نکات حقوقی و کیفری وصول چک برگشتی

اگرچه چک وسیله‌ای برای تسهیل معاملات و روابط تجاری است و به دلیل عدم استفاده از نقدینگی و رهایی از دشواری‌های ناشی از جابجایی آن کاربرد زیادی درعرصه‌ی اقتصاد جهانی دارد، اما در کنار مزایای بسیار، یکی از نگرانی‌ها و دغدغه‌هایی که در مورد چک وجود دارد، وصول وجه آن است؛ چرا که همیشه و در همه‌ی موارد وجه چک وصول نمی‌شود و در بسیاری از اوقات وصول چک با تأخیر و گاهاً موفقیت‌آمیز نخواهد بود؛ به این معنی که چک صادر شده بلامحل بوده و صادرکننده در محال علیه (بانک) اعتباری به اندازه‌ی وجه چک نداشته است و از آن‌جایی که دارندگان چک برای رسیدن به وجه چک باید مراحل زیادی را طی کنند و با صبر و حوصله‌ی فراوان به دنبال پول خود باشند.

دریاره قانون چک برگشتی این مطلب را بخوانید: قانون چک برگشتی سال 98

برخی از آن‌ها از طی کردن این مراحل صرف نظر کرده و با دریافت مبلغی پایین‌تر از اعتبار چک، آن را را به دست فرد دیگر می‌سپارند که به اصطلاح به آن افراد “شر خر” گفته می‌شود و زحمت دویدن دنبال صادرکننده‌ی چک را از خودشان کمک می‌کند. اما بیشتر افراد در این مورد خود دست به کار شده و از طریق راه‌های قانونی پیش رو به دنبال مطالبه‌ی وجه چک هستند.به طور کلی چک به سه روش قابلیت وصول دارد که عبارتند از:

دریافت مشاوره حقوقی

 طرح شکایت کیفری

اگر چک از نوع کیفری باشد؛ یعنی وعده‌دار نباشد (تاریخ صدور و سررسید آن یکی باشد)، سفید امضاء نباشد، جهت تضمین صادر نشده باشد، دارنده‌ی آن می‌تواند با مراجعه به دادسرا و تنظیم و تسلیم شکوائیه، نسبت به وصول وجه چک اقدام نماید. البته دارنده‌ی چک کیفری بعد از تاریخ برگشت خوردن چک و اخذ گواهی عدم پرداخت از بانک، به مدت شش ماه مهلت دارد که طرح شکایت نماید در غیر این صورت حق شکایت کیفری از او سلب شده و باید از طریق راه‌های دیگر از جمله طرح دعوای حقوقی نسبت به وصول وجه چک مبادرت نماید.

بعد از ثبت شکایت، صادر کننده‌ی چک علاوه بر پرداخت وجه چک، به جرم صدور چک بلامحل نیز محکوم خواهد شد. نکته‌ی حائز اهمیت این است که جرم صدور چک بلامحل تنها متوجه صادرکننده می‌باشد و ظهرنویس چک و ضامنینی که امضای آن‌ها در برگه‌ی چک است هیچ گونه مسئولیت کیفری ندارند.

 طرح دعوای حقوقی

اگر چک از نوع حقوقی باشد؛ یعنی وعده‎‌دار باشد (تاریخ صدور و رسید آن متفاوت باشد)، سفید امضاء باشد یا جهت ضمانت صادر شده باشد، دیگر نمی‌توان برای وصول آن طرح شکایت کرده و از طریق دعاوی کیفری اقدام به دریافت وجه آن کرد؛ بلکه می‌توان با مراجعه به دادگاه و تنظیم و تسلیم دادخواست و پرداخت هزینه دادرسی، طرح دعوای حقوقی کرد. هزینه دادرسی در طرح دعوا با توجه به بهای خواسته متفاوت است و هر چقدر مبلغ چک بالاتر باشد هزینه دادرسی آن نیز بیشتر خواهد بود.

طرح دعوای حقوقی برای وصول وجه چک علاوه بر صادرکننده‌ی چک، علیه ظهرنویس چک و ضامنین هم قابلیت طرح دارد. دادگاه صالح برای طرح این دعوا هم می‌تواند دادگاه محلی که چک در آن برگشت خورده باشد و هم دادگاه محل اقامت خوانده.

بعد از طرح دعوا و با فراخوانده شدن بدهکار، دادگاه او را مکلف به پرداخت وجه خواهد کرد. در این صورت در اکثر موارد صادرکننده‌ی چک با تقدیم دادخواست اعسار اعلام می‌دارد که توانایی پرداخت وجه چک را ندارد؛ از این رو با اثبات شدن اعسار صادر‌کننده، دادگاه او را با توجه به توان مالی‌اش مکلف به پرداخت وجه چک به صورت اقساط خواهد کرد.

کانال تلگرام لامینگو

اجرای ثبت

یکی دیگر از راه‌های وصول وجه چک اقدام از طریق دایره‌ی اجرای ثبت است. اگرچه برای مطالبه‌ی وجه چک این روش نسبت به روشهای قبلی از سرعت بیشتری برخوردار است اما از آن‌جایی که در این روش دارنده‌ی چک باید هزینه بالایی نسبت به دو روش قبلی متقبل شود، معمولاً استفاده از آن کمتر مورد توجه است.

در این روش دارنده پس از برگشت خوردن چک، به همراه برگه‌ی چک و گواهی عدم پرداخت به دایره‌ی اجرای ثبت مراجعه کرده و با پر کردن درخواست نامه چاپی طبق نمونه‌ی موجود در ثبت و کپی گرفتن از این مدارک و برابر با اصل کردن چک، می‌تواند درخواست صدور اجرائیه نماید. طبق ماده 245 آیین‌نامه اجرای مفاد اسناد لازم‌الاجرا “درخواست اجرای چک از ثبت محلی که بانک طرف حساب صادرکننده‌ی چک در آن محل واقع است به عمل می‌آید.” معمولاً ظرف مدت ۴۸ ساعت اجرائیه صادر خواهد شد.

پس از صدور اجرائیه و ابلاغ آن به صادرکننده‌ی چک، او مکلف می‌شود که نسبت به پرداخت وجه چک اقدام کند در غیر این صورت از طریق دایره‌ی اجرای ثبت اموال صادرکننده شناسایی شده و به اندازه اعتبار چک توقیف خواهند شد.

در این روش نیز مانند روش طرح شکایت کیفری، دارنده‌ی چک فقط می‌تواند علیه صادرکننده اقدام ثبتی نماید نه ظهرنویس و ضامنین.

برای مطالعه سایر مقالات می‌توانید به مجله حقوقی لامینگو مراجعه کنید. فراموش نکنید حتما نظراتتان را از طریق کامنت با ما در میان بگذارید.