ارث در ازدواج موقت چگونه محقق می‌گردد؟

ارث بردن عبارت است از تقسیم اموال باقیمانده از متوفی بین گروهی از وراث. شرط برقراری رابطه توارث بین دو نفر، طبق ماده 861 قانون مدنی، وجود رابطه نسبی یا سببی است. رابطه نسبی عبارت از هرگونه خویشاوندی و قرابتی است که از طریق رابطه خونی ایجاد می گردد، مانند رابطه پدر و فرزند و یا رابطه دو برادر. در مقابل، رابطه سببی نوعی از خویشاوندی است که از طریق انعقاد عقد نکاح و پیوند زناشویی ایجاد می گردد، مثل رابطه زوجین با یکدیگر یا رابطه هریک از زوجین با خانواده همسرش. در این گفتار قصد بررسی این موضوع را داریم که آیا بین ارث در ازدواج موقت با ارث در ازدواج دائم تفاوتی وجود دارد یا خیر.

قانون مدنی وراثی را که به موجب نسب ارث می برند، به‌ترتیب در سه طبقه دسته بندی نموده است که توضیح و تفسیر این طبقات در این مقال نمی‌گنجد. آنچه موضوع بحث ماست، وراثی هستند که به موجب سبب ارث می‌برند. ماده 864 قانون مدنی هر یک از زوجین را که در زمان فوت دیگری، در قید حیات باشد را به عنوان تنها وارثی معرفی نموده است که به موجب سبب ارث می‌برد. بنابراین، هریک از زوجین تنها از همسر متوفای خود ارث می‌برد و بین او و خانواده همسرش هیچ‌گونه رابطه توارثی محقق نمی‌گردد.

سهم‌الارث هریک از زوجین چگونه محاسبه می‌گردد؟

قانون مدنی به تبعیت از آیات قرآن برای هریک از زوجین در صورتی‌که همسر متوفی دارای فرزند باشد یا خیر، سهم‌الارث مشخصی در‌ نظر گرفته‌ است. باید توجه داشت که همواره سهم الارث زن از شوهر، متفاوت از سهم‌الارث شوهر از زن می‌باشد. هر یک از زوجین فارغ از اینکه همسر متوفایش وراث دیگری داشته باشد یا خیر، سهم‌الارث معین خود را به ارث خواهد برد. فروضی که قانون برای سهم‌الارث زوجین در حالات مختلف در‌ نظر گرفته است، به شرح زیر می باشد:

• سهم‌الارث زن از شوهر، در صورتی‌که شوهر صاحب اولاد یا اولاد اولاد، ولو از همسر دیگری باشد، ثمن (یک‌ هشتم) ترکه است.
• سهم‌الارث زن از شوهر، در صورتی‌که شوهر صاحب اولاد یا اولاد اولادی نباشد، ربع (یک چهارم) ترکه است.
• سهم‌الارث شوهر از زن، در صورتی‌که زن صاحب اولاد یا اولاد اولاد، ولو از همسر دیگری باشد، ربع (یک چهارم) ترکه است.
• سهم‌الارث شوهر از زن، در صورتی‌که زن صاحب اولاد یا اولاد اولادی نباشد، نصف (یک دوم) ترکه است.

شما می‌توانید جهت کسب اطلاعات بیشتر در خصوص قواعد ارث به لینک زیر مراجه نمایید:

دریافت مشاوره حقوقی

آیا ارث در ازدواج موقت تفاوتی با ارث در ازدواج دائم دارد؟

مطابق قانون و عرف جامعه ما عقد نکاح به دو شکل دائم و موقت تشکیل می‌گردد. در عقد نکاح موقت، پس از گذشت مدت زمان مشخصی که در زمان انعقاد عقد تعیین می گردد، رابطه زوجیت میان زوجین خود‌به‌خود منحل می‌شود. این مدت زمان، بسته به توافق طرفین، می‌تواند از چند دقیقه تا چندین سال متغیر باشد. شاید به دلیل همین ویژگی ازدواج موقت است که قانونگذار این نوع از ازدواج را در مقایسه با ازدواج دائم، کمتر مورد حمایت قرار داده است.

یکی از بارزترین وجوه تفاوت ازدواج دائم و ازدواج موقت، به بحث توارث زوجین از یکدیگر برمی‌گردد. آنچه پیش‌تر درخصوص توارث و سهم‌الارث زوجین از یکدیگر بیان شد، اختصاص به زوجینی دارد که زوجیت آن‌ها از طریق عقد نکاح دائم تشکیل شده است، نه عقد نکاح موقت. چرا که ماده 940 قانون مدنی بیان نموده است که زوجینی که رابطه زوجیت آنان دائمی بوده و ممنوع از ارث نباشند از یکدیگر ارث خواهند برد. در‌ واقع، باید گفت که ارث در ازدواج موقت محقق نمی‌گردد. در صورتی‌که هریک از زوجین در اثنای رابطه زوجیت موقتی فوت نماید، زوج یا زوجه موقت در زمره وراث متوفی محسوب نمی‌گردد.

آیا به موجب شرط ضمن عقد، ارث در ازدواج موقت محقق می‌گردد؟

در انعقاد هر عقدی، اعم از عقد نکاح، بیع و غیره طرفین می‌توانند به کمک شروط ضمن عقد در خصوص مواردی که اتفاق نظر دارند با یکدیگر توافق نمایند. این شروط در صورتی‌که خلاف مقتضای ذات عقد مورد نظر نبوده و با قواعد آمره در تضاد نباشند، صحیح و لازم‌الاتباع محسوب می‌گردند.

آنچه موضوع بحث ماست، این است که آیا به موجب یک شرط، ارث در ازدواج موقت مانند ازدواج دائم محقق می‌گردد یا خیر؟ در جواب این پرسش باید گفت که قواعد ارث از جمله قواعد آمره است که هیچ شرطی بر خلاف آن صحیح نمی‌باشد. به عبارت دیگر، نه تنها همسر موقت، بلکه هیچ فرد دیگری را نمی‌توان به موجب شرط جزو وراث محسوب نموده و وی را از ماترک خود منتفع نماییم. شایان ذکر است علاوه بر اینکه ارث در ازدواج موقت محقق نمی‌گردد، زوجه موقتی از حقوق وظیفه یا مستمری شوهر نیز پس از فوت وی منتفع نخواهد شد.

این مطلب را نیز بخوانید: مشاوره حقوقی ارث و میزان سهم‌الارث زن و مرد از یکدیگر!

وصیت تملیکی به نفع همسر موقت

حال که زوج یا زوجه موقت به هیچ طریقی نمی‌تواند از اموال همسر متوفای خود ارث ببرد، باید توجه نماییم که می‌توانیم به موجب یک وصیت تملیکی، همسر موقت را از اموال خود منتفع نماییم. وصیت تملیکی عبارت از این است که فردی عین یا منفعتی از اموال خود را برای زمان بعد از مرگ خود به صورت رایگان به دیگری تملیک نماید. شخص وصیت‌کننده، موصی و شخصی که وصیت به نفع او انجام شده است، موصی‌له نامیده می‌شود. در قواعد وصیت شرط نیست که موصی‌له جزو وراث باشد، بلکه هر فردی که موجود باشد و بتواند مالک مالی شود که برای او وصیت شده است، می‌تواند موصی‌له واقع شود.

هر فرد می‌تواند تا سقف ثلث (یک سوم) دارایی خود را به موجب یک وصیت تملیکی به دیگری تملیک نماید. چنانچه وصیت مازاد بر ثلث اموال باشد، تا سقف ثلث اموال صحیح و مازاد بر آن به شرط اجازه و تنفیذ وراث صحیح خواهد بود. بنابراین، یک وصیت تملیکی می‌تواند تضمین کننده حق و حقوق زوجین و به خصوص زوجه موقتی برای زمان پس از مرگ همسرش باشد.

ارث فرزندان حاصل از ازدواج موقت به چه صورت خواهد بود؟

علی‌رغم اینکه در تحقق ارث، بین زوجینی که زوجیت آن‌ها دائمی بوده و زوجین موقت، تفاوت بسیاری وجود دارد، اما در برقراری رابطه توارث بین فرزندان حاصل از ازدواج موقت و فرزندان حاصل از ازدواج دائم هیچ تفاوتی وجود ندارد. فرزندان حاصل از ازدواج موقت، مانند فرزندان حاصل از ازدواج دائم، هم از والدین خود ارث برده و هم والدین از آن‌ها ارث خواهند برد.

علاوه بر این، قاعده دو برابر بودن سهم‌الارث مردان در مقابل زنان نیز در خصوص آنان اجرا می گردد. برای مثال، چنانچه مردی صاحب دو دختر از یک ازدواج دائم و یک پسر از یک ازدواج موقت باشد، همه این فرزندان از پدر ارث خواهند برد و سهم‌الارث پسر کماکان دو برابر سهم‌الارث دختران می‌باشد.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

کلام آخر

با توجه به مطالبی که بیان شد، درمی‌یابیم که ارث در ازدواج موقت به هیچ طریق قابل تحقق نمی‌باشد. آمره بودن قواعد ارث مانع می‌شود که اشخاص دیگری، جز اشخاص مندرج در قانون در زمره وراث محسوب شوند. آنچه که می‌توان به عنوان راه حلی در نظر گرفت تا زوجین موقت نیز بتوانند پس از مرگ دیگری از اموال یکدیگر منتفع شوند، تنظیم یک وصیت نامه تملیکی تا سقف ثلث اموال به نفع زوج یا زوجه موقت می‌باشد. چرا که قواعد وصیت از قواعد ارث مجزاست و اشخاص می‌توانند در زمان حیات خود برای اموال خود تا سقف ثلث آن تعیین تکلیف نمایند. مابقی اموال نیز پس از مرگ مطابق قواعد ارث بین وراث حین‌الموت تقسیم می‌گردد.

امیدواریم که مطلب فوق مفید بوده و توانسته باشید اطلاعات مورد نظر خود را کسب نمایید. برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره در این خصوص می‌توانید به قسمت دریافت مشاوره مراجعه نموده و با مشاورین متخصص این حوزه مشورت نمایید. همچنین شما می‌توانید سوالات و ابهامات خود در این خصوص را در قسمت دیدگاه ها مطرح نمایید تا کارشناسان ما در اسرع وقت نسبت به پاسخ‌گویی اقدام نمایند. پیشنهاد می شود که جهت افزایش اطلاعات و دانش حقوقی خود به بلاگ حقوقی لامینگو مراجعه نموده و در حوزه‌های دیگر حقوقی، مطالب مورد نیاز خود را مطالعه نمایید.