فسخ نکاح چیست و موارد فسخ نکاح در قانون کدام است؟

فسخ عبارت است از برهم زدن یک‌طرفه یک قرارداد. افراد می‌توانند به واسطه فسخ، قراردادهای منعقده فی‌مابین خود را پایان بخشند. این مسئله در خصوص عقد نکاح نیز قابل اجرا می‌باشد. فسخ نکاح همچون طلاق یا بذل مدت، از جمله روش‌های خاتمه بخشیدن به رابطه زوجیت است. فسخ نکاح مسئله‌ای استثنایی محسوب می‌گردد. به همین دلیل موارد آن به صورت حصری در قانون برشمرده است. در این گفتار قصد بررسی این موضوع و موارد فسخ نکاح را خواهیم داشت.

‌

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

فسخ نکاح چیست؟

عقد نکاح از جمله مهم‌ترین قراردادهایی است که افراد در طول زندگی خود منعقد می‌نمایند. افراد به موجب این عقد، زندگی و آینده خود را به یکدیگر گره زده و مرتبط می‌نمایند. با این حال، گاه به واسطه برخی اتفاقات ادامه زندگی مشترک برای زوجین دشوار می‌گردد. در چنین مواردی، راه‌هایی به منظور انحلال نکاح و پایان بخشیدن به رابطه زوجیت پیش‌بینی شده است.

فسخ نکاح از جمله روش‌هایی است که به منظور انحلال نکاح در قانون پیش‌بینی شده است. حدوث برخی مسائل برای یکی از زوجین، حق فسخ ایجاد نموده و او می‌تواند با توسل به این حق خود به صورت یک‌طرفه به عقد نکاح پایان دهد. این مسئله هم در خصوص ازدواج دائم و هم ازدواج موقت امکان‌پذیر می‌باشد. با توجه به اصل استحکام خانواده، موارد فسخ نکاح به صورت حصری در قانون پیش‌بینی شده است و جز در چنین مواردی امکان فسخ نکاح وجود نخواهد داشت.

تفاوت فسخ نکاح و طلاق

بسیاری از افراد به اشتباه، فسخ نکاح و طلاق را دو مفهوم یکسان می‌انگارند، در حالی که میان این دو تفاوت‌های بسیاری وجود دارد. موارد ذیل را می‌توان به عنوان تفاوت‌های فسخ نکاح و طلاق برشمرد:

1. طلاق اختصاص به ازدواج دائم دارد، اما فسخ نکاح هم در خصوص ازدواج دائم و هم موقت امکان‌پذیر است.

2. طلاق حقی است که به زوج تعلق داشته و جهت استفاده از آن نیاز به ارائه دلیل ندارد، در حالی که حق فسخ نکاح گاهی به زوج و گاهی به زوجه تعلق می‌گیرد. هر یک از زوجین جهت استفاده از این حق خود بایستی دلیل ارائه نمایند.

3. اجرای طلاق نیازمند رعایت تشریفات و شرایط خاصی چون حضور دو شاهد عادل است، اما فسخ نکاح تشریفات خاصی نداشته و تنها صاحب حق فسخ بایستی اراده خود مبنی بر فسخ را اعلام نماید.
‌

جهت آشنایی با تفاوت‌های ازدواج موقت و دائم می‌توانید به لینک زیر مراجعه نمایید: تفاوت‌های عقد نکاح دائم و موقت چیست؟

عیوب موجد حق فسخ برای زن

همانطور که پیش‌تر اشاره شد، حق فسخ نکاح ممکن است گاهی به زن تعلق گیرد. در واقع وجود عیوبی خاص در زوج برای زن حق فسخ نکاح را ایجاد می‌نماید. این عیوب عبارتند از:

• خصاء
• عنن
• مقطوع بودن آلت تناسلی

وجود چنین عیوبی در مرد موجب می‌شود که وی ناتوان از انجام عمل زناشویی گردد. به همین خاطر، زوجه می‌تواند با اثبات این موارد عقد نکاح را فسخ نماید.

موارد فسخ نکاح برای مرد

همانطور که وجود برخی از عیوب در مرد برای زن حق فسخ ایجاد می‌نماید، وجود چند دسته از عیوب دیگر در زن نیز همین حق را برای مرد ایجاد می‌نماید. به موجب ماده 1123 قانون مدنی، این دسته از عیوب عبارتند از:

• قرن
• جذام
• برص
• افضاء
• زمین‌گیری
• نابینایی از هر دو چشم

عیوب موجد حق فسخ در مردان، همگی از عیوب جنسی محسوب می‌شوند. اما در خصوص عیوب موجد حق فسخ در زنان، تنها عیب قرن و افضاء از عیوب جنسی محسوب شده و مانع عمل زناشویی می‌گردند. با توجه به پیشرفت علم پزشکی، چنانچه هر یک از این عیوب قابل درمان باشند، دیگر حق فسخ برای طرف مقابل ایجاد نمی‌گردد.
‌

دریافت مشاوره حقوقی

موارد فسخ نکاح مشترک بین زن و مرد

علاوه بر عیوب اختصاصی زن و مرد که وجود هر یک از آن‌ها برای دیگری حق فسخ ایجاد می‌نماید، وجود برخی از موارد در هر یک از زوجین برای دیگری حق فسخ ایجاد می‌نماید. این موارد عبارتند از:

1. جنون زوجین

جنون عیب مشترکی است که در هر یک از زوجین که وجود داشته باشد، دیگری می‌تواند به استناد این امر عقد نکاح را فسخ نماید. ابتلای فرد به جنون می‌تواند به شکل دائمی یا ادواری باشد. در تشکیل حق فسخ نکاح به واسطه جنون، تفاوتی بین جنون دائم و ادواری وجود ندارد.

2. تدلیس یا تخلف از شرط صفت

تدلیس و تخلف از شرط صفت از موجبات حق فسخ در انواع قراردادها بوده و دو مفهوم متمایز از یکدیگر می‌باشند. اما در عقد نکاح این دو مفهوم تقریباً یکسان انگاشته می‌شوند. بدین معنی که اگر هر یک از زوجین خود را واجد صفتی خاص معرفی نموده و وجود این صفت در ضمن عقد شرط شده باشد یا عقد مبنی بر آن واقع شده باشد، اما پس از عقد معلوم شود که فرد فاقد این صفت بوده است، تدلیس یا تخلف از وصف رخ داده است. در این خصوص تفاوتی بین زوجین وجود نداشته و در صورت ارتکاب تدلیس از جانب هر یک از زوجین، دیگری حق فسخ نکاح را خواهد داشت. برای مثال، اگر مردی خود را مجرد معرفی نموده و پس از ازدواج مشخص شود که وی متأهل بوده است، زوجه حق فسخ نکاح را خواهد داشت.
‌

به منظور آشنایی با جرم تدلیس در ازدواج و مجازات آن می‌توانید به لینک زیر مراجعه نمایید: شکواییه فریب در ازدواج یا تدلیس و نحوه حمایت از شخص فریب‌خورده

قواعد فسخ نکاح

چنانچه هر یک از زوجین مدعی وجود یکی از موارد فسخ نکاح باشد، بایستی به منظور فسخ، قواعدی را رعایت نماید. نخست آن که عیوب مذکور بایستی در زمان عقد موجود بوده و فرد نسبت به وجود آن‌ها علم و اطلاعی نداشته باشد. اگر فرد پیش از عقد نسبت به وجود این عیوب اطلاع داشته است گویی که حق فسخ خود را ساقط نموده و دیگر حق فسخ نخواهد داشت. حدوث این عیوب پس از عقد، حق فسخی ایجاد نمی‌نماید. تنها عیب عنن و جنون شوهر اگر پس از عقد نیز حادث شود، زوجه می‌تواند ازدواج را فسخ نماید.

خیار فسخ نکاح فوری است و صاحب حق فسخ بایستی پس از اطلاع یافتن از آن فوراً جهت فسخ نکاح اقدام نماید. در غیر این صورت حق فسخ وی زایل می‌گردد، مگر آن که ثابت نماید نسبت به حق فسخ و فوریت آن اطلاعی نداشته است.

حق فسخ نکاح قابلیت به ارث رسیدن ندارد. بنابراین، با توجه به انحلال نکاح پس از فوت هر یک از زوجین، فسخ نکاح نیز موضوعیت خود را از دست خواهد داد.

مراحل فسخ نکاح

زمانی که هر یک از زوجین خود را صاحب حق فسخ دانسته و بخواهد نسبت به این موضوع اقدامی نماید، بایستی مراحلی را بدین منظور طی نماید. در وهله اول، زوج یا زوجه صاحب حق فسخ بایستی با تنظیم و ارسال اظهارنامه، قصد خود مبنی بر فسخ نکاح را به اطلاع همسرش برساند.

پس از آن، بایستی دادخواست فسخ نکاح را به طرفیت همسرش تنظیم نماید تا موضوع مورد بررسی در دادگاه بدوی قرار گیرد. دادگاه بدوی با حضور زوجین یا وکلای آنان تشکیل جلسه داده و این موضوع را مورد بررسی قرار می‌دهد. در صورت اثبات این امر، دادگاه رأی به تأیید فسخ نکاح صادر می‌نماید.

ممکن است محکوم‌علیه این رأی اقدام به تجدیدنظرخواهی و فرجام‌خواهی نماید. محکوم‌له می‌تواند پس از تأیید رأی در مرحله تجدیدنظر و فرجام‌خواهی، جهت اجرای رأی و ثبت فسخ نکاح به یکی از دفاتر ازدواج و طلاق مراجعه نماید.
‌

ثبت فسخ نکاح

فسخ نکاح، بر خلاف طلاق نیاز به رعایت تشریفات خاصی ندارد. اما با توجه به الزام به ثبت ازدواج دائم در همه موارد و ازدواج موقت در مواردی خاص، ثبت فسخ نکاح نیز متعاقب آن الزامی می‌باشد. زوج یا زوجه‌ای که صاحب حق فسخ بوده و به استناد آن نکاح را فسخ نموده است، بایستی به دادگاه مراجعه نموده و پس از صدور حکم دادگاه مبنی بر فسخ نکاح، این موضوع را در یکی از دفاتر ازدواج و طلاق ثبت نماید.

کانال تلگرام لامینگو

مهریه در فسخ نکاح

مهریه از جمله حقوق مالی زوجه و موارد مورد مناقشه در اختلافات زوجین می‌باشد. زمانی که عقد نکاح به هر دلیلی فسخ می‌گردد، پرداخت مهریه و استحقاق یا عدم استحقاق زوجه نسبت به دریافت آن اهمیت بسیاری می‌یابد.

چنانچه عقد ازدواج پس از تحقق نزدیکی فسخ شود، زوجه مالک مهریه بوده و استحقاق دریافت تمام آن را دارد. چرا که به محض وقوع عقد، زن مالک مهریه شده و با تحقق نزدیکی نیز مالکیت وی استقرار یافته است. اما در صورتی‌که ازدواج پیش از تحقق نزدیکی فسخ گردد، زوجه استحقاق دریافت مهریه را نخواهد داشت. حتی در صورت دریافت مهریه موظف به استرداد آن می‌باشد. تنها در صورتی‌که موجب فسخ، وجود عیب عنن در مرد بوده باشد و عقد نکاح پیش از تحقق نزدیکی فسخ گردد، زوجه مستحق دریافت نصف مهریه می‌گردد.
‌

به منظور آشنایی با تفاوت‌های مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت و دادگاه می‌توانید به لینک زیر مراجعه نمایید: مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت و دادگاه چه تفاوتی دارد؟

کلام پایانی

فسخ نکاح از جمله طرق انحلال عقد نکاح می‌باشد که هم در خصوص ازدواج دائم و هم موقت موضوعیت دارد. با توجه به اهمیت استحکام خانواده، انحلال نکاح امری استثنایی است که جز در موارد مصرح قانونی امکان‌پذیر نمی‌باشد. قانونگذار وجود برخی از عیوب در زن و برخی دیگر از عیوب در مرد به هنگام عقد را موجد حق فسخ برای طرف مقابل دانسته است. همچنین، جنون و تدلیس در ازدواج را نیز از موارد فسخ نکاح مشترک میان زن و مرد در نظر گرفته است.

در این گفتار تلاش شده است تا همه موارد در خصوص فسخ نکاح و اجرای آن توضیح داده شود. در صورت وجود هر ابهامی در این زمینه می‌توانید سؤالات خود را به منظور پاسخ‌گویی توسط کارشناسان متخصص مجموعه لامینگو در قسمت دیدگاه‌ها طرح نمایید و یا اینکه جهت ارتباط با مشاورین متخصص این مجموعه به قسمت دریافت مشاوره مراجعه نمایید. مجموعه لامینگو این امکان را برای شما فراهم نموده است تا با مراجعه به بلاگ لامینگو به مقالات حقوقی گوناگون منتشر شده در این سایت دسترسی داشته و با مطالعه آن‌ها دانش حقوقی خود را افزایش دهید.