دادخواست طلاق غیابی و مهم‌ترین شرایط و نکات آن

در این نوشته به دادخواست طلاق غیابی می‌پردازیم اما در ابتدا باید بدانیم که بر اساس قوانین ایران، علی‌الاصول اختیار طلاق در دست مرد است. هرچند که اعمال این اختیار از جانب مرد به دلیل خاصی نیاز ندارد اما قانون‌گذار محدودیت‌هایی را برای آن پیش‌بینی کرده است تا بدین شیوه از نهاد خانواده حمایت نماید. از جمله این محدودیت‌ها می‌توان به لزوم مراجعه به دادگاه و دریافت اجازه دادگاه مبنی بر ثبت طلاق اشاره کرد. از دیگر سو، قانون‌گذار برای زن و تحت شرایطی امکان تقاضای طلاق را پیش‌بینی نموده است تا میان زوجین حداقلی از تعادل را برقرار نماید؛ اما باید توجه نمود که طلاق از جانب زن، دشوار است و زوجه زمانی می‌تواند در رسیدن به این خواسته، موفق باشد که دلیل موجهی برای طلاق به دادگاه ارائه نماید. در این نوشته پس از شناخت مفهوم طلاق غیابی، انواع و شرایط آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

در صورت نیاز به دریافت مشاوره حقوقی طلاق می‌توانید از طریق لینک زیر با کارشناسان و مشاوران خانواده لامینگو در ارتباط باشید:

مشاوره حقوقی طلاق

حکم غیابی چیست؟

احکامی که توسط دادگاه‌ها صادر می‌شود را می‌توان از حیث حضور یا عدم حضور خوانده دعوا به احکام حضوری و احکام غیابی تقسیم کرد. اصل بر حضوری بودن حکم دادگاه است، زیرا اصول دادرسی ایجاب می‌نماید که طرفین دعوا فرصت شرکت در فرآیند رسیدگی و دفاع از خود را داشته باشند. ماده 303 قانون آیین دادرسی مدنی، بیانگر اصل فوق‌الذکر است و بیان می‌دارد که «حکم دادگاه حضوری است مگر این که خوانده یا وکیل یا قائم‌مقام یا نماینده قانونی وی در هیچ‌یک از جلسات دادگاه حاضر نشده و‌ به‌طور کتبی نیز دفاع ننموده باشد و یا اخطاریه ابلاغ واقعی نشده باشد.» بنابراین ملاک غیابی بودن رأی محکومیت نسبت به خوانده، وجود هر سه شرط مورد اشاره در ماده بالا است؛ یعنی اولاً اخطاریه به وی ابلاغ واقعی نشده باشد، ثانیاً در جلسات دادگاه حاضر نشده باشد و ثالثاً نسبت به دعوای طرح شده دفاع کتبی نکرده باشد.

طلاق غیابی چیست؟

رسیدگی به دادخواست طلاق نیز از اصل پیش‌گفته مستثنی نیست. به عبارت دیگر، در صدور حکم طلاق نیز اصل بر حضوری بودن است؛ اما پرسش این است که آیا امکان صدور حکم طلاق به‌طور غیابی وجود دارد یا خیر؟ در پاسخ باید گفت، اگر شروطی که در ماده 303 قانون آیین دادرسی مدنی ذکر گردیده، در مورد خوانده دعوای طلاق وجود داشته باشد در این صورت حکم طلاق صادره، غیابی خواهد بود که در اصطلاح به آن طلاق غیابی گفته می‌شود. البته لازم به ذکر است که در قانون چنین اصطلاحی به کار نرفته است بلکه طلاق در قانون ایران از جنبه‌های دیگری همانند امکان یا عدم امکان رجوع شوهر به زن پس از طلاق، طلاق توافقی و سایر موارد تقسیم‌بندی گردیده است. بنابراین قید غیابی در طلاق، ناظر بر شکل و روند صدور چنین حکمی است؛ در حالیکه انواع طلاق در قانون، ناظر بر ماهیت و خصوصیات آن است.

این مطلب را نیز بخوانید: ملاقات فرزندان پس از طلاق چگونه خواهد بود؟

انواع دادخواست طلاق غیابی

دادخواست طلاق ممکن است از جانب زوج مطرح شود و یا از طرف زوجه. بر این اساس، طلاق غیابی خود به دو نوع طلاق غیابی از طرف زن و طلاق غیابی از طرف مرد تقسیم می‌شود. بر اساس ماده 1133 قانون مدنی، مرد می‌تواند با رعایت شرایطی و با مراجعه به دادگاه، تقاضای طلاق همسر خود را مطرح نماید. همچنین زن نیز می‌تواند با وجود شرایطی از دادگاه تقاضای طلاق نماید. آنچه که در مورد طرح خواسته طلاق از جانب هر یک از زن و مرد تفاوت ایجاد می‌نماید، دلیل آن است. به عبارت دیگر علی‌الاصول مرد می‌تواند بدون وجود دلیل خاصی و بدون نیاز به اثبات شرطی، تقاضای طلاق داشته باشد، در حالیکه طرح خواسته طلاق از جانب زن در صورتی امکان‌پذیر است که مبتنی بر موارد و شرایط قانونی بوده و در دادگاه آن را اثبات نماید. این شرایط در ادامه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

الف. دادخواست طلاق غیابی از جانب مرد

از آنجایی که تقدیم دادخواست طلاق از جانب مرد به دلیل خاصی نیاز ندارد، در طلاق غیابی نیز وضع به همین صورت است. علاوه بر این حضور و یا عدم حضور زن در دادگاه، تأثیری در صدور حکم طلاق ندارد، اما در صورت عدم حضور زن در دادگاه و عدم تقدیم لایحه، رأی طلاق صادره غیابی خواهد بود و زن می‌تواند در مهلت قانونی نسبت به آن اعتراض نماید؛ اما پیش‌تر اشاره گردید که مرد با رعایت شرایطی می‌تواند تقاضای طلاق را مطرح نماید. منظور از این شرایط، پرداخت حقوق مالی زن است که ثبت طلاق منوط به آن است. حقوق مالی مذکور عبارت است از مهریه، اجرت‌المثل ایام زوجیت، نفقه ایام عده، نفقه معوقه، نحله و همچنین شروط مالی مندرج در عقدنامه. علاوه بر این موارد هزینه‌های زندگی مشترک که توسط زوجه و بدون قصد بخشش صورت پذیرفته نیز قابل مطالبه است.

ب. دادخواست طلاق غیابی از جانب زن

همانطور که بیان گردید بر اساس شرع و قانون، علی‌الاصول اختیار تصمیم‌گیری در خصوص طلاق با مرد است؛ اما این بدان معنا نیست که زن تحت هیچ شرایطی نمی‌تواند درخواست طلاق نماید. در این صورت نیز عدم حضور مرد در دادگاه مانع صدور حکم طلاق نخواهد بود. قانون‌گذار ایرانی شرایط خاصی را برای امکان طرح دعوای طلاق از جانب زن پیش‌بینی نموده است. بنابراین در صورتی‌که زن خواهان طلاق باشد باید وجود حداقل یکی از این شرایط را در دادگاه اثبات نماید. به‌طور کلی این شرایط عبارت‌اند از عسر و حرج زوجه، غیبت طولانی مدت مرد و امتناع شوهر یا ناتوانی وی از پرداخت نفقه. بنابراین اگر دادگاه خواسته طلاق زن را بنابر یکی از دلایل پیش‌گفته صحیح بداند، حتی اگر مرد در دادگاه غایب باشد، قاضی می‌تواند حکم طلاق را صادر نماید که این حکم عبارت است از طلاق غیابی از جانب زن.

دادخواست هوشمند طلاق غیابی از سوی زوجه

1.‌ دادخواست طلاق به جهت عسر و حرج زوجه

عسر و حرج به معنی سختی و مشقتی است که توان و تحمل ادامه‌ زندگی برای زن وجود نداشته باشد. ماده 1130 قانون مدنی بیان می‌کند در صورتی که ادامه زوجیت موجب مشقت و سختی زن باشد، وی می‌تواند به دادگاه مراجعه نموده و تقاضای طلاق کند. دادگاه نیز در صورت اثبات عسر و حرج، زوج را اجبار به طلاق می‌نماید و یا در صورتی که اجبار زوج میسر نباشد، زن با اذن قاضی طلاق داده می‌شود. هرچند که معیار تعیین عسر و حرج، عرفی است و با توجه به شرایط اجتماعی زوجین و و زمان و مکان متفاوت است، اما ماده یادشده مواردی را به عنوان مصادیق عسر و حرج ذکر نموده است، از جمله ترک زندگی توسط زوج به مدت شش ماه متوالی یا نُه ماه متناوب، اعتیاد زوج، محکومیت قطعی زوج به حبس 5 سال به بالا، ضرب و شتم یا هرگونه سوء رفتار مستمر زوج.

2.‌ دادخواست طلاق به جهت غیبت طولانی مدت مرد

بنابر ماده 1029 قانون مدنی که مقرر می‌دارد: «هرگاه شخصی چهار سال تمام غایب مفقودالاثر باشد، زن او می‌تواند تقاضای طلاق کند. در این صورت با رعایت ماده 1023 حاکم او را طلاق می‌دهد.» و مطابق ماده ۱۰۲۳ قانون مدنی، دادگاه پس از تقدیم دادخواست طلاق از طرف زن در یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار، سه دفعه متوالی هر کدام به فاصله یک ماه، آگهی منتشر می‌کند تا چنانچه کسی اطلاعاتی راجع به غایب دارد آن را در اختیار دادگاه قرار دهد. در صورتی که یک سال از تاریخ انتشار اولین آگهی بگذرد و اثری از حیات غایب نرسد، دادگاه حکم طلاق را صادر خواهد کرد.

3.‌ دادخواست طلاق به جهت امتناع شوهر یا ناتوانی وی از پرداخت نفقه

یکی دیگر از مواردی که زن می‌تواند دادخواست طلاق تقدیم نماید، استنکاف شوهر و یا عجز وی از دادن نفقه است. مطابق قانون، در عقد دائم، نفقه زن به عهده شوهر است و بر اساس ماده 1129 قانون مدنی، چنانچه شوهر از دادن نفقه امتناع نماید و اجرای حکم دادگاه مبنی بر الزام شوهر به پرداخت نفقه امکان‌پذیر نباشد، زن می‌تواند برای طلاق به دادگاه مراجعه نماید. در این صورت قاضی شوهر را اجبار به طلاق می‌نماید. علاوه بر امتناع شوهر از پرداخت نفقه، در صورت ناتوانی یا عجز وی از پرداخت نفقه نیز به همین شیوه عمل خواهد شد.

حکم ناشی از وکالت زن در طلاق، حضوری است!

از آنجایی که طلاق عبارت است از انحلال نکاح دائم از جانب مرد یا نماینده قانونی او، بنابراین یک عمل حقوقی یک‌جانبه ناشی از اراده شوهر است. اینکه اراده شخص دیگری بتواند جایگزین اراده شوهر شود نیاز به حکم قانون و یا نمایندگی دارد. بنابراین زن می‌تواند به نمایندگی از جانب شوهر برای طلاق اقدام نماید. این نمایندگی می‌تواند ناشی از شروط ضمن عقدی باشد که در زمان نکاح مورد توافق طرفین قرار گرفته و در سند ازدواج درج گردیده و یا ناشی از توافقی باشد که پس از نکاح، میان زوجین ایجاد گردیده است. نکته‌ای که در خصوص این نوع طلاق باید مدنظر قرار گیرد این است که هرچند شوهر در دادگاه حاضر نگردد و لایحه کتبی نیز ارسال نکند، اما همچنان حکم صادره بدین شیوه، حضوری خواهد بود زیرا زن به عنوان نماینده شوهر عمل نموده و بنابراین شرایط حکم غیابی در این مورد وجود ندارد.

مدت عده در دادخواست طلاق غیابی

علی‌الاصول پس از انحلال نکاح، زن تا مدتی نمی‌‌تواند با فرد دیگری ازدواج کند که به این مدت عده گفته می‌شود. به‌طور کلی عده طلاق، سه طُهر است؛ به این معنا که زن باید سه مرتبه، دوران پاکیزگی بعد از عادت ماهیانه را به پایان برساند. اما بسته به نوع طلاق، باردار بودن یا نبودن زن و سایر موارد، مدت عده متفاوت خواهد بود. به عنوان مثال اگر زن به اقتضای سن، عادت زنانگی نبیند در این صورت مدت عده سه ماه خواهد بود و یا اگر زوجه پس از طلاق، باکره و یا یائسه باشد عده نخواهد داشت. همچنین در طلاق به علت مفقودالاثر بودن زوج، زن باید عده وفات نگه دارد که مدت آن چهارماه و ده روز است. مدت عده از این نظر حائز اهمیت است که در صورت رجعی بودن طلاق، مرد می‌تواند در طول مدت عده، به زن رجوع نموده و طلاق را بی‌اثر کند.

چند نکته در مورد حکم طلاق غیابی

پس از معرفی طلاق غیابی، انواع آن و همچنین شرایط وقوع آن لازم است تا چند نکته در خصوص حکم طلاق غیابی مورد اشاره قرار گیرد.

1.‌ ابلاغ الکترونیکی

در ابتدای مطلب بیان گردید که یکی از شرایط غیابی بودن حکم این است که اخطاریه‌ها به صورت واقعی به خوانده ابلاغ نشده باشد؛ اما در حال حاضر افراد زیادی در سامانه ثنای قوه قضائیه حساب کاربری دارند. بر اساس ماده 13 آیین‌نامه نحوه استفاده از سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی «وصول الکترونیکی اوراق قضائی به حساب کاربری مخاطب در سامانه ابلاغ، ابلاغ محسوب می‌شود. رؤیت اوراق قضائی در سامانه ابلاغ، با ثبت زمان و سایر جزئیات، ذخیره می‌شود و کلیه آثار ابلاغ واقعی بر آن مترتب می‌گردد. ورود به سامانه ابلاغ از طریق حساب کاربری و رؤیت اوراق از این طریق به منزله رسید است.» و بر اساس تبصره این ماده، «در ابلاغ الکترونیکی، مخاطب در صورتی می‌تواند اظهار بی‌اطلاعی کند که ثابت نماید به لحاظ عدم دسترسی یا نقص در سامانه رایانه‌ای و سامانه مخابراتی از مفاد ابلاغ مطلع نشده است» که اثبات این امر بسیار مشکل است.

2.‌ اعتراض به حکم طلاق غیابی

بر اساس ماده 305 قانون آیین دادرسی مدنی، خوانده غایبی که در دعوا محکوم شده باشد، حق دارد به حکم غیابی اعتراض نماید که این اعتراض واخواهی نام دارد و مهلت آن برای کسانی که مقیم کشور هستند، 20 روز و برای مقیمان خارج از کشور، دو ماه از تاریخ ابلاغ واقعی حکم خواهد بود. پس از انقضای این مدت، شخص غایب محکوم، همچنان فرصت دارد تا به مدت 20 روز دیگر نسبت به حکم صادره، تجدیدنظرخواهی نماید. علاوه بر این موارد، احکام راجع به طلاق، جزء آن دسته از احکامی است که می‌تواند مورد درخواست رسیدگی فرجامی قرار بگیرد. بنابراین محکوم‌علیه حکم طلاق ساکن ایران، از تاریخ انقاضای مهلت تجدیدنظر خواهی و یا از روز ابلاغ حکم دادگاه تجدیدنظر، 20 روز مهلت درخواست فرجام‌خواهی دارد و محکوم‌علیه حکم طلاق مقیم خارج از کشور، دو ماه مهلت خواهد داشت. بنابراین فرآیند دادخواست طلاق غیابی ممکن است پیچیده و طولانی باشد.

کانال تلگرام لامینگو

جمع‌بندی

اگرچه به موجب قانون، زن و شوهر نسبت به یکدیگر دارای تکالیفی از جمله حسن معاشرت می‌باشند، اما قانون‌گذار برای شرایطی که امکان ادامه زندگی مشترک وجود ندارد نیز راه‌کارهایی را پیش‌بینی نموده است. آشنایی با قوانین مربوط به نهاد طلاق، انواع و شیوه‌های وقوع آن در صورتی که یکی از زوجین قصد تقدیم دادخواست طلاق را داشته باشد بسیار ضروری است. بنابراین اگرچه مرد به دلیل خاصی برای تقاضای طلاق نیاز ندارد اما لازم است تا زن متقاضی طلاق به خوبی از شرایط آن آگاه باشد.

شما می‌توانید سؤالات و ابهامات خود را از طریق بخش دیدگاه‌ها با کارشناسان ما در میان بگذارید. همچنین برای مطالعه سایر مطالب و کسب اطلاعات بیشتر در مورد انواع قراردادها، می‌توانید به بلاگ حقوقی لامینگو مراجعه نمایید.