آیا پیام‌های فضای مجازی و اسکرین شات به عنوان دلیل و مدرک محسوب می‌شود؟

امروزه و با گسترش ابزارهای ارتباطی و دیجیتال، میزان انبوهی از مکالمات و ارتباطات میان اشخاص در قالب پیام‌های متنی در برنامه‌های پیام‌رسان صورت می‌گیرد. مکالمات و قول و قرارهایی که میان اشخاص رد و بدل می‌شود، در بسیاری مواقع برای استفاده جهت اثبات ادعا مفید و ضروری می‌باشد. این مکالمات دیگر مانند دهه‌های گذشته در قالب نامه و تلگراف و مانند این‌ها انجام نمی‌شود و ماهیت دیجیتال به خود گرفته است. به همین جهت ضروری است که بتوان از اینگونه پیام‌ها و اسکرین شات به عنوان دلیل در دعاوی استفاده کرد. در این مطلب به بررسی استفاده از پیام‌ها و اسکرین شات به عنوان دلیل و مدرک اثباتی در دعاوی می‌پردازیم.

‌

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

آیا اسکرین شات به عنوان دلیل اثبات در قانون پذیرفته شده است؟

قانون تجارت الکترونیک در سال 1382 به تصویب رسید. در این قانون از عبارت «داده پیام» استفاده شده است که به معنای پیام‌های دیجیتال و در فضای مجازی می‌باشد. مطابق ماده 12 این قانون، اسناد و ادله‌ای که در محاکم و دعاوی مورد استفاده قرار می‌گیرند، ممکن است به صورت داده پیام باشد و نمی‌توان به دلیل شکل و قالب آن از قبول و تأیید ارزش اثباتی آن خودداری نمود. در نتیجه پیام‌های فضای مجازی به عنوان دلیل در محاکم می‌تواند مورد استفاده و استناد قرار گیرد.

با توجه به اینکه بخش بزرگی از روابط افراد در فضای مجازی صورت می‌گیرد، جرایم بسیاری نیز ممکن است در این فضا رخ دهد. برای مثال حالتی را تصور کنید که فردی در فضای مجازی مرتکب توهین یا تهدید نسبت به شما شده باشد یا اگر معامله‌ای میان شما صورت گرفته است، در یک پیام در فضای مجازی مطلبی را بیان کرده باشد که حکایت از توافقی میان شما داشته باشد. در چنین شرایطی آیا می‌شود از اسکرین شات به عنوان دلیل استفاده نمود؟ به طور کلی پاسخ مثبت است و می‌توان به اسکرین شات یا پیام‌های فضای مجازی به عنوان دلیل استناد نمود. البته باید توجه داشت که باید از صحت و درستی اسکرین شات و پیام‌ها اطمینان حاصل شود تا ارزش اثباتی داشته باشند.
‌

برای مطالعه بیشتر می‌توانید بخوانید: مشاوره حقوقی کلاهبرداری اینترنتی و چگونگی پیگیری شکایت از کلاهبردار اینترنتی

نحوه استناد به اسکرین شات به عنوان دلیل

ابتدا نگاهی به قانون آیین دادرسی کیفری می‌اندازیم. ماده 655 این قانون اشاره می‌کند که صورت یا محتوای الکترونیکی سند، مدرک، نوشته، امضا و مانند آن با رعایت سازوکارهای امنیتی کافی و معتبر است. یا در ماده 685 همین قانون آورده شده است که اگر داده‌های رایانه‌ای توسط طرف دعوی یا شخص ثالثی که از دعوی آگاهی ندارد ایجاد، پردازش، ذخیره یا منتقل شود و آن سامانه رایانه‌ای به نحوی عمل کند که صحت و اعتبار داده‌ها قطعی و خدشه‌ناپذیر باشد، قابل استناد است.

مطابق قانون تجارت الکترونیک، ارزش اثباتی داده پیام‌ها با توجه به عوامل مطمئنه از جمله تناسب روش‌های ایمنی به کار گرفته شده با موضوع داده پیام تعیین می‌شود. قانونگذار، کلیه داده پیام‌هایی را که به شکل مطمئن ایجاد و نگهداری شده‌اند از حیث محتویات و تعهدات طرفین و آثار و اجرای آن، معتبر و قابل استناد در مراجع قضایی می‌داند. در مورد اسناد رسمی، قانون تردید و انکار را صحیح نمی‌داند و تنها می‌توان ادعای جعل نمود. مطابق ماده 15 قانون تجارت الکترونیک، داده پیام مطمئن نیز به همین صورت و در حکم اسناد رسمی تلقی شده است و انکار و تردید نسبت به آن پذیرفته نیست و تنها ادعای جعل، قابل رسیدگی است.

با همه اینها اینطور برمی‌آید که اسکرین شات به عنوان دلیل پذیرفته شده است و در صورت اطمینان از صحت و اعتبار آن، حکم اسناد رسمی را نیز خواهد داشت. در نتیجه نکته‌ای که بسیار اهمیت دارد و باید به آن توجه نمود، اثبات صحت و اعتبار اسکرین شات و پیام‌های فضای مجازی است. پلیس فتا یکی از مراجعی است که در حوزه جرایم واقع شده در فضای مجازی فعالیت می‌کند و اگر اسکرین شات به عنوان دلیل در پرونده‌ای به کار رفته باشد و صحت و اعتبار آن توسط پلیس فتا تأیید شده باشد، می‌تواند مورد استناد واقع شود.

جایگاه اسکرین شات به عنوان دلیل در میان ادله اثبات دعوا

ادله اثبات دعوا در موضوعات حقوقی و کیفری مقداری تفاوت دارد. ما در اینجا تنها به عناوین اکتفا کرده و ادله اثبات را نام می‌بریم و بررسی می‌کنیم که اسکرین شات چگونه و در چه قالبی می‌تواند به عنوان دلیل به کار گرفته شود. ادله اثبات در امور حقوقی مطابق ماده 1258 قانون مدنی عبارتند از اقرار، سند کتبی، شهادت، اَماره و قسم. در حالی که در قانون مجازات اسلامی و در ماده 160 برای ادله اثبات دعوا در امور کیفری از اقرار، شهادت، قسامه، سوگند و علم قاضی نام برده شده است.

اسکرین شات به عنوان دلیل در کدام قسمت از این دسته‌بندی قرار می‌گیرد؟ بهترین حالت این است که بتوانیم اسکرین شات و پیام‌های ارسال شده در فضای مجازی را به عنوان سند مورد استفاده قرار دهیم. برای این مورد، همانطور که پیش‌تر مطرح شد، باید اصالت و اعتبار پیام‌ها یا اسکرین شات ثابت شده باشد. در چنین حالتی می‌توان آن را در دسته اسناد قرار داده و به دادگاه ارائه نمود. اما ممکن است همیشه چنین نباشد؛ گاهی ممکن است نتوان اصالت آن را تأیید نمود و در صورتی که خلاف آن یعنی بی‌اعتباری و نادرست بودن پیام و اسکرین شات ثابت نشده باشد، می‌تواند به عنوان اَماره در نظر قاضی و اوضاع و احوال حاکم بر پرونده تأثیرگذار باشد یا آنکه به علم قاضی کمک کرده و در رأی او مؤثر واقع شود.
‌

برای آشنایی بیشتر با این موضوع می‌توانید بخوانید: ادله اثبات دعوا در امور کیفری و نقش هر کدام در فرایند دادرسی!

جمع‌بندی پایانی

در جهانی که عمده ارتباطات افراد در فضای مجازی صورت می‌گیرد، بسیاری از اسناد و مدارک نیز جنبه فیزیکی و سنتی نداشته و به صورت الکترونیکی ایجاد شده و میان طرفین رد و بدل می‌شوند. پیام‌های ارسال شده میان افراد در فهم اوضاع و احوال هر پرونده و توافقات میان طرفین از اهمیت بالایی برخوردار است. این پیام‌ها و اسکرین شات گرفته شده از آن در اثبات ادعای هر یک از طرفین، نقش بسزایی بازی می‌کند. قانون نیز استفاده از اسکرین شات به عنوان دلیل را پذیرفته است و ارزش اثباتی آن را منوط به تأیید صحت و اعتبار آن می‌داند. برای دریافت اطلاعات بیشتر و مشاوره در خصوص استفاده از اسکرین شات و پیام‌های ارسال شده به عنوان دلیل و استناد به آن در محاکم قضایی می‌توانید به بخش مشاوره حقوقی لامینگو مراجعه نمایید.

حتما نظرات و پیشنهادات خود را با ما در بخش دیدگاه‌ها به اشتراک بگذارید. با جستجو در بلاگ حقوقی لامینگو می‌توانید سایر مطالب مورد نظر خود را مشاهده نمایید. حتماً برای مطالعه مطالب بیشتر با بلاگ حقوقی لامینگو همراه باشید.