قرارداد حمل و نقل در قانون تجارت و نکات کلیدی آن

امروزه با رشد اقتصاد جهانی و با گسترش و پیشرفت معاملات تجاری بیش از پیش اهمیت حمل و نقل کالا در مبادلات احساس می‌شود. برای تحویل اجناس و کالاهایی که موضوع معامله‌ی آن‌ها است، نیازمند ورود اشخاص دیگری برای حمل آن اجناس است که معمولا در این گونه موارد این کار را به شرکت‎هایی که کار حمل و نقل را انجام می‌دهند، می‌سپارند. برای به وجود آمدن این رابطه باید قرارداد حمل و نقل بین سه طرفه ارسال کننده کالا، متصدی حمل و نقل و گیرنده ایجاد می‌شود.

 قرارداد حمل و نقل در قانون تجارت

طبق بند ۲ از ماده ۲ قانون تجارت حمل و نقل به هر گونه که باشد، خواه از طریق خشکی و دریا یا هوا، عملیات تجاری محسوب می‌شود. از نظر قانون تجارت قرارداد حمل و نقل از تعامل سه طرف ایجاد می‌شود:

• ارسال کننده
• متصدی حمل و نقل
• گیرنده

دریافت مشاوره حقوقی

ارسال کننده

ارسال کننده کسی است که به نام یا به حساب خود با متصدی حمل و نقل قرارداد بسته است و کالا را به او تحویل داده است. ارسال کننده دارای وظایف و مسئولیت‌هایی است که به شرح زیر است:

1. ارسال کننده باید اطلاعات آدرس گیرنده را به همراه شماره تلفن او در اختیار متصدی حمل و نقل قرار دهد.
2. ارسال کننده باید آدرس و مشخصات مکانی را که در پی توافق با گیرنده مشخص شده است به متصدی حمل و نقل اطلاع دهد.
3. ارسال کننده باید مشخصات دقیق کالا از جمله: تعداد، مقدار، وزن، و ارزش کالا را به اطلاع متصدی حمل و نقل برساند و همچنین اگر کالا با ارزش یا فاسد شدنی یا خطرناک و آتش‌زا باشد باید متصدی حمل و نقل را از این شرایط مطلع سازد و اگر این اطلاعات را در اختیار او قرار ندهد، در صورت ورود هر خسارت، فرده ارسال کننده مقصر می‌باشد.
4. در خصوص بسته‌بندی کالا نیز باید بیان کرد که مسئولیت بسته‌بندی کالا به عهده‌ی ارسال کننده است و اگر خسارتی ناشی از عدم بسته‌بندی مناسب به وجود آید، مسئولیت آن با ارسال کننده می‌باشد. البته اگر این خسارت ناشی از بارگیری و یا بارچینی نامناسب باشد، متصدی حمل و نقل مسئول است.
5. اگر در پی ارسال کالا آسیبی به آن وارد شود که ناشی از قصور متصدی حمل و نقل باشد، او مسئول جبران خسارت به عمل آمده می‌باشد. ارسال کننده می‌تواند علیه متصدی و یا شرکت باربری که آن متصدی را معرفی کرده شکایت کند؛ شکایت چه علیه متصدی حمل و نقل صورت گیرد چه علیه شرکت باربری، جبران خسارت متوجه متصدی حمل و نقل می‌باشد.

 متصدی حمل و نقل

متصدی حمل و نقل کسی است که در مقابل اجرت، حمل اشیاء یا اشخاص را برعهده می‌گیرد. طبق ماده ۳۸۴ قانون تجارت مهمترین وظایف متصدی حمل و نقل به شرح زیر است:

1. متصدی حمل و نقل از زمان دریافت کالا تا زمان تحویل آن به شخص گیرنده نسبت به آن کالای مورد نظر مسئول است. زمانی‌که متصدی حمل و نقل کالا را به مقصد مورد نظر رسانید، باید به گیرنده اطلاع دهد تا آن را تحویل بگیرد.
2. اگر خسارتی به کالای در حال حمل وارد شود یا کالا تلف شود، متصدی حمل و نقل نسبت به آن مسئول است؛ مگر این‌که ثابت کند که در تلف شدن یا ورود خسارت تقصیری نداشته است.
3. اگر پس از آن‌که متصدی کالا را به مقصد رساند اما گیرنده آن را قبول نکرد و یا مخارج حمل را نپرداخت، طبق ماده ۳۸۴ قانون مدنی متصدی حمل و نقل باید این جریان را به اطلاع ارسال کننده برساند و تا زمانی که تصمیم‌گیری شود آن مال نزد متصدی حمل و نقل باقی می‌ماند. اما در این فاصله مسئولیت هر عیب و نقصی که بر کالا وارد شود دیگر با ارسال کننده است.
4. اگر مالی که در حال ارسال است، در حال خرابی باشد و یا ارزش آن نسبت به هزینه‌ای که باید برای نگهداری آن پرداخت شود کمتر باشد، متصدی موظف است با اطلاع دادستان محل و نظارت ایشان، آن مال را به فروش برساند و ارسال کننده و هم گیرنده را از این امر مطلع سازد.

تنظیم قرارداد سفارشی

 گیرنده

گیرنده نیز کسی است که متصدی حمل و نقل کالای به امانت گرفته را باید به او تحویل دهد. گیرنده‌ی کالا نیز در هنگام تحویل کالا باید به دقت از صحت و سلامت کالا مطمئن شود و بعد از آن را تحویل بگیرد. از نظر عقلانی در صورتی که گیرنده کالا را از متصدی حمل و نقل تحویل گرفت و هزینه‌ها را نیز پرداخت کرد، دیگر دعوایی علیه متصدی پذیرفته نیست.

اما قانون برای زمانی که متصدی حمل و نقل با فریب کالای آسیب دیده را به گیرنده تحویل می‌دهد، به مدت هشت روز پس از تحویل کالا به گیرنده فرصت می‌دهد تا این امر را به متصدی اطلاع دهد؛ در واقع به مدت هشت روز پس از تحویل می‌تواند علیه متصدی شکایت کند. اما اگر در همان زمان تحویل، گیرنده متوجه نقض کالا شود و آن را تحویل نگیرد یا کلاً کالای در دست متصدی گم شود و یا این‌که متصدی تأخیر در ارسال کالا داشته باشد، گیرنده تا مدت یک سال می‌تواند از متصدی شکایت کرده و خسارت وارده را دریافت نماید.

نحوه پرداخت هزینه‌ی حمل و نقل

معمولا پرداخت هزینه‌ی حمل و نقل بر عهده‌ی ارسال کننده است مگر این‌که  توافق دیگری شده باشد. ارسال کننده موظف است کل مبلغ مندرج در بارنامه را بلافاصله پس از بارگیری به صورت علی‌الحساب و ما بقی را پس از کسورات قانونی ظرف مدت 15 روز از تاریخ تحویل محموله پرداخت کند.کسورات قانونی شامل موارد زیر است:

• به اندازه‌ی 5/5 درصد از کل اجرت حمل و نقل که توسط ارسال کننده پرداخت شده بابت مالیات کسر و به حساب وزارت امور اقتصادی و دارایی واریز خواهد شد.
• پرداخت حق تمبر بارنامه به عهده‌ی مؤسسه صادرکننده بارنامه است.
• پرداخت عوارض شهرداری، هلال احمر، باسکول به عهده‌ی متصدی حمل و نقل است و متصدی موظف به ذکر آن‌ها در بارنامه و کسر از پس کرایه و پرداخت به مرجع مربوطه است.

کانال تلگرام لامینگو