌دهد. در چنین شرایطی ممکن است طرف دیگر قرارداد از این نقض تعهد دچار خسارت شود و زیان ببیند. در چنین مواقعی وی می‌تواند خسارت ناشی از عدم انجام تعهد را مطالبه کند. در این گفتار قصد داریم این خسارت را به‌طور کامل شرح دهیم و نحوه مطالبه حقوقی آن را توضیح دهیم.

طبق ماده ۱۰ قانون مدنی تمام قراردادهای منعقد شده میان افراد، معتبر و لازم‌الاجرا هستند و طرفین باید نسبت به مقررات آن پایبند باشند. بنابراین اگر کسی تعهد و تکلیف خود را به انجام نرساند می‌توان از طریق مراجع حقوقی او را به انجام تعهد وادار کرد. اما گذشته از این، در برخی موارد این امکان وجود دارد تا طرف زیان‌دیده قرارداد به دلیل عدم انجام تعهد بتواند خسارتی را از فرد مدیون دریافت کند. به این خسارت، خسارت ناشی از عدم انجام تعهد می‌گویند.

‌

این مطلب را نیز بخوانید: ماده 10 قانون مدنی و تاثیر آن بر قراردادهای خصوصی

شرایط مطالبه خسارت ناشی از عدم انجام تعهد

گفتیم که اگر یکی از طرفین قرارداد از انجام تعهدی که موظف به انجام آن است خودداری کند می‌توان در مواردی این خسارت را مطالبه کرد. بنابراین در تمام موارد، امکان مطالبه این خسارت نیست و باید شرایط ذیل وجود داشته باشد.

الف. گذشتن زمان انجام تعهد

اگر تعهد دارای مدت تعیین‌شده‌ای است، باید این زمان گذشته و اتمام یافته باشد.

ب. وجود ضرر در اثر عدم انجام تعهد

فرد طلبکار، باید از عدم انجام تعهد دچار زیان و ضرر شده باشد و باید بتواند این زیان را نزد مرجع قضایی اثبات کند.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

ج. رابطه سببیت میان عدم انجام تعهد و ضرر واردشده

ضرر باید نتیجه مستقیم عدم انجام تعهد فرد متعهد باشد و فرد متضرر باید این امر را در دادگاه ثابت کند.

د. خودداری مدیون از انجام تعهد

مدیون باید از انجام تعهد خودداری کند و اگر به موجب دلایل قهری و خارج از اراده خود نتواند تکلیف را انجام دهد، مسئولیتی نخواهد داشت. برای مثال اگر این فرد به دلیل تصادف یا بیماری نتواند تکلیف را به انجام برساند مسئولیتی برای پرداخت خسارت ندارد.

ه. پیش‌بینی شدن خسارت ناشی از عدم انجام تعهد

این پیش‌بینی می‌تواند به موجب عرف یا با تصریح در قرارداد یا قانون باشد.

و. عدم دخالت شخص زیان‌دیده در انجام تعهد

شخصی که از عدم انجام تعهد فرد دیگر دچار زیان شده است نباید در عدم انجام آن تعهد نقشی داشته باشد؛ در غیر این صورت مستحق دریافت خسارت نخواهد بود.

ز. لزوم صحیح، موجود و قابل مطالبه بودن تعهد اصلی

تعهدی را می‌توان مطالبه کرد که به موجب قانون، موجود و قابل مطالبه باشد و مدیون به سببی از آن بری نشده باشد. تعهد باطل را نه می‌توان اجرا کرد و نه می‌توان از بابت تاخیر یا انجام ندادن آن خسارت خواست.

عدم امکان گرفتن خسارت ناشی از خسارت

خسارت ناشی از خسارت، زمانی رخ می‌دهد که فرد زیان‌دیده نتواند خسارتی را که مستحق آن است از فرد زیان‌کار دریافت کند و حال به دلیل عدم دریافت خسارت، خسارت دیگری را ادعا کند. امکان گرفتن خسارت ناشی از خسارت در موضوع مورد بحث ما وجود ندارد.

دریافت مشاوره حقوقی

وجه التزام در این نوع خسارت

وجه التزام، مبلغ معینی است که برای خسارت ناشی از عدم انجام تعهد تعیین می‌شود و هدف آن امنیت بیشتر قراردادی است؛ به این معنا که در صورت تعیین وجه التزام در قرارداد و عدم انجام تعهد توسط متعهد، وی باید مبلغ وجه التزام را به عنوان خسارت پرداخت کند. یکی از مزایای بزرگ قرار دادن وجه التزام در قرارداد این است که با وجود آن دیگر نیازی به اثبات ورود خسارت یا ضرر و زیان نیست. در حالی‌که بدون وجود وجه التزام، فرد متضرر باید ورود خسارت به خود را در دادگاه اثبات کند و اگر دادگاه به نفع خواهان رأی دهد خسارت با نظر کارشناس تعیین خواهد شد. بنابراین وجود وجه التزام باعث سهولت بسیار زیاد أخذ خسارت ناشی از عدم انجام تعهد می‌شود.

‌

این مطلب را نیز بخوانید: وجه التزام در قرارداد و نحوه مطالبه آن

وقوع فورس ماژور برای متعهد

اگر شخص متعهد بتواند در دادگاه ثابت کند که عدم انجام تعهد او به دلیل رخ دادن وقایع غیرمترقبه، ناگهانی و خارج از اختیار و اراده او بوده است و نمی‌توانست از آن اتفاق جلوگیری کند، مسئولیتی برای پرداخت خسارت نخواهد داشت. زیرا باید وی به صورت ارادی از انجام آن عمل خودداری کرده باشد.

حالت عدم اجرای بخشی از قرارداد

خودداری از اجرای قرارداد ممکن است ناظر به بخشی از آن باشد. طلبکار می‌تواند از پذیرفتن بخشی از موضوع تعهد امتناع ورزد. در این فرض هرگاه موضوع تعهد تجزیه‌پذیر باشد (مانند پرداخت پول)، مسئولیت بدهکار نیز درباره بخشی که اجرا شده است از بین می‌رود و نسبت به بخش اجرا نشده باقی می‌ماند، ولی هرگاه تعهد را نتوان تجزیه کرد (مانند به کار انداختن کارخانه‌ای که تا کمال همه لوازم فنی انجام نمی‌پذیرد) اجرای بخشی از آن به متعهد سودی نمی‌رساند و طلبکار می‌تواند خسارت عدم انجام تمام تعهد را از او بگیرد. به بیان دیگر، اجرای بخش تجزیه‌ناپذیر عقد در حکم خودداری از اجرای تمام آن است.

عدم امکان جمع مطالبه این خسارت با درخواست اجرای اصل آن

این نکته بیانگر این است که خواهان دعوا نمی‌تواند هم خسارت ناشی از عدم انجام تعهد و هم اجرای اصل تعهد را از دادگاه مطالبه کند. زیرا این خسارت به نوعی بدل انجام اصل تعهد است و فرد متضرر حق ندارد هم اصل دین و هم بدل آن را باهم مطالبه کند. از طرفی دیگر در خسارت ناشی از تاخیر در انجام تعهد این امکان وجود دارد، زیرا خسارت تاخیر تادیه برای جبران ضرری داده می‌شود که از تاخیر مدیون حاصل شده است و بدل اصل تعهد نیست.

کانال تلگرام لامینگو

در پایان

خسارت ناشی از عدم انجام تعهد زمانی مطرح می‌شود که فرد متعهد از انجام تکلیف خود سرباز بزند و باعث ورود ضرر به طرف دیگر قرارداد شود. این عدم انجام تعهد نباید ناشی از دلایل قهری و خارج از اختیار او باشد. همچین امکان درخواست این خسارت با مطالبه اجرای اصل تعهد ممکن نیست. بهتر است در قرارداد برای این خسارت وجه التزامی تعیین شود، زیرا در این صورت نیازی به اثبات خسارت نخواهد بود. در این مطلب تلاش کردیم تمام شرایط و نکات لازم برای مطالبه خسارت ناشی از عدم انجام تعهد را بیان کنیم. شما می‌توانید سؤالات خود را در ارتباط با این مطلب در انتها برای ما نوشته و با ما به اشتراک بگذارید. همکاران ما در سریع‌ترین زمان ممکن به پرسش‌های شما پاسخ می‌دهند و ابهامات شما را رفع خواهند نمود.

اگر قصد کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه را دارید می‌توانید با همکاران ما در تیم حقوقی لامینگو در ارتباط باشید و اطلاعات مورد نظر را از این اشخاص تحت قالب مشاوره حقوقی لامینگو به صورت حضوری یا تلفنی دریافت نمایید.

بلاگ حقوقی لامینگو را دنبال کنید!

مطلبی که تا به اینجا آن را مطالعه نمودید یکی از هزاران محتوای تولیدی در بلاگ حقوقی لامینگو است. همکاران ما در تیم تولید محتوای لامینگو روزانه مطالبی را تهیه و در این بلاگ منتشر می‌کنند که مطالعه این مطالب به افزایش دانش حقوقی شما کمک می‌کند. در همین راستا، پیشنهاد ما به شما این است که اگر از مطالعه این مطلب رضایت داشته و مطالعه آن برای شما مفید بوده است، وارد بلاگ حقوقی لامینگو شوید و سایر محتواهای این بلاگ را نیز مطالعه نمایید. در پایان، ضمن تشکر از زمان و توجه شما خواهشمندیم تا نظرات و دیدگاه‌های خود را برای ما بنویسید و از این طریق به ما در بهبود کیفیت مطالب کمک کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر و جدیدترین اخبار حقوقی، لامینگو را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید و ما را به دوستان و همکاران خود نیز معرفی نمایید.