گرفتن شناسنامه نوزاد توسط مادر چگونه امکان‌پذیر است؟

شناسنامه مهم‌ترین سند هویتی هر فرد است که حاوی اطلاعات مهم آن شخص می‌باشد. به موجب شناسنامه، هویت فرد به رسمیت شناخته شده است و می‌تواند از انواع حقوق اجتماعی بهره‌مند گردد. تکلیف هر پدر و مادری است که به منظور به رسمیت شناخته شدن شخصیت فرزندشان، پس از تولد او اقدام به دریافت شناسنامه نمایند. اما گاهی به دلایل مختلفی، پدر از انجام این تکلیف سر باز زده و یا قادر به انجام آن نمی‌باشد. به همین دلیل در این گفتار درصددیم تا بررسی نماییم که آیا گرفتن شناسنامه نوزاد توسط مادر امکان‌پذیر است یا خیر؟

شناسنامه نوزاد

مطابق قوانین کشور ما هر نوزادی که از پدر ایرانی، چه در داخل و چه در خارج از کشور متولد شود، تبعه ایران شناخته شده و بایستی برایش شناسنامه ایرانی صادر گردد. دریافت شناسنامه موجب می‌گردد تا کودک بتواند از خدمات اجتماعی از قبیل بهداشت و درمان، آموزش و غیره بهره‌مند گردد.

تبصره ماده 15 قانون ثبت احوال مقرر نموده است که مهلت گرفتن شناسنامه برای نوزادان، ظرف پانزده روز از تاریخ ولادت طفل می‌باشد. والدین می‌توانند ظرف این مدت با در دست داشتن مدارک لازم، از جمله گواهی ولادت، فرم‌های مربوط به دریافت شناسنامه و غیره با مراجعه به اداره ثبت احوال محل زندگی خود برای فرزند دلبندشان شناسنامه دریافت نمایند. در اکثر موارد، تکلیف گرفتن شناسنامه برای نوزاد وظیفه پدر دانسته می‌شود. اما جالب است بدانید که دریافت شناسنامه در صورت غیبت پدر نیز برای نوزاد ممکن است.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

چه کسانی می‌توانند متقاضی دریافت شناسنامه برای نوزاد شوند؟

ماده 16 قانون ثبت احوال، دریافت شناسنامه را به ترتیب بر عهده اشخاص ذیل قرار داده است:

1. پدر

2. مادر، در صورت غیبت پدر و در اولین موقعی که قادر به انجام این کار باشد

3. مادر یا جد پدری که از طرف دادگاه به سمت ولایت انتخاب شده باشند

4. وصی یا قیم یا امین

5. اشخاصی که قانوناً عهده‌دار نگهداری طفل باشند

6. متصدی یا نماینده مؤسسه‌ای که طفل به آنجا سپرده شده است

7. صاحب واقعه که سن او از 18 سال تمام به بالا باشد

این ماده مؤید این است که گرفتن شناسنامه نوزاد توسط مادر نیز ممکن است.

دریافت شناسنامه نوزاد بدون پدر چگونه انجام می‌شود؟

خوشبختانه قانون، امکان گرفتن شناسنامه نوزاد توسط مادر را به رسمیت شناخته است. علی‌رغم اینکه پدر نخستین کسی است که تکلیف دریافت شناسنامه نوزاد متوجه وی می‌باشد، اما به دلایل مختلفی ممکن است پدر غایب بوده یا از دریافت شناسنامه اجتناب نماید. در این صورت، مادر می‌تواند با مراجعه به اداره ثبت احوال برای فرزند خود شناسنامه دریافت نماید. در چنین حالتی بین وضعیتی که پدر و مادر به صورت شرعی ازدواج نموده باشند یا فرزند حاصل از روابط خارج از ازدواج باشد، اختلاف وجود دارد.

دریافت مشاوره حقوقی

گرفتن شناسنامه برای نوزادان حاصل از روابط زناشویی شرعی و قانونی

چنانچه پدر و مادر طفل به صورت شرعی و قانونی ازدواج نموده و این ازدواج را ثبت کرده باشند، اما به هر دلیلی پدر از دریافت شناسنامه اجتناب نماید، مادر می‌تواند با در دست داشتن مدارک لازم از جمله عقدنامه برای فرزندش شناسنامه دریافت نماید. در این صورت نام خانوادگی پدر به فرزند داده شده و نام پدر و مادر حقیقی وی در شناسنامه درج می‌گردد. در صورتی‌که پدر و مادر به صورت شرعی ازدواج نموده اما به هر دلیلی این ازدواج را ثبت ننموده باشند، می‌توانند با مراجعه به اداره ثبت احوال و اقرار به وجود رابطه زوجیت برای فرزندشان شناسنامه دریافت نمایند.

اما اگر در چنین وضعیتی، پدر از حضور در اداره ثبت احوال و اقرار به وجود رابطه زوجیت اجتناب نماید، مادر بایستی ابتدا دادخواستی مبنی بر اثبات رابطه زوجیت به طرفیت پدر مطرح نماید. پس از آنکه رابطه زوجیت پدر و مادر در دادگاه احراز و اثبات گردید، مادر می‌تواند از دادگاه تقاضای الزام پدر به دریافت شناسنامه برای نوزاد را نماید.

حال اگر الزام پدر نیز ممکن نبود، مادر بایستی از دادگاه تقاضای صدور حکم امین موقت برای فرزندش را نماید. پس از صدور حکم امین موقت، گرفتن شناسنامه نوزاد توسط مادر از اداره ثبت احوال امکان‌پذیر خواهد شد. در چنین وضعیتی، نام خانوادگی مادر به طفل داده خواهد شد و تنها نام کوچک پدر در شناسنامه درج می‌گردد.

گرفتن شناسنامه برای نوزادان حاصل از ازدواج موقت

باید توجه داشت که از نظر آثار شرعی و قانونی، بین ازدواج دائم و موقت تفاوتی وجود ندارد. یعنی نسب نوزاد متولد شده، چه حاصل ازدواج دائم و چه موقت باشد، نسب مشروع شناخته خواهد شد. روال گرفتن شناسنامه نوزاد توسط مادر نیز چه در ازدواج دائم و چه ازدواج موقت، یکسان خواهد بود.

شایان ذکر است که ثبت ازدواج دائم در هر صورت الزامی است. اما ثبت ازدواج موقت جز در سه حالت باردار شدن زوجه، توافق طرفین و شرط ضمن عقد الزامی نیست. عدم ثبت ازدواج دائم و ازدواج موقت در موارد الزامی، علاوه بر الزام به ثبت نکاح موجب محکومیت شوهر به پرداخت جزای نقدی درجه پنج یا حبس تعزیری درجه هفت نیز می‌گردد.

جهت مطالعه بیشتر در خصوص شروط ضمن عقد به لینک زیر مراجعه نمایید: انواع شروط ضمن عقد در سند ازدواج و نحوه تنظیم آن

گرفتن شناسنامه برای نوزادان متولد از روابط خارج از ازدواج

در فقه و شریعت اسلام و همچنین قوانین کشور ما ارتباط زن و مرد خارج از ازدواج دائم و موقت به رسمیت شناخته نشده است. چنانچه این رابطه با میل و خواست هر دو طرف و در کمال صحت عقل و هوشیاری انجام شده باشد، عنوان زنا بر آن اطلاق خواهد شد. علاوه بر مجازات کیفری که در قانون مجازات اسلامی برای جرم زنا در نظر گرفته شده است، ماده 1167 قانون مدنی نیز به عنوان یک مجازات مدنی مقرر نموده است که طفل متولد از زنا ملحق به والدین خود نمی‌گردد. بدین معنی که نسب این طفل نامشروع است و از بسیاری از حقوق اجتماعی محروم می‌گردد.

این موضوع تا سال‌ها مورد اختلاف شعب دادگاه‌ها بود. تا اینکه دیوان عالی کشور به موجب رأی وحدت رویه شماره 617 مورخ 1376/4/3 مقرر نمود که عدم الحاق فرزند نامشروع به والدین تنها از باب ارث است و والدین مکلف به انجام سایر تکالیف خود از جمله دریافت شناسنامه برای این فرزند هستند. امروزه به موجب این رأی وحدت رویه، دیگر میان فرزند مشروع و نامشروع تفاوتی وجود ندارد، جز اینکه فرزند نامشروع نه از پدر و مادر خود ارث می‌برد و نه آن‌ها از این فرزند ارث خواهند برد. نام خانوادگی پدر به فرزندان نامشروع داده خواهد شد، اما اگر پدر از دریافت شناسنامه اجتناب نماید، مادر می‌تواند با نام خانوادگی خود برای فرزندش شناسنامه بگیرد.

کانال تلگرام لامینگو

سخن پایانی

با توجه به مطالب بیان شد، باید گفت که خوشبختانه قوانین کشور ما درخصوص دریافت شناسنامه به نحوی تنظیم شده‌اند که تا حد ممکن هیچ کودکی از داشتن شناسنامه محروم نگردد. عدم صدور شناسنامه برای هر کودک موجب تضییع تمامی حقوق اجتماعی آن کودک می‌گردد. به همین دلیل قانون امکان گرفتن شناسنامه نوزاد توسط مادر را چه در ازدواج رسمی و قانونی والدین و چه در روابط خارج از ازدواج، به رسمیت شناخته است. امروزه سخت‌گیری‌ها نسبت به فرزندان نامشروع نیز کاسته شده است و حتی این فرزندان نیز از داشتن شناسنامه محروم نمی‌گردند.

امید است که گفتار فوق در بردارنده مطالب مورد نیاز شما بوده باشد و بتواند شما را در حل مشکلاتتان یاری نماید. چنانچه در خصوص مطالب بیان شده ابهام و پرسشی وجود دارد، می‌توانید سؤالات خود را در قسمت دیدگاه‌ها بیان نموده تا کارشناسان مربوطه در اسرع وقت اقدام به پاسخ‌گویی نمایند. همچنین اگر در خصوص دریافت شناسنامه برای فرزند دلبندتان نیازمند راهنمایی بیشتر و مشاوره تخصصی هستید، می‌توانید با مراجعه به قسمت دریافت مشاوره از خدمات مشاوره‌ای متخصصان این حوزه بهره‌مند گردید. در پایان پیشنهاد می‌شود با مراجعه به بلاگ لامینگو و مطالعه مطالب حقوقی در حوزه‌های مختلف، دانش حقوقی خود را افزایش دهید.