قرارداد مقاطعه کاری ، قراردادی بسیار مهم در حوزه اقتصاد و تجارت!

قرارداد مقاطعه کاری یکی از مهم‌ترین قراردادها در بخش اقتصاد و بازرگانی کشور می‌باشد. این قرارداد شباهت‌های بسیاری با قرارداد پیمانکاری داشته اما درنهایت، تفاوت‌هایی نیز با قرارداد پیمانکاری دارد. تنظیم این قرارداد کار ساده‌ای نبوده و باید در تنظیم و عقد این قرارداد موارد جامعی از شرایط همکاری اقتصادی، تجاری مورد توجه قرار بگیرد. قرارداد مقاطعه کاری در حوزه‌هایی ازجمله حمل‌نقل، فروش کالا و ساخت‌وساز تنظیم می‌گردد اما حوزه اصلی عقد این قرارداد، بخش ساخت و ساز کشور می‌باشد. در این مقاله سعی داریم تا قرارداد مقاطعه‌کاری را تعریف نموده، مندرجات متن این قرارداد را بیان نماییم ‌و به تشریح تفاوت‌های این قرارداد با قرارداد پیمانکاری بپردازیم؛ پس در این مطلب نیز با ما همراه باشید.

قرارداد مقاطعه‌ کاری چگونه قراردادی می‌باشد؟

در تعریف قرارداد مقاطعه‌کاری در قانون آمده است که مقاطعه‌کار شخصی است که طبق پیمان یا قرارداد یا صورت‌مجلس، انجام عمل یا فروش کلایی را در برابر دریافت مبلغی معین و مطابق با مندرجات قراردادی قبول می‌نماید. در این تعریف مقاطعه‌کار با پیمانکار یکی می‌باشد زیرا پیمانکار نیز شخصی است که انجام عمل یا پروژه‌ای را مطابق با اوصاف مشخص و در ازای دریافت حق‌الزحمه معین می‌پذیرد. اما باید توجه داشت قراردادهای مقاطعه کاری در مفهوم خاص، تفاوت‌های بسیاری با قرارداد پیمانکاری دارد. قراردادهای مقاطعه‌کاری امروزه غالباً در حوزه ساخت‌سازهای دولتی و کشوری کاربرد داشته و یکی از طرفین این قرارداد همیشه بخش عمومی یعنی دولت می‌باشد. درنتیجه، می‌توان چنین گفت که قرارداد مقاطعه کاری یک قرارداد انحصاری می‌باشد که بخش عمومی از طریق عقد این قرارداد، انجام عملیات‌های مهمی ازجمله سدسازی، راه‌سازی، پل‌سازی و غیره را به شخص مقاطعه‌کار واگذار می‌نماید.

قرارداد مقاطعه کاری چه تفاوتی با قرارداد پیمانکاری دارد؟

قرارداد پیمانکاری در حوزه‌های مختلف و گسترده‌ای مانند فروش انواع کالا و خدمات، ارائه خدمات کارشناسی و فنی، حمل‌ونقل، نصب و … منعقد می‌گردد و در هر حوزه‌ای، شما می‌توانید برای آغاز همکاری دوره‌ای مورد نظر خود، از این قرارداد استفاده نمایید. در حالیکه قرارداد مقاطعه کاری چنین دامنه گسترده‌ای نداشته و اغلب در حوزه مربوط به ساخت و ساز منعقد می‌گردد. بدین صورت که عملیات ساخت زیربناهای مهم کشوری، به‌موجب این قرارداد به شرکت مقاطعه‌کاری واگذار می‌گردد.

دیگر تفاوت موجود میان قرارداد پیمانکاری و مقاطعه‌کاری در طرفین این قراردادها می‌باشد. طرفین قراردادهای پیمانکاری ممکن است اشخاص حقیقی یا حقوقی و خصوصی یا عمومی باشند. بدین معنا که یک شخص خصوصی یا عمومی می‌تواند انجام عملی را مطابق با اوصاف مشخص از یک پیمانکار که ممکن است شخص حقیقی و یا یک شرکت یا مؤسسه است، درخواست نموده و حق‌الزحمه پیمانکار را بپردازد.

این موضوع اما در قرارداد مقاطعه کاری متفاوت است؛ در قرارداد مقاطعه‌کاری کارفرما حتما یک شخص حقوقی از طرف دولت است که انجام عملیاتی را بر عهده شرکت‌های مقاطعه‌کار قرار می‌دهد. این شخص حقوقی که نماینده دولت است، ممکن است یک اداره یا مؤسسه عمومی باشد. علاوه بر این، در قرارداد مقاطعه‌کاری، ممکن نیست که مجری قرارداد یک نفر شخص حقیقی باشد زیرا موضوع قرارداد در قراردادهای مقاطعه‌کاری، انجام پروژه‌های عظیم ساخت‌وساز است که کارفرما این پروژه‌ها را به شرکت‌های مقاطعه‌کاری و مؤسساتی می‌سپارد که تخصص و اعتبار و تجربه کافی در این زمینه داشته باشند.

علاوه بر موارد مطروحه، تفاوت دیگری نیز میان قراردادهای پیمانکاری و مقاطعه‌کاری کاری وجود دارد؛ قرارداد پیمانکاری تابع قانون مدنی می‌باشد درحالیکه قرارداد مقاطعه کاری علاوه بر اینکه از مقررات قانون مدنی تبعیت می‌نماید، تابع قوانین حقوق عمومی نیز می‌باشد.

توافق کارفرما و مقاطعه‌کار تا چه میزان در تنظیم قرارداد مقاطعه‌کاری نقش دارد؟

موضوع دیگری که باید ذیل این مقاله به آن اشاره نماییم، این مورد است که اراده و توافق طرفین قرارداد مقاطعه کاری تا چه میزان در تنظیم مفاد قرارداد تأثیرگذار می‌باشد. همان‌طور که همه ما آگاهیم، قراردادها براساس اصل آزادی قراردادی منعقد می‌گردند و طرفین هر قراردادی مختاراند تا مفاد قرارداد را مطابق با میل و اراده و تراضی با یکدیگر تنظیم نموده و مطابق آن عمل نمایند. این موضوع اما در قراردادهای مقاطعه‌کاری به‌نحو دیگری است؛ در قراردادهای مقاطعه‌کاری اصل آزادی قراردادی محدود می‌گردد و دیگر کارفرما و شخص مقاطعه‌کار مفاد قرارداد را با توافق یکدیگر تنظیم نمی‌نمایند بلکه، این اشخاص باید قراردادی از پیش‌آماده را که مفاد و شرایط آن از قبل تعیین شده است را جهت آغاز همکاری امضا نمایند.

ممکن است برخی گمان کنند که تنها مقاطعه‌کار است که باید با قرارداد آماده موافقت نماید و مطابق آن عمل نماید اما باید گفت که چنین نیست و دستگاه اجرایی مربوطه که کارفرمای قرارداد می‌باشد نیز با قراردادی از پیش‌تعیین‌شده روبه‌رو می‌باشد.

در ارتباط با علت این موضوع نیز باید گفت از آنجایی که قرارداد مقاطعه کاری در ارتباط با اجرای پروژه‌‌های عظیم عمرانی که زیرساخت‌های کشور را تشکیل می‌دهد، منعقد می‌گردد، درنتیجه این قرارداد باید قراردادی رسمی و مفادی ثابت داشته باشد تا از سویی انحصارطلبی‌ها در این زمینه کاهش یابد و از سویی دیگر، تمام راه‌ها برای ارتکاب جرایمی مانند رانت‌خواری، رشوه و سو استفاده از قدرت و اختلاس مسدود گردد. البته ذکر این نکته ضروری است که تنها کارفرمای این قرارداد یعنی دولت، در مواردی محدود که شرایط قرارداد اقتضا دارد، می‌تواند تغییراتی محدود در مفاد قرارداد ایجاد نماید.

قرارداد مقاطعه کاری در چه چارچوب و قالبی منعقد می‌گردد؟

همان‌طور که بیان شد‌، قرارداد مقاطعه‌کاری قراردادی است که از مقررات حقوق عمومی مانند آیین‌نامه‌های مناقصه و مزایده پیروی می‌نماید و به همین دلیل، متن این قرارداد نیز بر روی فرم‌های رسمی اداری نوشته‌ می‌گردد. درنتیجه، این قرارداد این قرارداد پس از امضا توسط طرفین، رسمی شده و دیگر نیازی به ثبت آن در دفاتر ثبت اسناد نمی‌باشد.
در ذیل قرارداد مقاطعه کاری باید به درج کامل مواردی مانند شرایط عمومی پیمان، شرایط خصوصی پیمان، موضوع دقیق موافقتنامه، مبالغ دریافتی و پرداختی، زمان‌بندی دقیق اجرای پروژه، مسئولیت هر یک از طرفین قرارداد در پرداخت بیمه و مالیات، اسناد احراز هویت طرفین قرارداد و غیره پرداخت. در این زمینه باید توجه داشته باشید که در این قرارداد، همیشه شرایط عمومی پیمان بر شرایط خصوصی پیمان ارجح می‌باشد.

طرفین قرارداد مقاطعه کاری چه اشخاصی هستند؟

طرفین قرارداد مقاطعه‌کاری عبارت‌اند از مقاطعه‌کار(پیمانکار) و مقاطعه‌دهنده(کارفرما). مقاطعه‌دهنده شخصی است که انجام پروژه مقاطعه‌کاری را مطابق با شرایط و اجرت عمل مشخص به مقاطعه‌کار واگذار می‌نماید. نکته قابل توجه در این بخش این است که هر دو طرف قرارداد مقاطعه کاری اشخاص حقوقی هستند؛ مقاطعه‌کار همیشه یک بنگاه تجاری و بازرگانی است که عملیات‌های عظیم مقاطعه‌کاری را انجام می‌دهد و مقاطعه‌دهنده یعنی کارفرما نیز دولت می‌باشد. البته باید توجه گردد که این موضوع صرفاً در ارتباط با قرارداد مقاطعه‌کاری به‌صورت خاص صدق می‌نماید و در قراردادهای مقاطعه‌کاری به‌صورت عام، ممکن است کارفرما انجام عمل را به‌طور مقاطعه به اشخاص حقیقی یا حقوقی واگذار نماید. قرارداد مقاطعه‌کاری به‌وسیله نمایندگان هر یک از طرفین منعقد می‌گردد و باید توجه داشت که این نمایندگان دارای اختیارات تام در این زمینه می‌باشند.

موضوع خدمت در قرارداد مقاطعه‌کاری

در هنگام تنظیم و انعقاد قراردادهای مقاطعه کاری، باید موضوع خدمتی که قرار است شخص مقاطعه‌کار یعنی مجری قرارداد ارائه نماید، مشخص باشد. به این معنا که در متن قرارداد باید به‌صورت تفصیلی شرح داده شود که مجری قرارداد باید چه عملی را انجام داده و در این زمینه مکلف به انجام چه فعالیت‌هایی می‌باشد.

مقاطعه‌کار( مجری قرارداد) چه تعهداتی بر عهده دارد؟

مقاطعه‌کار قرارداد مقاطعه‌کاری باید تعهدات و وظایف خود را مطابق با قوانین و مقررات جاکم اجرا نماید. یکی از این تعهدات، عدم واگذاری موضوع قرارداد به شخص ثالث بدون رضایت کارفرما می‌باشد. مجری قرارداد باید شخصاً عملی را که انجام آن را پذیرفته است، انجام داده و نباید انجام آن را به سایر اشخاص واگذار نماید. البته نکته‌ای که باید به آن اشاره نمود این است که مقاطعه‌کار می‌تواند عملیات مورد اجرا را به پیمانکاران فرعی و دست دوم بسپارد. پیمانکار فرعی شخصی است که موضوع قرارداد یا بخشی از آن را تحت نظر مقاطعه‌کار اصلی انجام می‌دهد و درنهایت، مقاطعه‌کار اصلی در برابر کارفرما مسئولیت دارد.
مقاطعه‌کار باید انجام موضوع قرارداد را بدون تأخیر آغاز کرده و در این زمینه استانداردهای ایمنی و تخصصی لازم را رعایت نماید.

مقاطعه‌کار باید موضوع قرارداد مقاطعه کاری را مطابق با ضوابط و شرایط اعلامی در پیمان، انجام دهد و در این زمینه حسن نیت داشته باشد. علاوه بر این، مقاطعه‌کار باید تضمین لازم جهت حسن اجرای کار را ارائه نموده و علاوه بر این، خدمات لازم پس از اتمام موضوع قرارداد را نیز در اختیار کارفرما بگذارد.

ارائه گزارش توسط مقاطعه‌‎کار

علاوه بر موارد بالا، پیمانکاری که انجام عملی را به‌صورت مقاطعه می‌پذیرد، باید بر انجام کار توسط کارکنان و کارگران نظارت داشته و گزارش‌های پیوسته‌ای از روند اجرای کار به کارفرما ارائه نماید. با وجود اینکه مقاطعه‌کار اغلب شخص حقوقی می‌باشد، این شخص حقوقی باید شخصی را به‌عنوان نماینده به کارفرما معرفی نموده و این شخص نماینده باید در محل انجام موضوع قرارداد پیوسته حضور داشته باشد. نماینده شخص حقوقی مجری قرارداد باید دارای اختیارات تامی از سوی مقاطعه‌کار اصلی باشد و باید اطلاعات کامل این شخص مانند اقامتگاه و شماره تماس وی در اختیار کارفرمای قرارداد گذاشته شود تا کارفرما هر زمان اراده نمود بتواند با این شخص ارتباطات لازم را برقرار نموده و اطلاعات لازم را کسب نماید.

کارفرمای قرارداد مقاطعه‌کاری چه تعهداتی بر عهده دارد؟

کارفرمای قرارداد مقاطعه کاری باید مبالغ پرداختی را در مواعد مشخص به پیمانکار بپردازد. توجه داشته باشید که تأمین مصالح و لوازم لازم جهت انجام موضوع قرارداد بر عهده پیمانکار است و مجری قرارداد باید این مصالح را از محل مبالغ دریافتی تأمین نماید. اما گاهی ممکن است پیمانکار در تأمین این مصالح با مشکلات مواجه گردد؛ برای مثال، ممکن است لازم باشد این لوازم و مصالح و منابع از خارج از کشور تامین گردد و یا نیاز باشد تا دولت مربوطه رایزنی‌هایی در ارتباط با این موضوع داشته باشد که در چنین شرایطی، کارفرما وظیفه دارد همکاری‌های لازم را داشته باشد.

علاوه بر این، اگر قیمت قرارداد یک قیمت متغیر باشد، کارفرما مؤظف است با ایجاد نوسان در بازار و یا ایجاد تورم، پرداختی‌های خود به پیمانکار قرارداد را افزایش دهد. کارفرما باید پیش از آغاز اجرای موضوع قرارداد، پیش‌پرداخت لازم را به مقاطعه‌کار پرداخت نماید تا مجری قرارداد بتواند فعالیت خود را آغاز نماید. البته که پیمانکار قرارداد تنها زمانی می‌تواند درخواست پیش‌پرداخت داشته باشد که ضمانتنامه لازم را ارائه نموده باشد.

در قرارداد مقاطعه‌کاری پرداخت بیمه کارگران بر عهده چه شخصی است؟

مقاطعه‌کاری که قرار است براساس قرارداد عملیات مقاطعه‌کاری را انجام دهد، باید از نیروی کار انسانی استفاده نماید. حال سؤالی که در اینجا پیش می‌آید این است که پرداخت حقوق و حق بیمه این کارگران بر عهده پیمانکار است یا کارفرما؟ باید توجه داشت در تمام قراردادهای پیمانکاری و مقاطعه‌کاری، پرداخت حقوق و حق بیمه کارگران بر عهده پیمانکار می‌باشد و کارفرمای قرارداد تعهدی در این زمینه نخواهد داشت.

ممکن است مقاطعه‌کار در اجرای موضوع قرارداد مقاطعه کاری از پیمانکاران فرعی استفاده نماید؛ پیمانکار فرعی یا دست دوم شخصی است که مقاطعه‌کار اصلی، انجام قسمتی از موضوع قرارداد را به وی واگذار می‌نماید و باید آگاه بود که اگر پیمانکار فرعی از نیروی کار در انجام آن بخش از موضوع قرارداد استفاده نمود، پرداخت حق بیمه این کارگران نیز بر عهده پیمانکار اصلی(مقاطعه‌کار) خواهد بود.

قانون بیمه تأمین اجتماعی در ماده ۳۸ خود به این موضوع اشاره داشته و تصریح نموده است که مقاطعه‌دهنده(کارفرما) باید پیمانکار اصلی را ملزم نماید تا اقدامات لازم را در جهت بیمه نمودن کارگران خود و کارگران پیمانکار فرعی انجام نماید. علاوه بر این، کارفرما می‌تواند به‌عنوان تضمین، ۵ درصد از مبلغ کل پیمان را نزد خود نگه داشته تا زمانی که پیمانکار مفاصا حساب پرداخت حق بیمه کارگران را از تأمین اجتماعی دریافت نماید.

قیمت در نمونه قرارداد مقاطعه‌کاری

قیمت قرارداد مقاطعه کاری همان اجرتی است که مقاطعه‌کار در برابر انجام موضوع قرارداد دریافت می‌نماید. این قیمت اصولأ از سمت مقاطعه‌کار اعلام می‌شود اما ممکن است عملیات مورد مقاطعه از طریق مناقصه به مقاطعه‌کار واگذار گردد که در این صورت، روند کار بدین گونه است که پیمانکاران مختلف مبالغ مدنظر خود را اعلام می‌نمایند و هر مبلغی از سوی کارفرما مورد پذیرش قرار گرفت، پروژه به همان پیمانکار واگذار می‌گردد.

کارفرمای قرارداد باید اجرت مقاطعه‌کار را در مواعدی که در ذیل قرارداد مشخص شده است بپردازد. البته ممکن است نوساناتی در ارزش پول ایجاد گردد و این موضوع منجر به تغییر قیمت قرارداد گردد. به همین دلیل اصولأ در تنظیم قراردادهای مقاطعه‌کاری در ارتباط با این مسئله تعیین تکلیف می‌گردد که قیمت قرارداد یک قیمت ثابت است و یا قیمتی است که می‌توان در آن تجدیدنظر نمود.

خاتمه قرارداد مقاطعه کاری به چه صورت است؟

قرارداد مقاطعه‌کاری یک قرارداد لازم است و این بدین معنا است که طرفین قرارداد حق فسخ قرارداد را ندارند مگر اینکه حق فسخی برای آن‌ها در قرارداد پیش‌بینی شده باشد و یا با تراضی یکدیگر قرارداد را اقاله نمایند. در دفترچه عمومی پیمان، مواردی که طرفین قرارداد می‌توانند با استناد به آن قرارداد را فسخ نمایند ذکر شده است به نظر می‌رسد طرفین به غیر از این ۱۵ مورد، دیگر حق استناد به سایر موارد را ندارند. البته استثنایی در قراردادهای مقاطعه‌کاری که کارفرمای آن دولت می‌باشد وجود دارد و آن استثنا این است که دولت می‌تواند قرارداد مقاطعه‌کاری را به دلیل مقتضیات اداری به‌صورت یکجانبه فسخ نماید. لازم به ذکر است که این موضوع تعارضی با لازم بودن قرارداد مقاطعه کاری نخواهد داشت و کارفرما درنهایت ملزم است خسارات وارده به پیمانکار را جبران نماید.

علاوه بر این، قرارداد مقاطعه‌کاری ممکن است به دلیل تعلیق در قرارداد به‌صورت موقت خاتمه یابد. کارفرمای قرارداد مقاطعه‌کاری این حق را دارد که قرارداد را تا ۳ ماه تعلیق نماید و این موضوع به این معنا می‌باشد که کارفرما می‌تواند انجام و اجرای موضوع قرارداد را تا ۳ ماه متوقف نماید. کارفرما تنها حق دارد قرارداد را تا ۳ ماه تعلیق نماید و اگر قصد داشته باشد تعلیق قرارداد بیش از این مدت باشد، باید رضایت پیمانکار قرارداد را جلب نماید.

فورس‌ماژور در قرارداد مقاطعه کاری

فورس‌ماژور سکی از شروطی مندرج در قرارداد است و در شرایطی اعمال می‌گردد که حوادث و وقایع غيرقابل انتظار و غیرقابل پیش‌بینی اتفاق افتاده است و کنترل این شرایط از اختیار طرفین قرارداد خارج است. این شرایط به‌نحوی است که اجرای موضوع قرارداد را مختل و متوقف می‌نماید و به همین دلیل، این شرط در قرارداد ذکر می‌گردد و سبب می‌شود مسئولیت عدم انجام تعهدات از طرفین قرارداد سلب گردد. برای مثال، اگر موضوع قرارداد مقاطعه کاری ساخت پل باشد و با وقوع سیل یا طوفان عملیات ساخت‌وساز متوقف گردد، در اینجا مقاطعه‌کار مسئول عدم اجرای موضوع قرارداد نبوده و تعهدی بر پرداخت خسارت به کارفرما ندارد و مقاطعه‌دهنده و مقاطعه‌کار باید بر سر ادامه اجرای موضوع قرارداد پس از رفع فورس‌ماژور و یا انحلال کلی قرارداد با یکدیگر توافق نمایند.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

 قرارداد سفارشی مقاطعه کاری لامینگو

تنظیم قرارداد مقاطعه‌کاری از دشورای‌های بسیاری برخوردار بوده و تنظیم این قرارداد حتماً باید توسط متخصصان امر قراردادنویسی صورت پذیرد. در غیر این صورت ممکن است تبعات و مشکلات زیادی متوجه طرفین این قرارداد گردد. به همین دلیل به شما توصیه می‌گردد تنظیم قرارداد خود را از لامینگو بخواهید؛ شما می‌توانید قرارداد خود را در سامانه تنظیم قرارداد لامینگو بسازید و اگر در این زمینه با مشکلی مواجه شدید، همکاران ما در تیم حقوقی لامینگو در هر لحظه آماده برطرف نمودن ابهامات شما در ارتباط با قرارداد مورد نظر می‌باشند. برای ورود، بر روی سامانه تنظیم قرارداد لامینگو کلیک نمایید.

در این مطلب سعی شد تا هر آنچه لازم است در ارتباط با قرارداد مقاطعه کاری بدانید، در اختیارتان گذاشته شود. یکی از الزامات عقد هر قرارداد و یا انجام هر عمل حقوقی، کسب اطلاعات جامع حقوقی و رفع ابهام‌های موجود در ارتباط با آن عمل حقوقی می‌باشد و مطالعه مطالب و محتواهای حقوقی مرتبط، راهنمای بزرگی در این زمینه می‌باشد. در همین راستا، توصیه می‌گردد وارد بلاگ حقوقی لامینگو شده و سایر مطال و محتواهای حقوقی منتشرشده در این بلاگ را نیز مطالعه نموده و اطلاعات حقوقی خود را گسترش دهید. همنین شما می‌توانید سؤالات خود را در پایان هر مقاله یادداشت نموده تا همکاران ما به این پرسش‌ها پاسخ دهند.