دادگاه اختصاصی چیست و چه تفاوتی با دادگاه تخصصی دارد؟

دادگاه، مرجعی برای رسیدگی به شکایات و دعاوی مردم در زمینه‌های مختلف است و شامل دادگاه‌های عمومی، اختصاصی و تخصصی می‌شود. دادگاه اختصاصی دادگاهی است که زیرمحموعه هیچ دادگاه دیگری نیست و تنها صلاحیت رسیدگی به دعاوی خاص و مشخصی را دارد. موارد صلاحیت این دادگاه، حصری است و طبق قانون مشخص شده است. در این گفتار سعی بر این است تا تعریف، ویژگی‌ها و انواع دادگاه اختصاصی بیان شود و تفاوت آن با دادگاه تخصصی روشن گردد. شما می‌توانید پس از خواندن این مطلب سؤالات خود را در انتها برای ما نوشته و با ما به اشتراک بگذارید. همکاران ما در سریع‌ترین زمان ممکن به پرسش‌های شما پاسخ می‌دهند و ابهامات شما را رفع خواهند نمود.

‌

تعریف دادگاه عمومی و تخصصی

دادگاه عمومی، دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به تمام دعاوی را دارد و می‌توان تمام انواع شکایات را در آن مطرح کرد. این صلاحیت زمانی محدود می‌شود که در قانون، استثنایی به این صلاحیت عام وارد شود و موضوع خاصی را در صلاحیت دادگاه دیگری قرار دهد.

دادگاه تخصصی دادگاهی است که زیرمجموعه یکی از دادگاه‌های عمومی حقوقی یا کیفری قرار می‌گیرد. بدین معنا که یکی از شعب دادگاه عمومی به این محاکم اختصاص داده می‌شود تا به موضوعی خاص رسیدگی کنند. البته این صلاحیت تخصصی، مانع از رسیدگی آن‌ها به سایر موضوعات نخواهد شد. نمونه این محاکم تخصصی، دادگاه جرایم اطفال و نوجوانان، مجتمع ویژه جرائم اقتصادی و دادگاه خانواده است.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

تعریف دادگاه اختصاصی و تفاوت آن با دادگاه تخصصی

دادگاه اختصاصی، دادگاهی است که به صورت اختصاصی به موضوع و دعاوی تحت صلاحيت خود رسیدگی می‌کند. این دادگاه برعکس موارد ذکرشده در بند قبل، زیرمجموعه هیچ کدام از محاکم عمومی نیست و نهاد مستقلی است. موارد صلاحیت این دادگاه، حصری است و در قانون به صورت دقیق مشخص شده است. این دادگاه تنها می‌تواند در حیطه خاص صلاحیت خود رسیدگی کند و امکان رسیدگی به سایر موارد را ندارد. بنابراین می‌توان تفاوت اصلی دادگاه اختصاصی و تخصصی را در در دو مورد خلاصه کرد؛ مورد اول این است که دادگاه اختصاصی تنها می‌تواند به موارد حصری که در قانون مشخص شده است رسیدگی کند، اما دادگاه تخصصی می‌تواند علاوه بر موارد موضوع فعالیت خود به موضوعات دیگر نیز رسیدگی کند. تفاوت دوم این است که دادگاه اختصاصی زیرمجموعه هیچ دادگاهی نیست، درحالی‌که دادگاه تخصصی زیرمجموعه دادگاه‌های عمومی حقوقی یا کیفری است و یکی از شعب آن را تشکیل می‌دهد.

انواع دادگاه اختصاصی

دادگاه‌های اختصاصی دارای انواع مختلفی است که در ادامه به آن‌ها پرداخته می‌شود.

الف. دادگاه انقلاب

یکی از انواع دادگاه‌های اختصاصی، دادگاه انقلاب است که صلاحیت رسیدگی به جرائمی مانند جرائم علیه امنیت ملی را به عهده دارد. از جمله دیگر جرائم تحت صلاحیت این دادگاه، محاربه، افساد فی‌الارض، توهین به رهبران انقلاب اسلامی و جاسوسی به نفع دشمن است.

‌

این مطلب را نیز بخوانید: مشاوره حقوقی دادگاه کیفری انقلاب و صلاحیت و تشکیلات آن

ب. دادگاه ویژه روحانیت

دادگاه ویژه روحانیت از جمله محاکم اختصاصی است که صلاحیت رسیدگی به جرائم عمومی روحانیون و اعمال خلاف شأن آن‌ها را به عهده دارد. همچنین ممکن است در مواردی اموری از سوی مقام معظم رهبری برای رسیدگی این دادگاه تعیین شود.

ج. دادگاه انتظامی قضات

این دادگاه بر اساس قانون نظارت بر رفتار قضات تشکیل شده است و به مسائلی نظیر تخلفات انتظامی قضات رسیدگی می‌کند. وظیفه این دادگاه، کشف تخلفات و تقصیرات مستخدمین قضایی است و به انجام تحقیق در خصوص رفتار منافی با شئون قضایی آن‌ها می‌پردازد. این دادگاه به دادگاه عالی انتظامی قضات و دادگاه تجدیدنظر انتظامی قضات تقسیم می‌شود.
‌

دریافت مشاوره حقوقی

د. دادگاه انتظامی وکلا و کارشناسان قوه قضاییه

دادگاه انتظامی وکلا و کارشناسان قوه قضائیه از جمله دیگر دادگاه‌های اختصاصی است که به جرایم و مسائل مرتبط با وکلا و کارشناسان قوه قضائیه در حوزه خدمت و شغل آن‌ها رسیدگی می‌کند.

ه. دادگاه نظامی

دادگاه نظامی، دادگاهی است که به جرائم مربوط به وظایف خاص نظامی و انتظامی‌ کلیه‌ افرادی که در قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح، به اختصار «‌نظامی» خوانده می‌‌شوند، رسیدگی می‌کند. این دادگاه از جمله دادگاه‌های اختصاصی است که در اصل ۱۷۲ قانون اساسی نیز به تأسیس آن اشاره شده است.

‌

این مطلب را نیز بخوانید: مشاوره حقوقی دادگاه کیفری نظامی و صلاحیت این مرجع قضایی

و. دیوان عدالت اداری

دیوان عدالت اداری یکی دیگر از انواع دادگاه‌های اختصاصی است که وظیفه اصلی آن رسیدگی به دعاوی و شکایات مردم از مأمورین یا مراجع و واحدهای دولتی است. از جمله دیگر وظایف این مرجع، صدور رأی وحدت رویه در مواردی که رأی متناقضی از شعب دیوان صادر شده و یا در صورتی که در خصوص یک موضوع، آرای مشابه متعددی صادر شده باشد، می‌باشد. این مرجع اختصاصی به موجب اصل ۱۷۳ قانون اساسی تأسیس شده و عام‌ترین مرجع رسیدگی به دعاوی علیه دولت است.

‌

این را نیز بخوانید: وظایف دیوان عدالت اداری چیست و چه اختیارات و صلاحیت‌هایی دارد؟

دادگاه اختصاصی اداری

از دیگر موارد مربوط به دادگاه‌های اختصاصی، مراجع شبه قضایی یا اداری است. این مراجع نیز جزو دادگاه‌های اختصاصی محسوب می‌شوند و جزو نهادهای قوه مجریه هستند. اگرچه این دادگاه‌ها جزو نهادهای قضایی نیستند، اما کار قضایی انجام می‌دهند و به حل اختلافات مردم با دولت می‌پردازند. از جمله مثال‌های مربوط به این دادگاه، هیأت حل اختلاف کارگر و کارفرما، کمیسیون ماده ۱۰۰ شهرداری یا ماده ۱۲ قانون زمین شهری یا ماده ۵۶ قانون جنگل‌‏ها و مراتع طبیعی است.

کانال تلگرام لامینگو

در پایان

دادگاه اختصاصی، دادگاهی‌ است که دارای صلاحیت رسیدگی به موضوعات خاصی است و تنها می‌تواند در حیطه صلاحیت خود عمل کند. این دادگاه در مقابل دادگاه‌های عمومی قرار می‌گیرد که صلاحیت رسیدگی به تمام موضوعات را دارا هستند، مگر اینکه استثنایی به عملکرد آن‌ها وارد شود. دادگاه‌های اختصاصی زیرمجموعه هیچ دادگاه عمومی حقوقی یا کیفری محسوب نمی‌شوند و مستقل هستند. همچنین این دادگاه‌ها حق ندارند به موضوعات خارج از صلاحیت خود رسیدگی کنند. درحالی‌که در مقابل این دادگاه، دادگاه تخصصی وجود دارد که زیرمجموعه و شعبه‌ای از دادگاه‌های عمومی محسوب می‌شود و می‌تواند به موارد خارج از صلاحیت خود رسیدگی کند.

در این گفتار تلاش کردیم تعریف، ویژگی‌ها و انواع دادگاه‌های اختصاصی را بیان کنیم و تفاوت آن را با دادگاه‌های تخصصی شرح دهیم. در صورتی‌که نیاز به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه داشتید، می‌توانید مشاوره حقوقی لامینگو را دریافت نمایید

بلاگ حقوقی لامینگو را دنبال کنید!

مطلبی که تا به اینجا آن را مطالعه نمودید یکی از هزاران محتوای تولیدی در بلاگ حقوقی لامینگو است. همکاران ما در تیم تولید محتوای لامینگو روزانه مطالبی را در این بلاگ منتشر می‌کنند که مطالعه آن به افزایش دانش حقوقی شما کمک می‌کند. در همین راستا پیشنهاد می‌شود وارد بلاگ حقوقی لامینگو شوید و سایر محتواهای این بلاگ را نیز مطالعه نمایید.