همه ابهاماتی که مشاوره حقوقی قصاص به آنها پاسخ می‌دهد!
در قوانین حقوقی و مدنی ما قانون‌گذار در برابر هر تخلف یا عمل مجرمانه یا جرمی واکنش مناسب پیش‌بینی کرده است. یکی از پراهمیت‌ترین دسته جرایم که مشاوره حقوقی قصاص به آن می‌پردازد، جرایمی است که علیه اشخاص رخ می‌دهد. جان آدمی و حفظ کرامت او و برخورد با متعرضین به حیات انسانها و آسیب به آنها همواره در قانون‌گذاری‌ها موردتوجه بوده است. استفاده از واکنش‌ها یا مجازاتها اهداف مختلفی را دنبال می‌کند. یکی از مهمترین هدف‌ها، جبران ضرر یا انتقال این حس به قربانی است که حق او پایمال نشده است.
وقتی کسی مرتکب جرایم علیه اشخاص می‌شود، حسب مورد یا به قصاص یا پرداخت دیه یا تحمل مجازاتهای تعزیری محکوم می‌شود. یکی از اساسی‌ترین مجازات و واکنش در برابر این دسته از جرایم که جان و حیات یک انسان را نشانه می‌گیرد، قصاص است که در آیات مختلف قرآن کریم و قوانین قدیمی به‌وفور به آن اشاره شده و مورد تاکید قرار گرفته است.
در این مقاله قصد داریم به تمامی موضوعات مرتبط با این مجازات زیرنظر مشاوره حقوقی قصاص بپردازیم تا آگاهی شما در این زمینه افزایش پیدا کند.
چنانچه نیازمند دریافت مشاوره به صورت خصوصی در این زمینه هستید تیم حقوقی لامینگو با برجسته‌ترین مشاورین کیفری خود آماده پاسخگویی به شما می‌باشد.برای دریافت مشاوره حقوقی قصاص لینک زیر را دنبال کنید.
قصاص چیست و چه انواعی دارد؟
قصاص در معنای لغوی خود با ریشه “قص” به معنی دنبال کردن، متابعت کردن و پیروی کردن امری است.
قصاص یعنی وقتی یک جرم به صورت کاملا عمدی اتفاق می‌افتد با مجرم آن جرم همانگونه‌ای برخورد شود که خودش انجام داده است. اگر رفتارش باعث مرگ شده او را بکشیم. اگر باعث قطع اعضا یا آسیب‌های دیگر شده همان برخورد را بااو داشته باشیم. در حقیقت با پذیرش این تفکر بیشتر از رویکردی پیروی می‌کنیم که به مجازات جنبه سزادهی می‌دهد. این رویکرد بیان می‌دارد که ما مجازات می‌کنیم تا فرد متخلف جزا و عاقبت کار خود را ببیند. به‌عبارتی اورا سزا می‌دهیم.
با گذر از رویکردهای مختلف در مورد این مجازت، همانطور که در مقدمه هم ذکر کردیم مجازات قصاص اصلی‌ترین مجازاتها در برابر جرایم علیه اشخاص است. این مطلب به صراحت در ماده 381 قانون مجازات اسلامی بیان شده است.
بااین حال این مجازات به 2 صورت است که بسته به جرم ارتکابی اعمال می‌شود:1_قصاص نفس 2_ قصاص عضو
مشاوره حقوقی قصاص با نظر بر قوانین کیفری و شرعی، اطلاعات بیشتری را در این زمینه در اختیار شما قرار خواهد داد.
قصاص چگونه ثابت می‌شود؟
اعمال یک مجازات باید بر اساس دلیل و مستند به قوانین باشد. اهمیت این موضوع در مجازاتهای بدنی بیشتر است. چراکه حتی خود انسانها طبق حکم خداوند موظف به حفظ و صیانت جان و روح خود هستند. پس باید قاضی برای حکم به گرفتن جان دیگری یا آسیب به او دلایل محکمی داشته باشد و از حاصل شدن شرایط اثبات این مجازات اطمینان داشته باشد. پس از ثبوت این شرایط و همچنین اثبات شدن شرایط اجرای قصاص که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد، مجازات قصاص اعمال خواهد شد.
وقتی مجرم با اقدام عمدی خود و با اراده باعث کشته شدن یا آسیب دیدن کسی می‌شود، در صورت ثبوت مواردعمومی زیر، حکم به قصاص او امری لازم و ضروری است:
- تساوی در دین بین مجرم و شخص قربانی یا آسیب‌دیده
- عدم وجود رابطه پدری بین مجرم و او
- تساوی در عقل (از حیث دیوانه یا عاقل بودن)
موارد بالا شرایط عمومی برای اثبات قصاص اعم از قصاص عضو یا قصاص نفس است. در مورد قصاص عضو شرایط اختصاصی هم وجود دارد که درجای مناسب، مشاوره حقوقی قصاص به آن پرداخته است.
اولیای‌دم شامل چه کسانی می‌شود؟
اولیای‌دم با نظر به ماده351 قانون مجازات اسلامی «ولی‌دم همان ورثه مقتول است به‌جز زوج یا زوجه او که حق قصاص ندارد.»مراد از این ماده این است که زن یا شوهر در برابر کشته شدن همسر خود اولیای‌دم محسوب نمی‌شود!
اما استثنایی که در این مورد وجود دارد این است که طبق ماده 353 قانون مجازات، در صورت فوت صاحب حق قصاص، حق قصاص به ورثه او میرسد حتی اگر همسر مجنیُ علیه باشد. منظور از این ماده این است که مثلا مقتول با دختر عموی خودش ازدواج کرده، در صورت فوت او تنها وراث او با لحاظ اینکه از طبقه اول و دوم کسی نباشد، عموی اوست. حال اگر عمو فوت کند، حق قصاص به ورثه عمو که شامل دخترش می‌شود میرسد. دختر هم همسر مقتول است.
نکته حائز اهمیت هم اینکه جنین قابلیت اینکه ولی‌دم محسوب شود را داراست. البته به شرط اینکه زنده متولد شود.
شرایط اجرای مجازات قصاص
همانطور که در بالا به این موضوع اشاره کردیم، با صرف اثبات موارد مذکور مجازات قصاص اجرا نمی‌شود. بلکه برای اجرای آن رعایت کردن موارد دیگری هم لازم است. در صورت احراز این موارد برای قاضی و عدم تردید در آنها حکم قصاص اجرا می‌شود. این شرایط عبارتند از :
تقاضا و درخواست اولیای‌دم (در قصاص نفس) یا مَجنیُ‌عَلیه یا همان قربانی (در قصاص عضو) :
این جرایم با لحاظ اینکه از دسته جرایم قابل گذشت می‌باشند برای اجرای آن نیاز به تقاضای متضرر آن است. متضرر یا آسیب‌دیده این جرم در قصاص نفس، اولیای‌دم هستند که عزیز خود را از دست داده‌اند. در قصاص عضو هم خود شخص بخاطر آسیبی که به او وارد شده اعم از قطع، جراحت و… خواهان پیگیری متهم به این جرم است.
اذن رهبری :
همانطورپیشتر اشاره کردیم این مجازاتها به لحاظ اهمیتی که دارند دقت فراوانی را هم می‌طلبند. قصاص با اینکه یک حق شخصی است اما اجرای آن از وظایف حکومت است. اگر قرار باشد هر کسی حق خود را به هر طریقی و بدون نظارت به‌دست بیاورد هرج‌ومرج و بی‌نظمی جامعه را فرا می‌گیرد. عدم رعایت این موضوع مجازات مقرر دارد.
اذن مجنیٌ علیه یا اولیای دم :
علاوه بر اینکه برای اجرا نیاز به مطالبه این دسته است، اگر اجرای مجازات توسط کسی باشد که از خود مجنیٌ‌علیه یا اولیای‌دم وکالت نداشته باشد، آن فرد مستحق قصاص است. رعایت این شرایط در موارد توکیل یا همان وکالت دادن لازم است. لازم به ذکر است اعمال قصاص توسط خود اولیای‌دم یا مجنیُ‌علیه بدون اجازه دادگاه مجازات تعزیری را به‌دنبال دارد.
پرداخت تفاضل دیه:
در مواردی مرتکب جنایت را در صورتی می‌توان قصاص کرد که مبلغی به‌عنوان تفاضل دیه به او پرداخت شود. پرداخت این مبلغ حتما باید قبل از اجرای قصاص صورت گیرد.پرداخت تفاضل دیه در مواردی مانند: تعدد اولیا‌دم و تفاوت تقاضا آنها، تفاوت در جنسیت قاتل و مقتول و… الزامی می‌باشد.
عدم آزار رسانی به جانی :
با اینکه در قصاص همانندی کیفر و جنایت امر مهمی است، اما همواره از آزار رساندن و اذیت جانی نهی شده‌اند. اقداماتی مانند مثله کردن، استفاده از آلت کند و… از مواردی است که باید از آنها پرهیز کرد.
در اجرای قصاص چه موانعی ممکن است به‌وجود بیاید؟
ممکن است پس از اثبات جرم قصاص، مواردی وجود داشته باشد که باعث شود اجرای آن را با مانع روبرو کند. این موانع اجرای حکم را به صورت موقت به تاخیر می‌اندازد. پس از رفع مانع مجددا امکان اجرای حکم میسر می‌شود. مشاوره حقوقی قصاص این موارد را بدین گونه شرح می‌دهد:
_باردار بودن زن محکوم به قصاص : زیرا جنین آن زن حق حیات و سالم زیستن را دارد. درنتیجه باید از هر اقدامی که احتمال آسیب جنین در آن می‌رود، پرهیز کرد.
_فرار جانی : در صورتی که مرتکب یا جانی مستحق قصاص فرارکند و امکان دسترسی به او نباشد، اجرای حکم تا دستیابی به او به تاخیر می‌افتد.
موارد سقوط قصاص
برخلاف موانع اجرای قصاص که فقط اجرای قصاص را به‌تاخیر می‌اندازد، موارد سقوط امکان قصاص را کلا منتفی می‌کند. این موارد به شرح زیر هستند:
- از بین رفتن محل قصاص : در موارد قصاص نفس در صورت مرگ مرتکب یا فرار او به گونه‌ای که به او دسترسی حاصل نشود قصاص ساقط می‌شود. همچنین در موارد قصاص عضو در صورتی که عضو مورد قصاص از بین برود امکان اجرای قصاص وجود ندارد.
- بخشیده شدن جانی : قصاص حق شخصی است. بنابراین در صورتی که اولیای‌دم یا مجنیُ‌علیه مرتکب را مورد بخشش قرار دهند، قصاص اجرا نمی‌شود.
- وقوع شبهه : اگر در ارتکاب جرم توسط مرتکب یا شرایط اثبات قصاص یا اجرای آن یا هر عامل تاثیرگذار دیگری شبهه وجود داشته باشد، امکان اجرای قصاص وجود ندارد. گرفتن جان دیگری یا آسیب به او صرفا بر اساس شک و حدس و وجود شبهه امری مذموم و ناپسند و جرم است.
- صدمه به دیگری : منظور از این مورد این است که اجرای قصاص، سبب آسیب به دیگری هم شود. مانند اینکه یکی از دوقلوهای به‌هم چسبیده را بخواهیم قصاص کنیم. در این فرض با کشتن یکی از آنها عملا باعث آسیب آن یکی هم شدیم. پس قصاص ساقط و تبدیل به دیه می‌شود.
نکات حقوقی مورد نظر مشاوره حقوقی قصاص
با وجود تاکیدهای فراوان بر لزوم قصاص و قائل شدن این حق برای اولیای‌دم یا مجنیُ‌علیه، گذشت و عفو هم مورد توجه قرار گرفته است. اولیای‌دم مقتول یا خود مجنیُ‌علیه در کنار دارابودن حق قصاص با شرایط بالا، می‌توانند با گذشت از این حق، با درخواست دیه یا حتی بدون درخواست وجه‌المصالحه از حق خود چشم‌پوشی کنند. گذشت و عفو مورد تاکید پیشوایان دینی ماهم بوده است.
اما نکته قابل ذکر اینکه صاحب حق نمی‌تواند هم درخواست قصاص داشته باشد و هم درخواست دیه. این 2 مجازات با یکدیگر قابل جمع نیستند. البته در این موارد امکان این وجود دارد که زمانی که بر دیه صلح می‌شود قاضی حکم به تعزیر هم بدهد. یعنی جانی علاوه براینکه باید دیه پرداخت کند، باید مدت زمان 3تا10 سال را بسته به نظر قاضی تحمل کند. این حبس از لحاظ رعایت حقوق و مصالح جامعه است.
سخن پایانی
اعمال واکنش مناسب علیه کسی که مرتکب جرم شده و امنیت و نظم جامعه را برهم زده است، از دغدغه‌های قانون‌گذار است. با توجه به اینکه تعرض به جان و حیات انسانها، هم در آثار دینی و هم در آثار قانونی ما به‌شدت مورد نکوهش قرار گرفته است، واکنش مناسبی هم میطلبد.
در این مقاله سعی کردیم شما را با مجازات قصاص که در برابر جرایم علیه اشخاص اعمال می‌شود، آشنا کنیم. صاحبان حق قصاص در کنار آن، حق انتخاب دیه و گذشت از قصاص را هم دارند.
در صورتی که ابهام، سوال یا پیشنهادی در خصوص مطالب بیان‌شده برای شما همراهان عزیز پیش آمده، می‌توانید در قسمت نظرات مارا از آن مطلع کنید تا همکاران ما در اسرع وقت پاسخگوی شما باشند.
در صورتی که علاقه به کسب اطلاعات بیشتر در زمینه مسائل حقوقی و کیفری دارید می‌توانید با مراجعه به مجله حقوقی لامینگو به سطح دانش و آگاهی خود بیفزایید.
.svg)
دیدگاه شما