مشاوره حقوقی دادگاه کیفری و حل اختلاف در صلاحیت دادگاه کیفری

یکی از مسائل مشاوره حقوقی دادگاه کیفری که جزو مباحث مهم حقوقی است، بحث اختلاف در صلاحیت دادگاه‌ها است. این موضوع مورد توجه قانون و قانونگذار بوده و دادگاه‌هایی که برای رسیدگی به پرونده‌های حقوقی و کیفری تشکیل می‌شوند و همچنین وکلایی که قصد اقامه دعوا در دادگاه را دارند باید به این مورد توجه نمایند. هر دادگاهی صلاحیت ذاتی و نسبی مخصوص خود را دارد و اینکه هر دادگاه می‌تواند به چه دعوایی رسیدگی نماید به این موضوع بستگی دارد. هر دادگاه تنها زمانی می‌تواند به موضوع دعوای اقامه‌شده رسیدگی نماید که رسیدگی به آن دعوا در صلاحیت ذاتی دادگاه باشد. گاهی اوقات، میان صلاحیت دادگاه‌ها اختلاف ایجاد می‌شود که این اختلاف باید توسط مراجع بالاتر حل شود و در ادامه مطلب قصد داریم تا ضمن تعریف اختلاف در صلاحیت، چگونگی حل اختلاف را توضیح دهیم.

صلاحیت دادگاه به چه معناست؟

دادگاه‌ها مراجع قضایی هستند که به دعاوی مختلف رسیدگی می‌نمایند. دادگاه‌ها در حقوق ایران به سه دسته کیفری، حقوقی و اداری تقسیم می‌شوند و هر دعوا متناسب با قانون صلاحیت دادگاه‌ها در هر یک از این مراجع مورد رسیدگی قرار می‌گیرد. برای مثال، مسائل مربوط به خانواده در دادگاه‌های حقوقی باید اقامه شود و در این دادگاه به دعاوی خانوادگی رسیدگی می‌شود و یا اگر موضوع دعوا ارتکاب جرمی باشد، دعاوی مربوط به جرایم و مجازات‌ها در دادگاه‌های کیفری طرح می‌شود. از این توضیحات می‌توان متوجه شد که هر دعوایی را تنها می‌توان در دادگاه صالح مطرح کرد و اگر دعوایی در دادگاهی اقامه شود که صلاحیت رسیدگی ندارد، رسیدگی به آن دعوا در آن دادگاه ممکن نبوده و قرار عدم صلاحیت صادر می‌شود. موضوعی که باید به آن توجه داشت این است که توجه به صلاحیت ذاتی دادگاه، بر عهده خود دادگاه است.

مطابق با قانون «تشخیص صلاحیت یا عدم صلاحیت هر دادگاه نسبت به دعوایی که به آن رجوع شده است با همان دادگاه است. مناط صلاحیت، تاریخ تقدیم دادخواست است مگر در موردی که خلاف آن مقرر شده باشد».

دریافت مشاوره حقوقی

صلاحیت ذاتی و نسبی دادگاه‌های کیفری

مطابق با مشاوره حقوقی دادگاه کیفری صلاحیت دادگاه به دو دسته صلاحیت ذاتی و نسبی تقسیم می‌شود؛ صلاحیت ذاتی به معنای صلاحیتی است که قدرت و شایستگی دادگاه بر اساس درجه، نوع و صنف را مشخص می‌کند و به صلاحیت و قدرت دادگاه در رسیدگی ماهوی به دعوا ارتباط دارد. صلاحیت ذاتی دادگاه قابل تغییر نبوده، از قوانین آمره حقوقی است و تراضی برخلاف صلاحیت ذاتی امکان‌پذیر نمی‌باشد.

برای مثال اگر صلاحیت ذاتی دادگاه، رسیدگی به دعاوی کیفری است نمی‌توان با تراضی و توافق، رسیدگی به دعاوی اداری را نیز در صلاحیت این دادگاه قرار داد. نوع دیگر صلاحیت دادگاه‌ها، صلاحیت نسبی یا محلی است که به معنای صلاحیت مرجع محل وقوع جرم است. به عبارت دیگر، مطابق با صلاحیت نسبی، هر دادگاه کیفری تنها صلاحیت رسیدگی به جرایمی را دارد که در حوزه قضایی آن دادگاه وجود خواهد داشت.

 اختلاف در صلاحیت دادگاه کیفری به چه معناست؟

همانطور که بیان شد، تشخیص صلاحیت یا عدم صلاحیت هر دادگاه، بر عهده همان دادگاه است. دلیل این امر نیز این است که مطابق با قانون، دادگاه برای رسیدگی به دعوا به اجازه هیچ مرجعی احتیاج ندارد و در نتیجه اگر فاقد صلاحیت باشد خود باید اقدام لازم در این زمینه را انجام دهد. البته باید توجه داشت منظور از این صلاحیت، صلاحیت ذاتی است و توجه به صلاحیت نسبی، بر عهده طرفین دعوا است. اگر دادگاه فاقد صلاحیت نسبی (محلی) باشد، خوانده دعوا می‌تواند نسبت به این موضوع اعتراض نماید. علاوه بر این، زمانی که از اختلاف در صلاحیت صحبت می‌کنیم، منظور از این صلاحیت نیز صلاحیت ذاتی دادگاه است. اقدام مقتضی در هنگام عدم صلاحیت دادگاه، این است که دادگاه مزبور قرار عدم صلاحیت صادر نموده و پرونده را به دادگاهی که صلاحیت ذاتی برای رسیدگی به دعوا را دارد ارسال نماید.

پس از ارسال پرونده به دادگاه ذی‌صلاح، این دادگاه باید به دعوا رسیدگی نماید. اما گاهی ممکن است در صلاحیت این دادگاه‌ها اختلافی به وجود بیاید. این موضوع زمانی ایجاد می‌شود که پرونده به دادگاه ذی‌صلاح ارسال می‌شود، اما دادگاه مزبور قرار عدم صلاحیت دادگاه نخستین را  قبول نمی‌کند و رسیدگی به پرونده را در صلاحیت همان دادگاه می‌داند. نوع دیگری از اختلاف نیز وجود دارد که این اختلاف زمانی به وجود می‌آید که دادگاه نخستین با صدور قرار عدم صلاحیت پرونده را به دادگاه دیگری می‌فرستد، اما دادگاه دوم با قبول عدم صلاحیت دادگاه اول، خود را صالح به رسیدگی نمی‌داند و پرونده را به دادگاه سوم ارسال می‌نماید.

برای مثال، تصور کنید دعوایی در دادگاه انقلاب تهران صادر می‌شود و این دادگاه پرونده را به دادگاه کیفری یک می‌فرستد، اما دادگاه کیفری یک تهران نیز قرار عدم صلاحیت صادر می‌کند و پرونده را به دادگاه کیفری دو می‌فرستد.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

اختلاف در صلاحیت دادگاه‌های کیفری چه انواعی دارد؟

مطابق با مشاوره حقوقی دادگاه کیفری ، اختلاف در صلاحیت دادگاه‌های کیفری به دو نوع اختلاف نفیی و اختلاف اثباتی تقسیم می‌شود. در ادامه با هر یک از انواع اختلاف در صلاحیت دادگاه‌های کیفری آشنا خواهیم شد.

اختلاف نفیی

اختلاف نفیی در صلاحیت دادگاه، زمانی است که دادگاه نخست خود را صالح به رسیدگی به دعوای کیفری نمی‌داند و پرونده را برای رسیدگی به دادگاه ذی‌صلاح می‌فرستد، اما دادگاه ذی‌صلاح نیز خود را صالح به رسیدگی نمی‌داند و صلاحیت خود را نفی می‌کند. در این شرایط، دادگاه دوم باید یا پرونده را به مرجعی که صلاحیت لازم را دارد ارسال نماید و یا اگر به دادگاه صالح ارجاع نمی‌دهد، مراتب امر را به شورای حل اختلاف اعلام نماید تا شورای حل اختلاف خارج از نوبت به این موضوع رسیدگی نماید.

برای مثال، دادسرا پرونده‌ای را برای رسیدگی و صدور حکم به دادگاه کیفری یک تهران ارسال می‌کند، اما دادگاه کیفری یک تهران رسیدگی به دعوا را در صلاحیت خود نمی‌داند و پرونده را برای رسیدگی به دادگاه کیفری یک کرج ارسال می‌کند. حال تصور کنید دادگاه کیفری یک کرج نیز رسیدگی به این اختلاف را در صلاحیت خود نمی‌بیند و نفی صلاحیت می‌کند. در این شرایط، یک اختلاف نفیی میان دادگاه‌های کیفری ایجاد شده است.

این مطلب را نیز بخوانید: مشاوره حقوقی دادگاه کیفری دو و موضوعات در صلاحیت آن

اختلاف اثباتی

نوع دیگری از اختلاف در صلاحیت دادگاه‌های کیفری، اختلاف اثباتی است که به این موضوع نیز در مشاوره حقوقی دادگاه کیفری می‌پردازیم. اختلاف اثباتی زمانی ایجاد می‌شود که دعوا در دو یا چند دادگاه اقامه می‌شود و تمام این دادگاه‌ها رسیدگی به دعوا و صدور حکم را در صلاحیت خود می‌بینند و هیچ یک از این مراجع اقدام به صدور قرار عدم صلاحیت نمی‌کند. برای مثال دعوایی همزمان در دادگاه کیفری یک و دو تبریز اقامه شده است و هر دو دادگاه اقدام به رسیدگی به پرونده کرده و هیچ کدام اقدام به صدور قرار عدم صلاحیت و ارجاع پرونده نکرده‌اند. در این شرایط این یک اختلاف اثباتی در صلاحیت دادگاه‌های کیفری است.

مشاوره حقوقی دادگاه کیفری و مرجع حل اختلاف در صلاحیت

زمانی که در صلاحیت دادگاه‌های کیفری اختلافی ایجاد می‌شود، این اختلاف برای حل شدن باید به مراجعی ارجاع گردد که مرجع حل اختلاف در صلاحیت دادگاه‌ها، دیوان عالی کشور و دادگاه تجدیدنظر استان است.

دیوان عالی کشور

مطابق با ماده 28 قانون آیین دادرسی مدنی «هرگاه بین دادگاه‌های عمومی، نظامی و انقلاب در مورد صلاحیت، اختلاف محقق شود همچنین در مواردی که دادگاه‌ها اعم از عمومی،‌ نظامی و انقلاب به صلاحیت مراجع غیرقضایی از خود نفی صلاحیت کنند و یا خود را صالح بدانند، پرونده برای حل اختلاف به دیوان عالی کشور ارسال خواهد شد». نکته‌ای که باید به آن توجه داشته باشید این است که مطابق با قانون، به اختلاف میان دادگاه‌های کیفری نیز مطابق با مقررات آیین دادرسی مدنی رسیدگی می‌شود.

بر اساس آنچه در مشاوره حقوقی دادگاه کیفری گفته شد، در موارد زیر اختلاف میان دادگاه‌ها از طریق دیوان عالی کشور رفع می‌شود و رأي ديوان عالي كشور در خصوص تشخيص صلاحيت، لازم‌الاتباع مي‌باشد.

1. اختلاف میان دیوان عدالت اداری و محاکم دادگستری

2. اختلاف میان دادگاه‌های عمومی از دو حوزه و دو استان

3. اختلاف میان دادگاه‌های انقلاب، نظامی و تجدیدنظر از دو استان

4. دادگاه‌های مختلف دو حوزه قضایی از یک استان

5. اختلاف بین دادگاه عمومی و نظامی و انقلاب یک استان

در این شرایط و در زمانی که اختلاف میان این دادگاه‌ها ایجاد شود، اختلاف مزبور از طریق دیوان عالی کشور رفع می‌شود و نظر دیوان برای دادگاه‌های طرف اختلاف لازم‌الاتباع و لازم‌الاجرا است.

این مطلب را نیز بخوانید: نقض رای در دیوان عالی کشور | موارد نقض رای دادگاه

دادگاه تجدیدنظر استان

مرجع دوم در رسیدگی به اختلافات میان دادگاه‌ها دادگاه تجدیدنظر استان است. ماده 27 قانون آیین دادرسی مدنی در این زمینه اینگونه می‌‌گوید «درصورتی که دادگاه رسیدگی کننده خود را صالح به رسیدگی نداند با صدور قرار عدم صلاحیت، پرونده را به دادگاه صلاحیت‌دار ارسال می‌نماید . دادگاه مرجوع‌الیه مکلف است خارج از نوبت نسبت به صلاحیت اظهارنظر نماید و چنانچه ادعای عدم صلاحیت را نپذیرد پرونده راجهت حل اختلاف به دادگاه تجدیدنظر استان ارسال می‌کند. رأی دادگاه تجدیدنظر در تشخیص صلاحیت لازم‌الاتباع خواهد بود».

با توجه به این ماده قانونی و مشاوره حقوقی دادگاه کیفری متوجه خواهیم شد زمانی که اختلاف میان دادگاه‌های هم‌عرض در یک حوزه استانی ایجاد می‌شود و یا زمانی که میان دادگاه بدوی و دادگاه تجدیدنظر استان اختلافی می‌شود، این اختلافات باید به دادگاه تجدیدنظر استان ارجاع شده و نظر دادگاه تجدیدنظر استان لازم‌الاجرا است.

کانال تلگرام لامینگو

جمع‌بندی و سخن پایانی

یکی از موضوعاتی که در مشاوره حقوقی دادگاه کیفری به آن پرداخته می‌شود، اختلاف در صلاحیت دادگاه‌های کیفری است. در این مقاله به بررسی اختلاف در صلاحیت دادگاه‌های کیفری و چگونگی رفع این اختلافات پرداختیم. اختلات در صلاحیت دادگاه‌های کیفری زمانی ایجاد می‌شود که یک دادگاه کیفری رسیدگی به پرونده و دعوا را در صلاحیت خود نمی‌بیند و در نتیجه قرار عدم صلاحیت صادر می‌کند و پرونده را به دادگاه ذی‌صلاحی ارسال می‌کند. در این شرایط ممکن است دادگاه دوم خود را صالح به رسیدگی بداند و رسیدگی به دعوا را آغاز نماید و یا ممکن است دادگاه مزبور نیز خود را صالح به رسیدگی نداند و پرونده را به مرجع دیگری ارسال کند. در این صورت، اختلاف در صلاحیت دادگاه‌ها ایجاد می‌شود و این اختلاف ممکن است از طریق دیوان عالی کشور و یا دادگاه تجدیدنظر استان حل شود.

در این مقاله تلاش شد تا هر آنچه که لازم است در ارتباط با اختلاف در صلاحیت دادگاه‌های کیفری بدانید بیان شود و مشاوره حقوقی دادگاه کیفری در این زمینه ارائه گردد. با این وجود، به دلیل محدود بودن محتوای متنی، ممکن است همکاران ما نتوانسته باشند این موضوع را با جزئیات کامل بیان کرده باشند و به همین دلیل، توصیه می‌شود اگر به دنبال دریافت اطلاعات بیشتر در این زمینه هستید، با همکاران ما در تیم حقوقی لامینگو در ارتباط باشید. شما می‌توانید با برقراری تماس با همکاران ما مشاوره حقوقی لازم در ارتباط با موضوعات مختلف حقوقی و کیفری را به صورت تلفنی و یا حضوری از همکاران ما دریافت نموده و اطلاعات لازم در ارتباط با آنچه مدنظر دارید کسب نمایید. دریافت این مشاوره‌های حقوقی به شما در پیشبرد صحیح اعمال حقوقی خود کمک شایانی می‌نماید.

بلاگ لامینگو را دنبال کنید!

مطلبی که تا به اینجا آن را مطالعه نمودید یکی از هزاران محتواهای تولیدی در بلاگ حقوقی لامینگو است. همکاران ما در تیم تولید محتوای لامینگو روزانه مطالبی را در این بلاگ منتشر می‌کنند که مطالعه آن به افزایش دانش حقوقی شما کمک می‌کند. در همین راستا پیشنهاد می‌شود اگر از مطالعه این مطلب رضایت داشته و مطالعه آن برای شما مفید بوده است، وارد بلاگ حقوقی لامینگو شوید و سایر محتواهای این بلاگ را نیز مطالعه نمایید. شما می‌توانید سؤالات خود در ارتباط با هر مطلب را در انتهای همان مطلب برای ما نوشته و با ما به اشتراک بگذارید. همکاران ما در سریع‌ترین زمان ممکن به پرسش‌های شما پاسخ می‌دهند و ابهامات شما را رفع خواهند نمود. لامینگو را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید و ما را به دوستان و همکاران خود نیز معرفی نمایید.