نیابت قضایی در امور کیفری و موارد صدور آن را بشناسیم!

در جریان رسیدگی به پرونده‌های کیفری، اقدامات متعددی توسط بازپرس برای تشکیل و تکمیل پرونده انجام می‌شود. اقداماتی نظیر معاینه محلی، استماع شهود، تحقیق از متهم و سایر اقداماتی که برای کشف حقیقت و انتساب جرم به متهم مورد نیاز است. گاهی انجام این موارد توسط بازپرس حوزه قضایی رسیدگی‌کننده میسر نیست و خارج از حوزه قضایی او قرار دارد. در چنین شرایطی، مقام قضایی می‌تواند مسئولیت انجام تحقیقات لازم را به یک مقام قضایی دیگر در محل دیگر منتقل کرده و به او بسپارد. موارد نیابت قضایی در امور کیفری در قانون مشخص گردیده و تنها در همان موارد، بازپرس می‌تواند قرار نیابت قضایی صادر کند.

‌

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

احکام و شرایط نیابت قضایی در امور کیفری

نیابت قضایی در امور کیفری، تفویض اختیار از یک مقام قضایی به مقام قضایی دیگر برای انجام امور معین است. ابتدا باید دانست که هرچند انجام تحقیقات به صورت کلی با دادسرا بوده و نیابت قضایی توسط بازپرس صادر می‌شود، اما به این معنی نمی‌باشد که امکان صدور نیابت قضایی توسط قاضی دادگاه وجود ندارد. در مرحله رسیدگی در دادگاه، به ویژه جرایمی که مستقیم به دادگاه فرستاده می‌شود نیز می‌توان از نیابت قضایی بهره جست.

بازپرس مجری نیابت، باید مفاد نیابت قضایی را به شکل کامل انجام دهد و نتیجه را به مرجع نیابت‌دهنده ارسال کند. بازپرس در هنگام صدور قرار نیابت، می‌تواند نوع تأمین را نیز معین کند یا اختیار آن را به بازپرس مجری نیابت واگذار کند. البته با این وجود، مجری نیابت در أخذ یا تبدیل تأمین، اختیار کامل دارد و در صورت صلاحدید می‌تواند قرار تأمین را تبدیل کند یا اگر تأمین در نظر گرفته نشده باشد، تأمین مناسب أخذ کند. اگر در اجرای نیابت قضایی، قرار تأمین منتهی به بازداشت متهم گردد، پرونده جهت اظهارنظر نزد دادستان محل اجرای نیابت ارسال می‌شود.

همچنین می‌توان نیابت قضایی در امور کیفری را به دو نوع عام و خاص تقسیم نمود. در نیابت قضایی عام، بازپرس تمام اختیارات و وظایف خود را از ابتدای شروع تا پایان تحقیقات به بازپرس حوزه قضایی دیگر منتقل می‌کند. در نیابت قضایی خاص، اما تنها بخشی از وظایف به صورت موردی و دقیق به بازپرس حوزه قضایی دیگر سپرده می‌شود.
‌

برای مطالعه بیشتر می‌توانید بخوانید: فرق قاضی با بازپرس چیست؟ شرح کاملی از مقامات قضایی.

موارد صدور قرار نیابت قضایی در امور کیفری

موارد صدور نیابت قضایی در امور کیفری در ماده 119 قانون آیین دادرسی کیفری آمده است که به بررسی آن می‌پردازیم. متن ماده به صورت ذیل است.

«هرگاه تحقیق از متهم، استماع شهادت شهود و مطلع، معاینه محل، بازرسی از اماکن و منازل و اشیا، جمع‌آوری آلات جرم و به طور کلی هر اقدام دیگری خارج از حوزه قضایی محل مأموریت بازپرس لازم شود، وی با صدور قرار نیابت قضایی مطابق مقررات قانونی و ارسال اصل یا تصویر اوراق مورد نیاز پرونده و تصریح موارد، انجام آنها را از بازپرس محل تقاضا می‌کند. این بازپرس در حدود مفاد نیابت اعطایی، موضوع نیابت را انجام می‌دهد و اوراق تنظیمی را پس از امضا به همراه سایر مدارک به دست آمده نزد مرجع نیابت‌دهنده می‌فرستد و در صورتی که اجرای تمام یا بخشی از مفاد نیابت، مربوط به حوزه قضایی دیگری باشد، اوراق را برای اجرای نیابت به مرجع مزبور ارسال و مراتب را به بازپرس نیابت‌دهنده اعلام می‌دارد.»

مطابق آنچه در ماده فوق آورده شده است موارد صدور نیابت قضایی در امور کیفری به این شکل می‌باشد:

الف. تحقیق از متهم

ب. استماع شهادت شهود و مطلعین

پ. معاینه محلی

ت. بازرسی اماکن و منازل و اشیا

ث. جمع‌آوری آلات جرم

ج. هرگونه اقدام دیگری که خارج از حوزه قضایی فعالیت بازپرس لازم باشد.
‌

همچنین بخوانید: حقوق متهم در دعاوی کیفری | متهم در دادسرا چه حقوقی دارد؟

نیابت در نیابت

گاهی ممکن است اموری که به نیابت نزد یک مرجع قضایی دیگر سپرده می‌شود، خود نیاز به صدور قرار نیابت و ارجاع به حوزه قضایی دیگری داشته باشد. در قسمت پایانی ماده 119 آیین دادرسی کیفری، این مجوز به بازپرس مجری نیابت داده شده است که اگر تمام یا بخشی از مفاد نیابت اعطا شده، مربوط به حوزه قضایی دیگری باشد، اوراق را برای اجرای نیابت به مرجع دیگر ارسال کرده و مراتب را به اطلاع بازپرس نیابت‌دهنده اطلاع دهد.

موارد عدم امکان صدور نیابت قضایی در امور کیفری

موارد صدور قرار نیابت قضایی در امور کیفری را بررسی کردیم. در طرف دیگر، مواردی نیز هستند که نمی‌توانند موضوع نیابت قضایی قرار بگیرند. به صورت کلی در اموری که متوجه ماهیت دعوا بوده یا نهایی و قاطع دعوا باشند، امکان اعطای نیابت وجود ندارد. برای مثال مواردی چون اظهار نظر نسبت به بی‌گناهی یا مجرمیت متهم از این دست موارد هستند. همچنین مطابق تبصره 2 ماده 119 قانون آیین دادرسی کیفری، در موارد اقرار متهم، شهادت شهود و شهادت بر شهادت شهود، در صورتی که مستند رأی دادگاه باشد، استماع آن توسط قاضی صادرکننده رأی الزامی بوده و امکان اعطای نیابت در آن نمی‌باشد.

کانال تلگرام لامینگو

جمع‌بندی پایانی

در اجرای بهتر و دقیق‌تر وظایف تحقیق و بررسی و رسیدگی به جرایم، امکان صدور قرار نیابت قضایی در امور کیفری پیش‌بینی شده است. موارد صدور آن نیز معین گردیده و در صورت نیاز و صلاحدید، بازپرس رسیدگی‌کننده می‌تواند امور قضایی که در حیطه وظایف او می‌باشد را به یک مرجع قضایی در حوزه قضایی دیگر انتقال دهد. مقام قضایی مجری نیابت، در حدود وظایف محول شده باید اقدامات لازم را انجام دهد و اوراق را امضا کرده و به مقام نیابت‌دهنده ارجاع دهد.

مشاورین حقوقی لامینگو همواره آماده ارائه خدمات مشاوره حقوقی در حیطه موضوعات مورد نیاز شما هستند. شما همراهان گرامی می‌توانید با مراجعه به بخش مشاوره حقوقی لامینگو از خدمات حقوقی مجموعه بهره‌مند شوید. حتماً نظرات و پیشنهادات خود را در بخش دیدگاه‌ها با ما در میان بگذارید. همچنین می‌توانید با مراجعه به بلاگ حقوقی لامینگو سایر موضوعات و مطالب مورد نظر خود را جستجو و مطالعه نمایید.