مشاوره حقوقی تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی و نکات آن

تبدیل مجازات، یکی از مباحث مهم در قانون مجازات اسلامی و رویه دادرسی کیفری در ایران می‌باشد. هدف از انجام دادرسی‌های کیفری، تحمل مجازات توسط افراد مجرم و بازدارندگی جرائم است که این هدف با وضع مجازات‌های مختلفی مانند مجازات حبس، جزای نقدی، انجام کار اجتماعی و غیره تحقق می‌یابد. در برخی شرایط اما قانونگذار سازوکارهایی را پیش‌بینی کرده است که در آن شرایط، قاضی دادگاه اختیار تبدیل مجازات را با در نظر گرفتن شخصت مرتکب، شرایط وقوع جرم و سایر عوامل تأثیرگذار دارا می‌باشد. در نتیجه، در قوانین کیفری ایران شرایطی پیش‌بینی شده است که در آن شرایط، یک مجازات تعزیری به مجازات‌های تعزیری دیگری تبدیل می‌شود که متناسب‌تر به حال متهم است. در این نوشتار قصد داریم تا با تبدیل مجازات حبس به مجازات جزای نقدی آشنا شویم و مشاوره حقوقی تبدیل مجازات در این زمینه را ارائه نماییم.

دریافت مشاوره حقوقی

مشاوره حقوقی تبدیل مجازات چیست؟

در مشاوره حقوقی تبدیل مجازات حبس، تبدیل مجازات به‌تفصیل توضیح داده خواهد شد. هنگامی‌که فردی مرتکب جرمی می‌شود، مطابق با قانون این شخص باید کیفر شده و مجازات را تحمل کند. هدف از مجازات کردن مرتکبین جرائم، در وهله اول تنبیه مجرم و در وهله دوم، ایجاد ارعاب در میان افراد جامعه و بازدارندگی از ارتکاب مجدد جرم است. به همین دلیل، هر جرمی مجازات مرتبط با خود را دارد که این مجازات با هدف تنبیه و ارعاب و بازدارندگی تعیین شده است. موضوعی که در اینجا باید به آن اشاره داشت این است که با وجود اینکه قانون درصدد تنبیه مجرمین از طریق وضع مجازات است، اما قانون‌گذار رویکردی حمایتی نیز به مرتکبین جرائم داشته و به‌دنبال اصلاح این افراد است و در راستای این هدف، سیاست‌هایی برای حمایت از مجرمی که مرتکب جرم شده در نظر گرفته است.

قانون‌گذار در قانون مجازات اسلامی، با یک نگاه حمایتی به مجرم و با هدف اصلاح او، سازوکارهایی را در نظر گرفته است که افرادی که مرتکب جرائم می‌شوند، بتوانند از این سازوکارهای حمایتی برخوردار شده و مجازات‌های خفیف‌تری بر آن‌ها اعمال شود. تبدیل مجازات به مجازات‌هایی که تحمل آن‌ها راحت‌تر است، یکی از انواع سیاست‌های حمایتی است که در نتیجه آن، مجازات مرتکب جرم به مجازات دیگری تبدیل می‌شود. البته باید توجه داشت این امر مقررات و شرایطی داشته و در تمام مجازات‌ها و تمام جرائم جاری نمی‌باشد. از جمله دیگر سازوکارهای حمایتی، تخفیف مجازات، تعویق صدور حکم، تعلیق اجرای مجازات و اعطای آزادی مشروط می‌باشد.

کدام مجازات‌ها قابل تبدیل هستند؟

در قانون مجازات اسلامی مجازات‌های مختلفی پیش‌بینی شده است؛ مجازات‌هایی از جمله حدود، قصاص، دیات و مجازات‌های تعزیری. مجازات‌های تعزیری نیز خود به انواعی مانند حبس تعزیری و جزای نقدی تقسیم می‌شود. در میان این مجازات‌ها برخی از آن‌ها قابل تبدیل و تخفیف هستند و برخی خیر. در پاسخ به این سؤال که کدام یک از مجازات‌های قانون مجازات اسلامی قابل تخفیف و تبدیل نیستند، باید اینگونه پاسخ داد که مجازات‌های حدی، به هیچ وجه قابل تبدیل و تخفیف نیستند، زیرا نوع و میزان این مجازات‌ها در شرع اسلام تعیین شده و به همین دلیل مجازات‌های حدی باید همانطور که شرع مشخص کرده است اجرا شوند؛ نه بیشتر و نه کمتر.

معایب و مزایای اجرای مجازات حبس

یکی از رایج‌ترین مجازات‌ها در قانون مجازات اسلامی، مجازات حبس است. در قانون مجازات اسلامی جرائم بسیاری دیده می‌شود که مجازات حبس داشته و برای مجازات مجرم، وی را در زندان‌ها محبوس می‌کنند. مجازات حبس مزایا و معایبی دارد؛ از جمله مزایای این مجازات می‌توان به این موضوع اشاره نمود که فرد مجرم از جامعه جدا شده و در محیطی مجزا نگهداری می‌شود که این امر، احتمال ارتکاب دوباره جرائم توسط این فرد را از بین می‌برد و جامعه از خطر وجود این مجرم در امان خواهد بود.

مجازات حبس همچنین معایب بسیاری نیز دارد. برای مثال اجرای مجازات حبس و نگهداری مجرمین در زندان، هزینه بسیاری بر دولت و قوه قضاییه تحمیل می‌نماید؛ هزینه‌هایی مانند هزینه نگهداری از این افراد، تأمین نیازهای اولیه آن‌ها و غیره. یکی دیگر از معایب مجازات حبس این است که فرصت اصلاح و حضور در جامعه را از مجرم دریغ می‌کند و امکان اصلاح این فرد کاهش می‌یابد. علاوه بر این، با اعمال مجازات حبس، فردی که مرتکب جرم شده است از بستر خانواده خود جدا می‌شود و این موضوع، سبب آسیب دیدن اعضای دیگری نیز می‌شود و علاوه بر مجرم، دیگر افراد نیز به‌صورت غیرمستقیم مجازات می‌شوند. از دیگر معایب اعمال مجازات حبس می‌توان به این موضوع اشاره نمود که با اجرای این مجازات، ممکن است افرادی که مجرمین حرفه‌ای نبوده و مرتبه اولی است که مرتکب جرم مستحق حبس شده‌اند، وارد اجتماعی از مجرمین خطرناک و حرفه‌ای شوند.

مشاوره حقوقی تبدیل مجازات حبس و مجازات‌های جایگزین حبس

همانطور که پیش از این نیز بیان شد، مجازات‌های جایگزین حبس دسته‌ای از مجازات‎‌ها هستند که قاضی می‌تواند به جای مجازات حبس، به این مجازات‌ها حکم دهد. مجازات‌های جایگزین حبس به دو دسته اختیاری و الزامی تقسیم می‌شند؛ به این معنا که قاضی در برخی شرایط مکلف است به مجازات جایگزین حبس حکم دهد و در برخی شرایط در این موضوع مخیر است. در ماده 64 قانون مجازات اسلامی به مجازات‌های جایگزین حبس اشاره شده است. مطابق مواد قانونی، مجازات‌های جایگزین حبس عبارت است از دوره مراقبت، خدمات عمومی رایگان، جزای نقدی، جزای نقدی روزانه و محرومیت از حقوق اجتماعی. توجه داشته باشید که قاضی باید به سنخیت و تناسب مجازات اصلی و مجازات جایگزین توجه داشته باشد و نمی‌تواند به دو مجازات جایگزین همزمان حکم دهد. در ادامه نوشتار به بیان شرایط تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی خواهیم پرداخت.

شرایط تبدیل حبس به جزای نقدی در مشاوره حقوقی تبدیل مجازات

در تمام انواع تبدیل مجازات جایگزین حبس، لازم است که ابتدا شاکی گذشت کرده باشد و ثانیاً یکی از موارد و جهات تخفیف مجازات وجود داشته باشد. قانون‌گذار برای انواع جرائم عمدی و غیرعمدی امکان تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی را در نظر گرفته است. البته باید توجه داشته باشید چنانه فردی یک بار از این مزیت استفاده نماید، برای بار دوم این امکان برای وی وجود نخواهد داشت و البته سایر روش‌های تقلیل مجازات قابل اجرا است. تبدیل مجازات در مورد جرائم غیرعمدی بسیار راحت‌تر از تبدیل مجازات در جرائم عمدی است و در برخی از جرائم نیز اصلاً امکان تبدیل مجازات وجود نخواهد داشت. قانون مجازات اسلامی شرایط و مقرراتی را برای تبدیل مجازات حبس به مجازات جزای نقدی در نظر گرفته است که در ادامه به توضیح این شرایط خواهیم پرداخت.

پیش از این نیز بیان شد که قاضی در شرایطی مکلف به تبدیل مجازات و در سایر شرایط، مخیر به اجرای این موضوع است. در همین راستا باید بدانید که در جرائم غیرعمدی که میزان مجازات آن‌ها کمتر از دو سال حبس است، قاضی موظف می‌باشد تا مجازات را تبدیل کند، اما برای مجازات‌های حبس بیش از دو سال، قاضی موظف به تبدیل مجازات نیست و این اختیار را دارد که با کنکاش در پرونده و بررسی شرایط مجرم و شرایط وقوع جرم و سایر ادله و مدارک مندرج در پرونده، تصمیم به تبدیل مجازات بگیرد یا نگیرد. البته باید توجه داشت که در این شرایط، مجرم نباید سابقه کیفری مؤثر داشته باشد و در صورت وجود سابقه کیفری مؤثر، این فرد ملزم به تحمل مجازات حبس خواهد بود.

کانال تلگرام لامینگو

در جرائم عمدی، در چه شرایطی مجازات حبس به جزای نقدی تبدیل خواهد شد؟

در جرائم عمدی، قاضی تنها زمانی می‌تواند بدون در نظر گرفتن شرایط، حکم به تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی بدهد که میزان حبس تا سه ماه باشد و در صورتی‌که میزان حبس بیش از سه ماه تا شش ماه باشد، قاضی در صورتی مکلف به صدور حکم تبدیل مجازات است که مجرم، محکومیت کیفری مؤثر نداشته باشد و در ارتباط با مجازات حبس بیش از شش ماه نیز قاضی هیچ الزامی بر صدور حکم تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی نخواهد داشت.

تبدیل مجازات حبس در شرایطی‌که فرد به مجازات جزای نقدی نیز محکوم شده است

یکی از مهم‌ترین سؤالاتی که افراد در مشاوره حقوقی تبدیل مجازات بیان می‌کنند این است که آیا در شرایطی که مجرم علاوه بر مجازات حبس به مجازات جزای نقدی نیز محکوم شده است، باز هم امکان تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی وجود دارد یا خیر؟ در پاسخ به این سؤال باید گفت در شرایطی که فرد همزمان به حبس و جزای نقدی محکوم شده است، هیچ مانعی برای تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی وجود نخواهد داشت و در این شرایط، محکوم هم باید جزای نقدی را بپردازد و هم جزای نقدی بدل حبس را. نه تنها در شرایطی که فرد محکوم به حبس و جزای نقدی شده است، بلکه در سایر مواردی که مجرم علاوه بر حبس به سایر مجازات‌ها نیز محکوم شده است، باز هم قاضی این امکان را دارد که حکم به تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی بدهد.

نرخ تبدیل حبس به جزای نقدی در مشاوره حقوقی تبدیل مجازات

پرسش دیگری که در مشاوره حقوقی تبدیل مجازات مطرح می‌شود، چگونگی تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی و نرخ تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی است. در پاسخ به این سؤال باید گفت که مدت حبس از زمان قطعی شدن حکم آغاز می‌شود و محاسبه می‌گردد و اگر پیش از اجرای حکم، فرد محکوم‌علیه در بازداشت به سر ببرد، این مدت نیز در میزان حبس وی محاسبه می‌شود و از حکم نهایی کسر می‌گردد. مطابق با قانون جدید، نرخ تبدیل حبس به‌ازای هر روز حبس، یک میلیون ریال است و نرخ جزای نقدی بدل از حبس، با نرخ جزای نقدی بالاصاله متفاوت است. جزای نقدی بالاصاله یک مجازات مجزا است که در بسیاری از جرائم، به‌عنوان مجازات اصلی و نهایی در نظر گرفته خواهد شد. برای مثال مجازات جرم کلاهبرداری یک تا سه سال حبس، جزای نقدی و عودت مال است.

این مطلب را نیز بخوانید: مشاوره حقوقی تعزیرات و تفاوت مجازات حدود با تعزیرات منصوص شرعی

تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی در چه شرایطی ممنوع است؟

همانطور که پیش از این نیز در مشاوره حقوقی تبدیل مجازات بیان شد، در برخی شرایط امکان وجود تبدیل مجازات وجود ندارد و تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی ممنوع است. در شرایط زیر امکان تبدیل حبس به جزای نقدی وجود نخواهد داشت و قاضی حق صدور حکم تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی را نخواهد داشت:

1. در صورتی‌که محکوم‌علیه بیش از یک فقره سابقه محکومیت قطعی به حبس از یک روز تا شش ماه را داشته باشد. همچنین در صورتی‌که سابقه جزای نقدی بیش از ده میلیون ریال یا شلاق تعزیری در پرونده خود داشته باشد.

2. در صورتی‌که محکوم‌علیه دارای یک فقره سابقه محکومیت قطعی به حبس بیش از شش ماه یا حد یا قصاص یا پرداخت بیش از یک‌پنجم دیه را در پرونده خود داشته باشد.

3. در صورتی‌که مجازات مربوطه راجع‌به جرائم علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور باشد.

4. در صورت تعدد جرائم عمدی که مجازات قانونی حداقل یکی از آن‌ها بیش از شش ماه حبس باشد.

جمع‌بندی مشاوره حقوقی تبدیل مجازات

با اینکه قانون مجازات اسلامی در ارتباط با ارتکاب هر جرم، مجازات مخوصی را تعیین کرده است، اما در برخی شرایط این امکان نیز فراهم شده است تا به تشخیص قاضی صدور حکم، مجازات مقتضی متناسب با شخصیت مرتکب و شرایط ارتکاب جرم و شرایط پرونده، به مجازات‌های دیگری که اجرای آن‌ها مساعدتر به حال مجرم است، تبدیل گردد. در این میان، تبدیل مجازات حبس به سایر مجازات‌های جایگزین، موضوعی بسیار رایج است و یکی از انواع مجازات‌های جایگزین حبس، مجازات جزای نقدی است. با توجه به رویکرد زندان‌زدایی و با توجه به تحقیقات به عمل آمده و نتایج آن‌ها که نشانگر عدم تأثیر مطلوب زندانی کردن افراد در اصلاح آن‌ها و بازدارندگی جرم دارد، در نتیجه قضات بسیاری در مواردی که شرایط تبدیل حبس به جزای نقدی وجود دارد، مطابق با مقررات و تشریفات حقوقی، مجازات جزای نقدی را جایگزین مجازات حبس می‌نمایند.

در این نوشتار، در ارتباط با تبدیل مجازات، مجازات‌های قابل تبدیل، معایب و مزایای مجازات حبس، مجازات‌های جایگزین حبس و شرایط تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی صحبت کردیم. در انتهای این بحث لازم است تا بار دیگر تأکید گردد که در هر شرایطی امکان تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی وجود ندارد و در برخی شرایط این موضوع به‌صورت کلی ممنوع می‌باشد. در یک جمع‌بندی کلی، برای اینکه متوجه شویم آیا مجازات حبس قابل تبدیل به جزای نقدی است یا خیر، باید ابتدا عمدی یا غیرعمدی بودن جرم ارتکابی بررسی گردد، سپس میزان مجازات حبس برای آن جرم را در نظر گرفته و در پایان شرایط فرد مرتکب جرم را برای بهره‌مندی از مزیت تبدیل مجازات بررسی کنیم.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

بلاگ حقوقی لامینگو را دنبال نمایید!

در این مطلب سعی شد تا هر آنچه نیاز است در ارتباط با تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی بدانید، در اختیار شما قرار بگیرد. با این وجود اگر همچنان به‌دنبال اطلاعات بیشتر در این زمینه هستید، می‌توانید با وکلا و کارشناسان لامینگو در ارتباط بوده و مشاوره حقوقی تبدیل مجازات را از این افراد دریافت نمایید. شما همچنین می‌توانید پرسش خود را در انتهای همین مطلب با ما به اشتراک گذاشته و پاسخ خود را از همکاران ما دریافت نمایید. پیشنها ما به شما ورود بلاگ حقوقی لامینگو و افزایش اطلاعات حقوقی خود از این طریق است.