مشاوره حقوقی کار زنان و شرایط کار زنان بر اساس قانون ایران

در این مقاله یعنی نوشتار مشاوره حقوقی کار زنان قصد داریم تا در ارتباط با شرایط کار زنان نکات لازم را ارائه نماییم. همانطور که همه ما می‌دانیم، قانون کار ایران به شرایط و ضوابط کار اقشار مختلف پرداخته و نکات مرتبط را تبیین نموده است. از آنجایی که زنان قدرت جسمانی کمتری نسبت به مردان دارند و از سویی دیگر وظایف بیشتری در محیط منزل بر عهده آن‌ها است، در نتیجه، زنانی که در کارگاه‌ها و واحدهای تجاری مشغول به کار می‌شوند باید از حمایت‌های بیشتری برخوردار باشند. در همین راستا، قانون‌گذار در فصل چهار قانون کار، به تبیین شرایط کار زنان پرداخته و در طی موادی، حمایت‌های لازم از زنان را به عمل آورده است.

در همین راستا، در این مقاله سعی داریم این شرایط‌ و حمایت‌ها که برخی از آن‌ها عبارتند از ممنوعیت کار خطرناک، ممنوعیت انجام کارهای زیان‌آور، مرخصی زایمان، ارجاع کارهای سبک به زنان، مهلت کافی برای شیردادن و غیره را بررسی کنیم. از آنجایی که زن‌ها گاهی اوقات حاضرند با دریافت مبلغ کمتری حقوق، همان کارهایی را انجام دهند که مردان انجام می‌دهند و کارفرماها نیز در بسیاری از موارد از شرایط زنان سواستفاده کرده و حقوق کمتری می‌پردازند، در نتیجه لازم است تا هر زنی که قصد آغاز کار و فعالیت در واحدهای تجاری را دارد، با مواد مرتبط با شرایط کار زنان و حمایت‌هایی که قانون‌گذار از بانوان به عمل آورده، آشنا باشد.

مشاوره حقوقی کار زنان لامینگو!

شما می‌توانید برای آشنایی با شرایط کار زنان، این مطلب را تا انتها مطالعه نمایید و با این وجود، اگر همچنان علاقه‌مند به کسب اطلاعات بیشتر بوده و یا مواردی بود که ما در ارتباط با آن صحبت نکردیم، شما می‌توانید مشاوره را از وکلا و مشاورین حقوقی لامینگو درخواست نمایید. لامینگو، یک استارتاپ حقوقی است که خدمات حقوقی مختلفی ارائه می‌دهد و مشاوره‌های حقوقی در ارتباط با مسائل گوناگون، یکی از این خدمات است. در ادامه، با یکدیگر مواد قانونی قانون کار درباره کار زنان را بررسی می‌کنیم.

مشاوره حقوقی کار زنان

دریافت حقوق مساوی با مردان

یکی از مهم‌ترین شرایط کار زنان که قانون‌گذار به آن اشاره داشته، عدم تبعیض میان نیروی کار زن و مرد است. هر نیروی کار با تنظیم و امضای یک قرارداد استخدام که مطابق با قانون کار تنظیم شده است به استخدام کارفرما درمی‌آید و این نیروی کار حقوق و مزایایی دارد که به او تعلق می‌گیرد و در این زمینه نباید تفاوتی میان زن و مرد باشد. از آنجایی که در کشور ما، مردم تصور می‌کنند که مردها نان‌آور اصلی خانواده هستند، در نتیجه برای کار زنان ارزش کمتری قائلند و متأسفانه برخی از کارفرمایان، زنان را با دستمزدهایی کمتر از مردان استخدام می‌کنند و زنان نیز با نگرانی و ترس عدم یافتن کار، حاضر به قبول شغلی با مبلغ حقوق و مزایای کمتر می‌شوند. این موضوع در حالی است که بر اساس قانون کار، تبعیض قائل شدن میان زن و مرد در شرایط کار مساوی، ممنوع اعلام شده است.

در قوانین ایران، تبعیض قائل شدن میان زن و مرد در شرایط کار یکسان و پرداخت حقوق کمتر به زن نسبت به مرد، ممنوع اعلام شده است و اگر کارفرمایی مرتکب این عمل شود، نیروی کار حق دارد تا از این شخص شکایت نماید. قانون‌گذار در ماده 38 قانون کار به این موضوع اشاره نموده و این موضوع را تحت قالب یکی از مواد حمایتی از کار زنان مطرح نموده است. این موضوع در حالی است که کارفرما نه تنها نباید حقوق کمتری به زن بپردازد بلکه باید از زنان شاغل حمایت کرده و برای زنان نیروی کار مزایای خاصی را نیز با توجه به شرایط خاصی که دارند در نظر بگیرد. این موضوع سبب شده است که کارفرمایان یا از این قانون تخطی نمایند و یا استخدام نیروی کار مرد را ترجیح دهند.

ممنوعیت زنان از انجام کارهای سخت و زیان‌آور

یکی از مهم‌ترین شرایط مربوط به کار زنان که قانون‌گذار در مواد حمایتی قانون کار به آن اشاره داشته است، ممنوعیت زنان از انجام کارهای سخت، زیان‌آور و خطرناکی است که با سلامت جسمی و روحی زنان مغایر است. قانون‌گذار در ماده 75 قانون کار به این موضوع اشاره داشته است و بر اساس این ماده قانونی، نیروی کار زنان نباید در محل کار، اقدام به انجام کارهای سخت و دشوار و خطرناکی نمایند که از توان آن‌ها خارح است. بر اساس مشاوره حقوقی کار زنان انجام کارهای خطرناک و سنگین مانند حمل بار سنگین با دست و بدون استفاده از دستگاه‌های مکانیکی برای زنان ممنوع است. این مورد تنها یک مثال برای توضیح کارهای سنگین و خطرناک است و می‌توان چنین نتیجه گرفت که انجام هرگونه کاری که برای بانوان دشوار و زیان‌آور باشد ممنوع است.

از آنجایی که تعیین خطرناک یا دشوار بودن یک کار باید به صلاحدید افراد باشد، در نتیجه شورای عالی کار باید دستورالعمل نوع و میزان اموری که برای نیروی کار زنان سخت و دشوار و خطرناک است را تعیین نموده و به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی برساند. اگر نوع و میزان کارهای دشوار نوعی نباشد و شخصی باشد، هرج‌ومرج بسیاری در کارگاه‌های تجاری کار رخ خواهد داد و ممکن است میان کارفرما و نیروی کار، درباره اینکه آیا این کار یکی از مصادیق امور زیان‌آور و دشوار است، اختلاف نظر ایجاد شود. در نتیجه، کارفرما نباید انجام این کارها را از نیروی کار زنان درخواست نماید. نکته‌ای که باید به آن اشاره داشت این است که قانون‌گذار در فصلی جدا از قانون کار، انجام امور زیان‌آور و دشوار را برای نوجوانان نیز ممنوع کرده است.

مشاوره حقوقی کار زنان و مرخصی بارداری و زایمان

قانون‌گذار برای حمایت از زنان شاغل، مرخصی تحت عنوان مرخصی زایمان پیش‌بینی کرده است که زنان شاغل باردار می‌توانند از آن استفاده کنند. نیروی کاری که از این مرخصی استفاده می‌کند، در طول مدت مرخصی از کارفرما حقوق نمی‌گیرد و در عوض، می‌تواند کمک‌هزینه زمان بارداری را از سازمان بیمه تأمین اجتماعی دریافت نماید. مدت زمان مرخصی زایمان تأمین اجتماعی سابقاً 6 ماه بود که پس از اصلاح قوانین تنظیم خانواده، به 9 ماه افزایش یافت. البته بعداً تأمین اجتماعی اعلام کرد که تأمین مالی لازم برای موافقت با درخواست‌های 9 ماه را ندارد و هر درخواستی جهت مرخصی زایمان تأمین اجتماعی که بیشتر از 6 ماه باشد، تنها در صورتی قابل موافقت است که متقاضی اعتراض خود را در دیوان عدالت اداری مطرح نماید و دیوان نیز با این درخواست موافقت نماید.

نهایتاً، در اردیبهشت ماه سال 1400، افزایش مرخصی بارداری تأمین اجتماعی به تصویب هیئت دولت رسید و بدین ترتیب، از این پس بانوان تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی می‌توانستند بدون نیاز به شکایت در دیوان عدالت اداری، از حق مرخصی زایمان 9 ماهه خود استفاده کنند و هر ماه، دوسوم حقوق خود را نیز دریافت نمایند. در طی مدت زمانی که نیروی کار زن در مرخصی بارداری به سر می‌برد، کارفرما حق ندارد وی را از کار اخراج کند و نیروی کار زن باید بتواند پس از بازگشت به کار، از حقوق و مزایایی که سابق بر این دریافت می‌کرده است بهره‌مند گردد. این مورد، یکی از مهم‌ترین موارد حمایتی قانون کار از بانوان شاغل است و در مشاوره حقوقی کار زنان به‌تفصیل درباره این موضوع صحبت می‌شود.

تضمین بازگشت به کار پس از دوره مرخصی زایمان

قانون‌گذار علاوه بر پیش‌بینی مرخصی دوران زایمان و بارداری برای زنان شاغل، تضمین بازگشت به کار پس از مرخصی بارداری و زایمان را نیز در نظر داشته است. قانون‌گذار در تبصر ماده 76 قانون کار، بیان داشته است که پس از پایان مرخصی دوران زایمان و بارداری، نیروی زن شاغل باید به کار سابق خود باز گردد و این مدت؛ یعنی مدت زمانی که وی در مرخصی زایمان بوده است، جزو سابقه خدمت وی محسوب می‌شود. این موضوع به این معنا است که کارفرما مکلف است سمت شغلی زنی که شاغل بوده و برای بارداری و زایمان به مرخصی رفته است را حفظ کرده و پس از اتمام دوره مرخصی، این سمت شغلی را دوباره به وی بازگرداند.

در مدت زمانی که نیری کار زن در مرخصی است، کارفرما می‌تواند با عقد یک قرارداد کار موقت، نیروی کار دیگری را به خدمت بگیرد و مدت زمان این قرارداد استخدامی موقت تا زمانی است که دوره مرخصی زن شاغل در واحد تجاری به اتمام می‌رسد. اگر دوره مرخصی بارداری و زایمان به اتمام برسد و زنی که در مرخصی بوده است به محل کار بازگردد و کارفرما با بازگشت وی به کار موافقت نکند و یا کارفرما در دورانی که نیروی کار زنان در مرخصی بوده است قرارداد کار زن را منحل نماید و یا زن را از کار اخراج کند، در چنین شرایطی نیروی کار می‌تواند نزد مراجع قانونی از کارفرما شکایت کند. مرجع صالح جهت ثبت شکایت از کارفرما، شورای عالی کار می‌باشد.

کانال تلگرام لامینگو

انجام کارهای سبک‌تر توسط نیروی کار زن

همانطور که پیش از این در مشاوره حقوقی کار زنان بیان شد، کارفرما نباید کارهای سنگین و خطرناک را برای انجام به نیروهای کار زنان ارجاع دهد و نیروی کار زنان باید اموری را که متناسب با شرایط جسمی آن‌ها می‌باشد انجام دهند. این موضوع زمانی پررنگ‌تر می‌شود که نیروی شاغل زن در شرایط حساس‌تری باشد. برای مثال، در شرایطی که نیروی کار زن باردار است، نسبت به سایر مواقع آسیب‌پذیرتر بوده و توان وی برای انجام کارهای سنگین و خطرناک کمتر خواهد بود.

به همین دلیل، قانون‌گذار در حمایتی که از کار زنان داشته است، این موضوع را نیز در نظر داشته و در یک ماده از مواد حمایتی به این موضوع اشاره نموده و عنوان کرده در شرایطی که نیروی شاغل بانوان در شرایطی ویژه قرار داشته و توان وی برای اتجام کار و وظایف کاری کمتر است، کارفرما باید کارهای سبک‌تری را به نیروی کار زن ارجاع دهد.

مطایق با ماده 77 قانون کار، در مواردی که به تشخیص پزشک سازمان تأمین اجتماعی، نوع کار برای کارگر باردار خطرناک یا سخت تشخیص داده شود، کارفرما تا‌ پایان دوره بارداری وی بدون کسر حق‌السعی، کار مناسب‌تر و سبک‌تری به او ارجاع می‌نماید. توجه داشته باشید که قانون، خود کارهای سخت و زیان‌آور را مشخص نموده است. کارهای سخت و زیان آور کارهایی است که در آن‌ها عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیکی محیط کار، غیراستاندارد بوده و در اثر اشتغال کارگر تنشی به مراتب بالاتر از ظرفیت های طبیعی (جسمی و روانی) در وی ایجاد می‌گردد که در نتیجه آن، بیماری شغلی و عوارض ناشی از آن ایجاد می‌گردد. با توجه به این تعریف، کارفرما باید کارهایی که سبک‌تر بوده و در این تعریف نمی‌گنجد را به نیروی کار زنان بسپارد.

این مطلب را نیز بخوانید: آشنایی با سامانه درخواست بیمه بیکاری و مشاوره حقوقی بیمه تامین اجتماعی

شرایط حمایتی جهت شیر دادن فرزند

کارفرمایی که بر اساس قانون کار نیروی کار زن استخدام کرده است، باید مقررات قانون کار ایران را در ارتباط با شرایط کار زنان رعایت نماید. یکی دیگر از این موارد حمایتی که قانون‌گذار در قانون کار به آن اشاره داشته است، ایجاد شرایط و سازوکارهایی برای کارگران زن جهت شیردادن به فرزندان خود می‌باشد. مطابق با ماده 78 قانون کار، در کارگاه‌هایی که دارای کارگر زن هستند کارفرما مکلف است به مادران شیرده تا پایان دو سالگی کودک پس از هر سه ساعت، نیم ساعت فرصت شیر دادن بدهد. این فرصت جزء ساعات کار آنان محسوب می‌شود و همچنین کارفرما مکلف است متناسب با تعداد کودکان و با در نظر گرفتن گروه سنی آن‌ها مراکز مربوط به نگهداری کودکان (‌از قبیل شیرخوارگاه، مهد کودک و…) را ایجاد نماید.

همانطور که پیش از این نیز در مشاوره حقوقی کار زنان بیان شد، اگر کارفرما از انجام وظایف خود نسبت به زنان شاغل در کارگاه‌های تجاری خودداری نماید، نیروی شاغل می‌تواند از کارفرما شکایت نموده و مراجع ذی‌صلاح اقدام به جریمه کارفرما خواهند نمود.

مشاوره حقوقی کار زنان و شرایط شب‌کاری زنان

در قانون کار سال 1337، کار کردن در شب برای زنان ممنوع شده بود. از آنجایی که قانون‌گذار توان و ظرفیت بدنی و جسمانی زن را برای کارکردن کمتر از مردان می‌دانست و همچنین زن در خانه وظایف بیشتری بر عهده داشت، در نتیجه قانون‌گذار شب‌کاری زنان را ممنوع کرده بود. در قانون سال 1369 اما قانون‌گذار در این مورد سکوت کرده است و به نظر می‌رسد ممنوعیت شب‌کاری زنان دیگر وجود ندارد. امروزه نیز شاهد آن هستیم که زنان در شیفت‌های شب نیز مشغول به کار هستند و به نظر می‌رسد تفاوت میان کار زنان و مردان به حداقل رسیده است.

آنچه محرز است این است که رشد و توسعه فرهنگ برابری زن و مرد و آموزش‌هایی که در سال‌های اخیر در جهت همکاری و تقسیم وظایف میان زنان و مردان ارائه شده است و وضعیت اقتصادی جامعه از سویی دیگر، سبب شده تا زنان نیز پابه‌پای مردان در واحدهای تجاری فعالیت کنند. البته، این موضوع نباید اینگونه برداشت شود که تفاوتی میان نیروی کار زن و مرد نیست؛ بلکه باید در نظر داشت زنان و مردان با یکدیگر متفاوت هستند و این تفاوت‌ها، سبب حاکمیت آثار مختلف بر شرایط کار نیروی کار زنان و مردان خواهد شد.

بازنشستگی زنان در ایران بر اساس مشاوره حقوقی کار زنان

مطابق با قانون بیمه سازمان تأمین اجتماعی، سن بازنشستگی نیروهای کار زنان در ایران 55 سال است و اگر زنی بیمه باشد و دارای حداقل 20 سال سابقه پرداخت بیمه باشد، در این صورت می‌تواند اعلام بازنشستگی نماید. قانون بیمه تأمین اجتماعی در ماده 76 خود به شرح شرایط بازنشستگی زنان و سن بازنشستگی اشاره داشته است. یکی دیگر از شرایط بازنشستگی زنان در ایران، داشتن حداقل 10 سال سابقه بیمه و 55 سال سن می‌باشد. در صورتی‌که یک نیروی کار خانم واجد این شرایط باشد، می‌تواند اعلام بازنشستگی نماید. علاوه بر این، زنانی که دارای 30 سال سابقه کار هستند و به 45 سال رسیده‌اند، می‌توانند بازنشسته شوند. ذکر این نکته نیز ضروری است که زنانی که دارای سابقه 35 سال پرداخت حق بیمه هستند، می‌‌توانند بدون در نظر گرفتن شرط سنی، تقاضای بازنشستگی کنند.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

جمع‌بندی و سخن پایانی

با توجه به اینکه ساختار جسمی زنان، روحیات و جایگاه این افراد در خانواده با مردان متفاوت می‌باشد، قانون‌گذار همواره در قوانین مختلف به‌دنبال تبیین و تعیین حقوق زنان بوده است. برای مثال، قانون اساسی در اصل 20 خود این‌چنین بیان داشته است که «همه افراد ملت اعم از زن و مرد به‌طور یکسان در حمایت قانون قرار دارند و از همه حقوق انسانی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با رعایت موازین اسلام برخوردارند».

این مسئله در قانون کار نیز بروز و ظهور داشته است و قانون‌گذار در قانون کار شرایط و الزامات کار زنان را عنوان نموده و کارفرمایان را ملزم به تبعیت از این مقررات دانسته است. قانون‌گذار طی مواد مختلفی در قانون کار، به بیان شرایط کار زنان، شب‌کاری زنان، مرخصی دوران زایمان و بارداری، شرایط شیردهی به فرزند در محیط کار، نوع کار و فعالیت زنان، بازنشستگی و غیره پرداخته است. نکته مهمی که در ارتباط با کار زنان وجود دارد این است که زنان برای اشتغال به کار نیازمند اجازه همسر خود می‌باشند و از اشتغال به مشاغلی که با منافع خانواده و شئونات اسلامی و عرفی منافات دارد، منع خواهند شد.

بلاگ حقوقی لامینگو

مطلبی که تا به اینجا آن را مطالعه نمودید، یکی از مطالب بلاگ حقوقی لامینگو است. روزانه مطالب جدید در بلاگ لامینگو منتشر می‌شود که مطالعه آن به افزایش دانش حقوقی شما کمک بسیاری می‌کند. اگر مطالعه نوشتار فوق برای شما مفید بوده است و از مطالعه آن رضایت داشته‌اید، می‌توانید وارد بلاگ حقوقی لامینگو شوید و سایر مطالب این بلاگ را نیز بررسی نمایید. در صورتی‌که پس از مطالعه این مطلب همچنان پرسش و ابهامی درباره شرایط کار زنان در ایران دارید، می‌توانید پرسش خود را با ما به اشتراک گذاشته و یا با وکلا و مشاورین حقوقی لامینگو در ارتباط باشید.