مسئولیت نسبی چیست و چه تفاوتی با مسئولیت تضامنی دارد؟

به صورت کلی، اشخاص در برابر اقدامات خود و نتایج آن مسئولیت دارند. این مسئولیت می‌تواند به صورت اخلاقی، کیفری و یا مدنی باشد. علت ایجاد مسئولیت می‌تواند تخلف، نقض تعهد یا وارد ساختن خسارت به دیگری باشد. همچنین ممکن است مجموعه‌ای از افراد به سایرین خسارت وارد نمایند، در این صورت مسئله تقسیم مسئولیت میان افراد یا اشخاص مسئول مطرح خواهد شد و باید به این پرسش اساسی پاسخ داده‌ شود که مسئولیت میان این اشخاص تقسیم می‌گردد یا خیر و در صورت تقسیم، هر یک از افراد به چه میزان مسئولیت دارند؟ در پاسخ به این پرسش، مسئولیت نسبی و مسئولیت تضامنی مطرح می‌گردد.

‌

با مسئولیت و انواع آن بیش‌تر آشنا شویم!

مسئولیت، معنایی معادل تعهد و وظیفه را دارا می‌باشد و به عبارتی با ایجاد مسئولیت برای یک شخص، او عهده‌دار و مکلف به انجام امری خواهد شد. مسئولیت انواع گوناگونی دارد که پیش از آشنایی با مسئولیت نسبی و مسئولیت تضامنی لازم است، مورد بررسی قرار می‌گیرند.

مسئولیت اخلاقی

در نتیجه انجام برخی از اقدامات، افراد با وجدان خود درگیر شده و متوجه خطای خود می‌گردند، اما عملی که مرتکب شده‌اند از نظر قانون و حقوق خلاف نبوده و تنها از نظر اخلاقی باید پاسخگو باشند. به چنین مسئولیتی، مسئولیت اخلاقی گفته می‌شود.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

مسئولیت کیفری

انجام برخی از اقدامات در قانون به عنوان جرم شناسایی و جرم‌انگاری شده‌ است. ارتکاب این جرایم منجر به طرح مسئله مسئولیت کیفری مرتکبین آن و مجازات آن‌ها خواهد شد.

مسئولیت مدنی

قانون مسئولیت مدنی، در تعریف مسئولیت مدنی بیان داشته‌است «هر کس بدون مجوز قانونی، عمداً یا در نتیجه بی‌احتیاطی به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا به هر حق دیگر‌ که به موجب قانون برای افراد ایجاد گردیده لطمه‌ای وارد نماید که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود، مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود‌ می‌باشد.»

مطابق این ماده، هر شخصی که به دیگری خسارتی وارد می‌نماید باید آن را جبران کند، مگر آن‌که این امر با اجازه قانون بوده‌ باشد. برای مثال خسارت ناشی از اجرای مجازات را نمی‌توان مطالبه نمود.
‌

جهت آشنایی بیش‌تر با مسئولیت مدنی این مطلب را مطالعه نمایید: تفاوت میان قصور و تقصیر در مشاوره حقوقی مسئولیت مدنی

مسئولیت قراردادی

افراد و اشخاص ممکن است در اثر اتعقاد قرارداد، متعهد به امری شده باشند و با عدم انجام تعهد خود باعث آسیب به سایرین گردند. در این صورت مسئله مسئولیت قراردادی مطرح خواهد شد و مطابق قرارداد لازم است تا خسارتی که وارد ساخته‌اند را جبران نمایند.

مسئولیت نسبی یا تضامنی چیست؟

مسئولیت نسبی یا تضامنی در حالتی مطرح می‌گردد که چند نفر با یکدیگر خسارتی را وارد نموده‌ باشند؛ در این صورت مسئله میزان مسئولیت هر یک در برابر شخصی که به او خسارت وارده شده و اصطلاحاً به او شخص ثالث یا متضرر گفته می‌شود، مطرح خواهد شد.

مسئولیت تضامنی چیست؟

مسئولیت تضامنی در حالتی مطرح می‌گردد که چند شخص با همراهی یکدیگر، خسارتی را وارد نمایند و از نگاه قانون هر یک از این افراد در برابر شخص متضرر، مسئول جبران کلیه خسارات وارد شده می‌باشند. در قانون برای شخص غاصب، مدیران شرکت سهامی در صورت تخلف عمدی، امضاکنندگان چک و اعضای شرکت تضامنی، مسئولیت تضامنی پیش‌بینی شده‌ است.

‌

این مطلب را نیز بخوانید: مسئولیت تضامنی در اسناد تجاری چیست و چه آثاری دارد؟

مسئولیت نسبی چیست؟

به صورت کلی، در مسئولیت نسبی، افراد به تناسب خسارتی که وارد ساخته یا ضرری که وارد نموده‌اند، مسئولیت دارند و باید جبران خسارت نمایند. معیار این امر نیز می‌تواند متفاوت باشد، برای مثال اگر دو نفر با یکدیگر به دیگری خسارت وارد نمایند و میزان تقصیر یکی از آن‌ها 30 درصد و میزان تقصیر دیگری 70 درصد باشد، به همین نسبت نیز باید خسارت وارده را جبران نمایند.

میزان سهم هر یک از افراد واردکننده خسارت در خسارت وارد شده بر مبنای میزان تقصیر مرتکبین، تاثیر عمل آن‌ها یا عوامل دیگر توسط کارشناسات تعیین خواهد شد.

در چه مواردی مسئولیت نسبی مطرح  می‌گردد؟

مسئولیت تضامنی در نظام حقوقی ما خلاف قاعده بوده و برای بهره‌مندی از آن، وجود قانونی که به مسئولیت تضامنی تصریح داشته‌ باشد ضروری است. در مقابل، مسئولیت نسبی مطابق اصل می‌باشد و به صورت کلی، هرگاه اشخاصی به دیگران خسارت وارد نمایند، لازم است خسارت وارده را به نسبت سهم خود جبران نمایند. با این وجود، در قوانین در خصوص شرکت‌های نسبی و  مدیران شرکت‌های سهامی، مسئولیت نسبی پیش‌بینی شده‌ است.

مسئولیت نسبی در شرکت‌های نسبی

شرکت نسبی در قانون به این شکل تعریف شده‌است «شرکت نسبی شرکتی است که برای امور تجارتی در تحت اسم مخصوصی بین دو یا چند نفر تشکیل و مسئولیت هر یک از شرکاء به‌نسبت سرمایه‌ای است که در شرکت گذاشته‌ است.» با توجه به این تعریف باید گفت که شرکت‌های تجاری دارای شخصیت حقوقی می‌باشند و لذا تا زمانی که پابرجا هستند، مسئول پرداخت بدهی‌ها و تعهدات خود می‌باشند. با انحلال شرکت و عدم کفایت دارایی شرکت برای پرداخت بدهی‌ها و دیون خود، مسئله مسئولیت شرکا مطرح می‌گردد. در این نوع شرکت، شرکا مسئولیت نسبی داشته و هر یک به نسبت سهمی که در شرکت‌ داشته‌اند، مسئول پرداخت بدهی و دیون شرکت می‌باشند.

این مطلب را نیز بخوانید: مسئولیت شرکا در شرکت نسبی به زبان ساده در پرتو قانون تجارت

تفاوت مسئولیت در شرکت نسبی و شرکت با مسئولیت محدود

نوع دیگری از شرکت تجاری با عنوان شرکت با مسئولیت محدود وجود دارد. در این نوع شرکت مسئولیت هر شریک به میزان آورده‌ای می‌باشد که به شرکت سپرده و بیش از آن مسئولیتی ندارد. مسئولیت نسبی در شرکت نسبی و مسئولیت در شرکت با مسئولیت محدود ممکن است مشابه به‌نظر برسند؛ اما برای مثال اگر شرکت نسبی 10 میلیارد بدهی داشته باشد و سهم‌الشرکه یکی از شرکا در ابتدای تأسیس یک میلیون تومان از ده میلیون تومان باشد، اکنون نیز به همین نسبت مسئولیت نسبی دارد و حدود یک میلیارد تومان برای او مسئولیت ایجاد می‌گردد. در مقابل، در شرکت با مسئولیت محدود، مالک سهم‎‌الشرکه تنها به میزان سهم‌الشرکه‌ای که دارد مسئول می‌باشد و در مثال گفته‌شده، تنها برای پرداخت یک میلیون تومان مسئولیت دارد.
‌

جهت آشنایی بیش‌تر با شرکت با مسئولیت محدود مطلب مسئولیت مدیران شرکت با مسئولیت محدود | مسئولیت مدنی و کیفری را مطالعه فرمایید.

 مسئولیت نسبی مدیران شرکت‌های سهامی

شرکت سهامی شرکتی می‌باشد که سرمایه آن به سهام تبدیل شده و شخصیت حقوقی مستقل دارد. شرکت‌های سهامی به دو نوع سهامی عام و خاص تقسیم می‌گردند. در هر دو نوع شرکت‌های سهامی، مدیرانی انتخاب خواهند شد و شرکت را اداره می‌نمایند. با این وجود، اگر تعدادی از مدیران از قانون، اساسنامه یا مصوبات مجمع عمومی تخلف نماید و در نتیجه تخلف آن‌ها به شرکت یا شخص ثالث خسارتی وارد گردد، مدیران متخلف به صورت مشترک باید خسارت را جبران نمایند. منظور از خسارت مشترک، خسارت نسبی می‌باشد.
‌

جهت آشنایی بیش‌تر با شرکت‌های سهامی و انواع آن این مطلب را بخوانید: مسئولیت مدیران در شرکت سهامی خاص و عام چیست و چه انواعی دارد؟

چه تفاوتی میان مسئولیت نسبی و مسئولیت تضامنی وجود دارد؟

با توجه به تعریفی که از مسئولیت نسبی و مسئولیت تضامی شد، تفاوت این دو مفهوم مشخص می‌گردد. در مسئولیت نسبی اشخاص واردکننده خسارت به نسبت سهم خود مسئول جبران می‌باشند، اما در مسئولیت تضامنی هر یک از افراد واردکننده خسارت در برابر شخص متضرر، موظف به جبران کلیه خسارت وارد شده می‌گردد. البته در رابطه میان واردکنندگان خسارت، شخصی که همه‌ خسارت را پرداخت می‌نماید می‌تواند به سایر افراد مراجعه کند.

برای درک بهتر این دو مفهوم، مثالی طرح می‌گردد. دو نفر با همراهی یکدیگر خسارت 10میلیون تومانی را به شخصی وارد می‌نمایند. میزان تقصیر یکی از آن‌ها 20 درصد و دیگری 80 درصد تشخیص داده شده‌ است. در صورت وجود مسئولیت نسبی، شخصی که به میزان 20 درصد تقصیر دارد باید 2 میلیون تومان به شخص آسیب‌دیده بپردازد و دیگری 8 میلیون تومان. اما در صورت طرح مسئولیت تضامنی، شخص آسیب‌دیده به هر یک از این دو شخص که مراجعه نماید، آن شخص موظف به پرداخت کلیه خسارت وارد شده یعنی ده میلیون تومان می‌باشد، اما پس از پرداخت می‌تواند به مسئول دیگر نیز مراجعه نماید.

کانال تلگرام لامینگو

سخن پایانی و نتیجه‌گیری

زندگی در اجتماع، افراد را ملزم می‌سازد تا اقدامات خود و نتایج آن را بر عهده گیرند و به همین سبب مسئله مسئولیت مطرح می‌گردد. در صورتی که در اثر عمل مشترک چند شخص، خسارتی وارد گردد با توجه به میزان مسئولیت هر یک از افراد در برابر شخص متضرر، مسئولیت نسبی یا مشترک مطرح می‌گردد. مسئولیت نسبی در حالتی مطرح می‌گردد که شخص متضرر بتواند به هر یک از واردکنندگان خسارت به نسبت خسارتی که از اقدام آن‌ها وارد شده‌ است، رجوع نماید و مسئولیت تضامنی در حالتی طرح می‌شود که شخص متضرر بتواند به هر یک از اشخاص واردکننده خسارت برای کل خسارتی که به او وارد شده‌ است رجوع نماید و سپس شخص پرداخت‌کننده خسارت می‌تواند به سایر افراد مراجعه نماید.

در هر صورت شناسایی موارد ایجاد مسئولیت و میزان مسئولیت هر شخص در هر مورد می‌تواند متفاوت باشد و به همین سبب، توصیه ما دریافت مشاوره حقوقی از کارشناسان مجموعه لامینگو می‌باشد. کارشناسان ما آمادگی ارائه‌ مشاوره به صورت حضوری یا تلفنی در خصوص مسائل حقوقی گوناگون از جمله مسائل مربوط به مسئولیت و مسئولیت نسبی را دارا می‌باشند. بلاگ حقوقی لامینگو را دنبال نمایید و از مطالبی که در این بلاگ در خصوص موضوعات مختلف حقوقی گردآوری شده‌ است، استفاده کنید. شما می‌توانید نظرات، پیشنهادات و سوالات خود را در قسمت دیدگاه شما مطرح نمایید. کارشناسان ما منتظر دریافت نظرات و پیشنهادات شما و پاسخگویی به سوالات شما می‌باشند.