رویالتی یا بهره مالکانه و ماهیت و موارد استفاده از این قرارداد را بیشتر و دقیق‌تر بشناسیم!

رویالتی یا بهره مالکانه، مبلغی است که برای بهره‌وری از حق یک مال یا منبع به مالک یا صاحب آن مال پرداخت می‌گردد. رویالتی یک روش سرمایه‌گذاری است که شخص سرمایه‌گذار برای مثال با حمایت از پدیدآورنده امتیاز استفاده از یک اثر را برای خود می‌کند. بهره مالکانه از اموال و آثار دامنه بسیار گسترده‌ای داشته و در موارد بسیاری مانند منابع طبیعی، آثار هنری و غیره، قابل مشاهده است.

اشخاص برای استفاده از امتیاز یک مال، قراردادی را با صاحب یا مالک آن مال منعقد نموده و در متن این قرارداد که یک قرارداد سرمایه‌گذاری می‌باشد، ابعاد مختلف همکاری خود را وارد نموده و در ارتباط با جزئیات این قرارداد سرمایه‌گذاری تعیین تکلیف می‌نمایند. در نهایت، می‌توان چنین نتیجه گرفت که رویالتی یا بهره مالکانه یا حق امتیاز، مبلغی است که در ازای استفاده از دارایی یک شخص حقیقی یا حقوقی به وی پرداخت می‌گردد.

امروزه اشخاص بسیاری اقدام به سرمایه‌گذاری از طریق عقد قرارداد رویالتی می‌نمایند و در همین راستا، شما می‌توانید نمونه قرارداد حق امتیاز یا رویالتی را از طریق ورود به لینک زیر از متخصصلن حقوقی لامینگو دریافت نموده و مورد استفاده قرار دهید.

تنظیم قرارداد رویالتی

مفهوم و ماهیت رویالتی چیست؟

هر کسب‌وکاری که ایجاد می‌گردد، هر اثری که تولید می‌شود و هر منبع طبیعی و غیرطبیعی، دارای بهره و ارزشی می‌باشد که سبب سودآوری برای صاحبین آن است. برای مثال، منابع طبیعی ازجمله معادن و ذخایر طبیعی سوخت که مالکیت آن در اختیار دولت است، روزانه سبب ایجاد سود اقتصادی می‌گردد اما، این سود اقتصادی زمانی ایجاد می‌شود که بهره‌برداری درستی از این منابع انجام گردد.

برای مثال، یکی از منابع کسب درآمد برای کشورهایی که دارای منابع نفتی و چاه نفت می‌باشند، استخراج نفت خام و صادرات آن به سایر کشورها است و کشورها نیز همواره به این منبع درآمد خود توجه ویژه‌ای دارند. حال ممکن است کشوری امتیاز بهره‌برداری از بخشی از منابع طبیعی را به بخش خصوصی واگذار نماید و در ازای آن، مبلغی را تحت عنوان رویالتی دریافت نماید که این مبلغ عموماً بخشی از درآمد خالص یا ناخالصی است که بخش خصوصی از طریق بهره‌برداری از چاه‌های نفت کسب می‌نماید.

مثالی که در بالا ذکر شد، تنها یکی از مواردی است که قرارداد رویالتی به آن نفوذ کرده و این قرارداد ممکن است در هر زمینه‌ای منعقد گردد چرا که صاحبین آثار، منابع و کسب‌وکارها، همواره در پی جذب سرمایه‌گذار با هدف توسعه و ایجاد پیشرفت در تجارت خود می‌باشند و به همین دلیل، واگذاری حق امتیاز بهره‌برداری از اموال خود، همیشه یکی از راه‌های مطمئن سرمایه‌گذاری بوده است. حق امتیاز یا رویالتی می‌تواند مواردی مانند حق بهره‌برداری از منابع طبیعی و غیرطبیعی، حق امتیاز نمایندگی فروشگاه‌ها و رستوران‌ها، حق چاپ و تکثیر آثار هنری، حق انتشار کتاب، حق استفاده از علامت و نشان تجاری شرکت‌ها و غیره باشد که هرکدام از این موارد نیز عقد قراردادی مختص به خود را اقتضاء می‌نماید.

نمونه قرارداد رویالتی چیست و عقد آن چه مزیتی دارد؟

قرارداد رویالتی یا حق امتیاز قراردادی است که میان صاحب دارایی و شخصی که متقاضی دریافت حق امتیاز بهره‌برداری یا استفاده از مالکیت این دارایی است، منعقد می‌گردد. در واقع با عقد قرارداد رویالتی، صاحب اثر یا مال یا شرکت، به متقاضی دریافت حق امتیاز، این مجوز را اعطا می‌نماید که از دارایی وی استفاده نموده و در مقابل، مبلغی را در ازای آن پرداخت نماید. این قرارداد سرمایه‌گذاری برای هر دو طرف قرارداد دارای سود است؛ از سویی، صاحب دارایی از این طریق امکان استفاده بیشتر از اثر خود را داشته و همچنین می‌تواند از طریق اعطای حق امتیاز، اثر یا کسب‌وکار خود را وارد بازارهای جدید و نو نماید و از سویی دیگر، متقاضی دریافت حق امتیاز می‌تواند بر روی منبع یا مال یا اثری سرمایه‌گذاری و استفاده نماید که خود به‌صورت مستقل قادر نبوده تا مالک یا صاحب یا خالق آن باشد.

در این قرارداد طرفین باید هر آنچه به اجرای موضوع قرارداد کمک می‌نماید و سبب تبیین روابط قراردادی آن‌ها با یکدیگر می‌گردد، درج نمایند. توجه داشته باشید بهتر است تنظیم این قرارداد را از افرادی که تخصص کافی در این زمینه را دارا می‌باشند، درخواست نمایید زیرا قرارداد رویالتی کی از قراردادهای نوین سرمایه‌گذاری است و جزو عقود نامعین قانون مدنی می‌باشد. قرارداد حق امتیاز مشمول ماده 10 قانون مدنی است که قانون مدنی در ذیل این ماده، عقودی را که به‌طور خاص قوانین مربوط به آن‌ها و همچنین آثار مترتب بر آن‌ها در قانون عنوان نگشته است را عقود نامعین خوانده است و به اشخاص این مجوز را اعطا نموده است که این قراردادها را در چارچوب قوانین نظم عمومی و مقررات شرعی تنظیم نموده و به آن‌ها پایبند باشند؛ قرارداد رویالتی نیز یکی از همین انواع عقود نامعین ماده 10 قانون مدنی می‌باشد.

کانال تلگرام لامینگو

در قرارداد رویالتی می‌توان بر اعطای چه امتیازهایی توافق نمود؟

به‌طور کلی در قرارداد رویالتی می‌توان بر اعطای هر نوع امتیازی که طرفین قرارداد یعنی مالک دارایی و شخص متقاضی بر اعطای آن رضایت دارند، توافق کرد. در ادامه با برخی از مهم‌ترین امتیازهایی که تحت قرارداد رویالتی قابل واگذاری می‌باشد آشنا می‌شویم.

امتیاز نشر کتاب

پیش‌تر نیز بیان شد که رویالتی دایره شمول وسیعی دارد و امتیازهای زیادی را می‌توان در ذیل این قرارداد واگذار کرد. یکی از اصلی‌ترین موضوعات قرارداد رویالتی، واگذاری امتیاز نشر کتاب از سوی نویسنده آن به ناشر می‌باشد؛ نویسندگانی که مشغول به نوشتن و خلق یک اثر ادبی می‌باشند، در پی این هستند که کتاب خود را وارد بازار نموده و منتشر نمایند و در این مسیر، باید با ناشرین عرصه نشر کتاب همکاری نمایند و از سویی ناشرین کتاب نیز با انتشار کتب مختلف، فعالیت خود در این حوزه را ادامه داده و از امتیاز کتابی که شخص دیگری آن را نوشته است، استفاده می‌نمایند.

امتیاز پخش آثار هنری

موضوع بعدی که در ذیل قرارداد رویالتی می‌گنجد، حق امتیاز پخش آثار هنری مانند موسیقی یا فیلم است. هر اثر هنری برای دیده شدن به فضایی احتیاج دارد که این فضا ممکن است تلویزیون، رادیو، پلتفرم‌های اجتماعی و یا هر رسانه دیگری باشد. صاحبین این رسانه‌ها با عقد قراردادی، امتیاز آثار هنری را از صاحبین آن خریداری نموده و اقدام به پخش آن می‌نمایند و صاحب اثر نیز علاوه بر دیده شدن اثر خود، مبلغی در ازای این حق امتیاز از شخصی که مالک یا صاحب رسانه مذکور می‌باشد، دریافت می‌نماید.

امتیاز فرانشیز

یکی دیگر از امتیازاتی که می‌توان در ذیل موضوع نمونه قرارداد رویالتی به آن پرداخت، امتیاز فرانشیز است. تصور کنید شخصی اقدام به راه‌اندازی کسب‌وکار خود می‌نماید و در طی سالیان طولانی، تجارت خود را گسترش می‌دهد به‌طوری که این تجارت در شهرها و حتی کشورهای گوناگون نمایندگی داشته و در ابعاد بزرگی در حال جریان است. وجود چنین کسب‌وکارها و تجارت‌هایی سرمایه‌گذاران را وسوسه می‌کند تا در این تجارت سرمایه‌گذاری کنند و این سرمایه‌گذاری اغلب به این طریق است که سرمایه‌گذار امتیاز انجام فعالیت به‌ نمایندگی و تحت نشان و علامت تجاری تجارت مزبور را از صاحب آن خریداری نموده و اقدام به فعالیت در این زمینه می‌نماید. این حق امتیاز، فرانشیز نام دارد که قراردادی بسیار رایج میان سرمایه‌گذاران و تجارت‌های بزرگ در سرتاسر دنیا بوده و یکی از موضوعات اصلی قرارداد رویالتی می‌باشد.

امتیاز بهره‌برداری از منابع طبیعی

علاوه بر موارد بالا، امتیاز دیگری وجود دارد تحت عنوان امتیاز بهره‌برداری از منابع طبیعی مانند سوخت‌های مختلف و معادن که از سوی مالکین این منابع طبیعی که در اغلب مواقع دولت‌ها می‌باشند، به اشخاصی که قصد بهره‌برداری از منابع موجود را داشته و می‌توانند حق امتیاز بهره‌برداری یا رویالتی را پرداخت نمایند، اعطا می‌گردد. برای مثال، دولت‌ها ممکن است حق استخراج معادن مختلف را در اختیار اشخاصی قرار دهند که امکانات لازم برای استخراج را داشته و می‌توانند مبلغی در ازای حق امتیاز بهره‌برداری پرداخت کنند.

تنظیم نمونه قرارداد رویالتی یا اعطای حق امتیاز چگونه است؟

همان‌طور که گفته شد در حقوق ایران قراردادی تحت عنوان رویالتی یا خرید امتیاز مالکیت آثار هنری یا بهره‌برداری از اموال وجود ندارد و این قرارداد یک عقد نامعین است. با این وجود، طرفین این قرارداد باید در طول مدت اعتبار قرارداد به انجام مفاد و اجرای موضوع قرارداد پایبند بوده و نباید بدون تراضی یکدیگر به این قرارداد خاتمه دهند. در همین راستا، طرفین قرارداد رویالتی برای آنکه موضوع قرارداد انجام گردد و طرفین قرارداد به اهداف خود از عقد این قرارداد نائل آیند، باید مواردی را در این قرارداد درج نمایند.

طرفین قرارداد رویالتی باید مشخصات کامل طرفین قرارداد، موضوع قرارداد که همان نوع امتیاز اعطایی می‌باشد، تعهدات هر یک از اشخاص صاحب دارایی و متقاضی خرید حق امتیاز، حقوق هر یک از طرفین قرارداد، مدت زمان اجرای قرارداد، مبلغ رویالتی و شیوه پرداخت نرخ حق امتیاز، ضمانت اجرای تخلف از انجام تعهدات، مرجع حل اختلاف، تأثیر فورس‌ماژور و تغییر بنیادین شرایط در روند اجرای موضوع قرارداد رویالتی، موارد فسخ قرارداد، مکان استفاده از حق امتیاز دارایی، مبنای تعیین نرخ حق امتیاز و سایر موارد لازم براساس موضوع قرارداد را در هنگام تنظیم متن قرارداد در آن بنویسند و سپس قرارداد را در چند نسخه تنظیم و آن را امضاء نمایند.

هرکدام از این موارد اهمیت ویژه‌ای در قرارداد رویالتی داشته و عدم اشاره و درج آن در متن قرارداد، ممکن است سبب ورود ضرر و زیان به هر یک از طرفین قرارداد گردد و به همین دلیل نیاز است تا طرفین قرارداد رویالتی، با تنظیم قراردادی جامع، ریسک‌های قراردادی را به حداقل برسانند.

نرخ حق امتیاز چیست و چگونه محاسبه می‌گردد؟

نرخ حق امتیاز مبلغی است که شخص متقاضی دریافت امتیاز نشر، پخش، حفاری، بهره‌برداری و فروش دارایی، باید در ازای داشتن این امتیاز به صاحب یا مالک دارایی پرداخت نماید. این نرخ ممکن است در طول قرارداد رویالتی ثابت بوده و یا در هر مورد، به‌صورت مجزا تعیین گردد. تعیین نرخ حق امتیاز رویالتی به مواردی مانند نوع دارایی موضوع قرارداد، بازار عرضه یا فروش دارایی، انحصاری بودن یا عمومی بودن حق امتیاز، سطح کیفی دارایی، انحصاری بودن دارایی مانند اختراعات، سایر شرایط موجود در قرارداد و دیگر موارد بستگی داشته و طرفین باید با توافق یکدیگر و با در نظر داشتن این موارد، مبلغ رویالتی را مشخص نمایند.

لامینگو را در توییتر دنبال کنید

جمع‌بندی

سعی کردیم در این طلب به بررسی رویالتی و نکات حقوقی قرارداد مربوط به آن بپردازیم. خوشحال می‌شویم اگر نظرات، پیشنهادها و انتقادات خود در رابطه با بلاگ حقوقی لامینگو را با ما به اشتراک بگذارید.