دعوای اعتراض شخص ثالث اصلی، اجرایی و طاری چیست؟

هر دعوایی که در محاکم طرح می‌شود، دو طرف دارد که به آن خوانده و خواهان و یا شاکی و متهم می‌گویند. اما گاهی ممکن است در جریان رسیدگی به دعوا مسائلی ایجاد شود و آرایی صادر گردد که باعث خلل وارد شدن به حقوق اشخاص دیگری شود که اصحاب این دعوا نبوده‌اند. به عبارتی دیگر، گاهی ممکن است رأی صادره با حقوق اشخاصی تعارض داشته و درگیر شود که دخالتی در دعوای مطروحه نداشته‌اند. در همین راستا قانونگذار امکانی را فراهم کرده است که این اشخاص بتوانند به این رأی، اعتراض نمایند و به این اعتراض، دعوای اعتراض شخص ثالث می‌گویند. پس از طرح این دعوا دادگاه به آن رسیدگی می‌نماید و به عبارتی دیگر، از این طریق به اعتراض اشخاصی که در دعوا دخیل نبوده‌اند رسیدگی خواهد شد.

در همین راستا در این نوشتار قصد داریم به بررسی دعوای اعتراض اشخاص ثالث و انواع آن بپردازیم. در نتیجه، اگر قصد کسب اطلاعات در این زمینه را دارید، پیشنهاد ما این است که این مطلب را تا انتها مطالعه نمایید و در صورت نیاز به کسب اطلاعات بیشتر با همکاران ما در تیم حقوقی لامینگو در ارتباط باشید و اطلاعات مورد نظر را از این اشخاص تحت قالب مشاوره حقوقی لامینگو به صورت حضوری یا تلفنی دریافت نمایید.
‌

دعوای اعتراض شخص ثالث چیست؟

همانطور که ممکن است بدانید، در هر دعوایی دو طرف وجود دارد. در دعاوی حقوقی به اصحاب دعوا خواهان و خوانده و در دعاوی کیفری به اصحاب دعوا شاکی و متهم می‌گویند. آرایی که از محاکم صادر می‌گردد نیز اصولاً متوجه اصحاب دعوا است. اما گاهی نیز ممکن است آرایی که صادر می‌گردد مخل حقوق اشخاصی باشد که بخشی از طرفین دعوا نیستند و از آنجایی که این موضوع برخلاف حقوق اشخاص است، در نتیجه قانونگذار این امکان را به اشخاص داده است که به رأی صادره اعتراض نمایند که به این اعتراض و طرح دعوا، دعوای اعتراض اشخاص ثالث می‌گویند.

برای مثال، تصور کنید قولنامه‌ای میان دو طرف منعقد شده است و سپس خریدار، دادخواست الزام به تنظیم سند رسمی مطرح می‌کند و رأی به نفع این شخص صادر می‌شود و پس از قطعی شدن رأی، شخص ثالثی با اعتراض به رأی ادعا می‌کند که فروشنده از پیش با این شخص قولنامه نوشته بوده است.

ماده 417 قانون آیین دادرسی مدنی در همین زمینه مقرر کرده است که «اگر در خصوص دعوایی، رأیی صادره شود که به حقوق شخص ثالث، خللی وارد آورد و آن شخص یا نماینده او در دادرسی که منتهی به رأی شده است، به عنوان اصحاب دعوا دخالت نداشته باشد، می‌‌تواند نسبت به آن رأی اعتراض نماید.»

در ارتباط با ترتیب رسیدگی به این دعوا نیز باید بدانید که همانند ترتیب رسیدگی در دعوای نخستین است و مهلت ثبت این اعتراض نیز زمانی است که شخص ثالث از رأی دادگاه مطلع می‌شود. توجه داشته باشید که برای طرح این اعتراض، شخص ثالث باید دادخواست تنظیم کرده و ارائه نماید. دعوای اعتراض شخص ثالثت انواعی از جمله اعتراض ثالث اصلی، اجرایی و طاری دارد که در ادامه به بررسی هر یک از این موارد خواهیم پرداخت.
‌

دعوای اعتراض ثالث اصلی

همانطور که در بخش پیش از این نوشتار به آن اشاره شد، دعوای اعتراض شخص ثالث انواعی دارد که در این بخش، قصد بررسی دعوای اعتراض ثالث اصلی را داریم. بر اساس ماده 419 قانون آیین دادرسی مدنی، اعتراض ثالث بر دو قسم است. ماده 419 در این زمینه مقرر کرده است که «اعتراض شخص ثالث بر دو قسم است:
الف. اعتراض اصلی؛ عبارت است از اعتراضی که ابتدا از طرف شخص ثالث صورت گرفته باشد.
ب. اعتراض طاری(غیر اصلی)؛ عبارت است از اعتراض یکی از طرفین دعوا به رأیی که سابقاً در یک دادگاه صادر شده و طرف دیگر برای اثبات مدعای خود، در اثنای دادرسی آن رأی را ابراز نموده است.»

با توجه به آنچه در این ماده مطرح شده است، متوجه خواهیم شد که اعتراض ثالث اصلی به این معنا است که شخص ثالث پس از آگاه شدن از رأیی که به ضرر وی بوده و مخل حقوق او است، اقدام به طرح اعتراض نسبت به این رأی در دادگاه می‌نماید. برای مثال، تصور کنید شخصی با ادعای مالکیت نسبت به یک خودرو، علیه شخص دیگری طرح دعوا کرده و خواستار تحویل خودرو شده است و حکم دادگاه نیز به نفع این شخص صادر شده است. حال اگر پس از صدور حکم دادگاه، شخص دیگری مدعی مالکیت خودرو باشد، این شخص می‌تواند به عنوان ثالث، اقدام به اعتراض به این حکم نماید و پس از طرح دادخواست، دادگاه به این دعوا و اعتراض رسیدگی خواهد کرد. به چنین دعوایی، دعوای اعتراض ثالث اصلی می‌گویند.
‌

طرح دعوای اعتراض شخص ثالث اصلی چگونه است؟

در بخش پیش از این مطلب، به توضیح کامل اعتراض ثالث اصلی پرداختیم. اما سؤالی که ممکن است در این زمینه برای شما ایجاد شود این است که شخص ثالث باید چگونه در دادگاه طرح دعوا نماید. در این بخش از مطلب، قصد داریم به بررسی و توضیح این موضوع بپردازیم. بر اساس ماده 420 قانون آیین دادرسی مدنی «اعتراض اصلی باید به موجب دادخواست و به طرفیت محکوم‌له و محکوم‌علیه رأی مورد اعتراض باشد. این دادخواست به دادگاهی تقدیم می‌شود که رأی قطعی معترض‌عنه را صادر کرده است. ترتیب دادرسی مانند دادرسی نخستین خواهد بود.»

با توجه به این ماده، متوجه این موضوع خواهیم شد که اعتراض شخص ثالث باید در دادگاهی ارائه گردد که در حال رسیدگی به دعوا است. در نتیجه، اگر پرونده در دادگاه بدوی در حال رسیدگی باشد، اعتراض شخص ثالث به دادگاه بدوی، اگر در مرحله تجدیدنظر باشد به دادگاه تجدیدنظر و اگر در مرحله فرجام‌خواهی باشد، باید در دیوان عالی کشور طرح و رسیدگی شود. علاوه بر این، توجه داشته باشید که اعتراض ثالث، حتماً باید از طریق تنظیم دادخواست ارائه گردد و علاوه بر این، باید بدانید که در دعوای اعتراض شخص ثالث اصلی خواهان، شخص ثالث معترض و خوانده این دعوا، طرفین دعوایی هستند که در راستای رسیدگی به آن، حکمی بر علیه ثالث صادر شده است.

در نتیجه، با توجه به این توضیحات باید بدانید که شخص ثالث باید پس از آگاه شدن از رأی دادگاه به دفاتر خدمات قضایی مراجعه نماید و دادخواستی را تنظیم کرده و طرفین دعوای سابق را خوانده قرار دهد. این دادخواست سپس به دفتر دادگاه ذی‌صلاح ارجاع خواهد شد و وقت رسیدگی به اصحاب این دعوا ابلاغ خواهد شد.
‌

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

مهلت طرح دعوای اعتراض شخص ثالث اصلی

در قسمت قبل، در خصوص دعوای اعتراض ثالث توضیح دادیم و بیان کردیم که قانون‌گذار راه‌های اعتراض به آرای دادگاه را در صورتی که مخل حقوق دیگران باشد پیش‌بینی نموده است. اما در این بخش از مطلب، قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم که مهلت اعتراض به رأی دادگاه توسط شخص ثالث چه اندازه است و شخص ثالثی که قصد طرح دادخواست و اعتراض به رأی دادگاه را دارد تا چه زمانی می‌تواند اعتراض خود را مطرح کند.

همانطور که پیش از این نیز بیان شد، یکی از شرایط طرح دعوای شخص ثالث، این است که شخص ثالث و یا نماینده این شخص در جریان دادرسی حضور نداشته و حکم صادره به این اشخاص ابلاغ نشده باشد و اگر شخص ثالث در جریان رسیدگی به حکم حضور داشته باشد، این شخص دیگر نمی‌تواند اقدام به طرح دعوای اعتراض شخص ثالث نماید. از آن جایی که شخص ثالث در جریان دادرسی حضور ندارد، در نتیجه مشخص نیست که این شخص چه زمانی از حکم دادگاه مطلع می‌گردد. به همین دلیل، قانونگذار بر خلاف مهلت و موعد ورود ثالث، مهلت اعتراض ثالث را پیش‌بینی نکرده است. در نتیجه، مهلت ثبت اعتراض شخص ثالث، زمانی است که این شخص از حکم دادگاه مطلع می‌گردد.

در ارتباط با هزینه دادرسی دعوای اعتراض ثالث نیز باید بدانید که هزینه رسیدگی به این دعوا چنانچه دعوای اعتراض ثالث غیرمالی باشد، از 40 هزار تومان تا 180 هزار تومان بوده و در صورتی‌که دعوا مالی باشد، بر اساس هزینه دادرسی و تعرفه‌های خدمات قضایی در سال 1402 به میزان 5.5 درصد ارزش خواسته می‌باشد.
‌

دعوای اعتراض ثالث اجرایی چیست؟

به صورت کلی، یکی از اصول دادرسی عادلانه این است که حکمی که در دادگاه صادر می‌شود، اثر نسبی داشته باشد و صرفاً متوجه طرفین دعوا باشد و نه اشخاص دیگر. اما همانطور که گفته شد، گاهی ممکن است حکمی که صادر می‌شود، سبب خدشه‌دار شدن حقوق اشخاصی غیر از اصحاب دعوا باشد که در این شرایط، قانونگذار روش اعتراض به این حکم را پیش‌بینی نموده است. در بخش قبل گفتیم که یکی از این روش‌ها، اعتراض شخص ثالث اصلی است. اما باید بدانید که یکی دیگر از روش‌های اعتراض به اینگونه احکام، اعتراض ثالث اجرایی است. در همین راستا در این بخش از نوشتار قصد داریم به بررسی اعتراض ثالث اجرایی بپردازیم.

در توضیح این موضوع که دعوای ثالث اجرایی چیست، باید بگوییم که بر اساس ماده 146 قانون اجرای احکام مدنی، زمانی که دادگاه ضمن رسیدگی به دعوای دو نفر رأیی صادر نماید که سبب توقیف اموال منقول یا غیرمنقول شخصی شده و در این میان شخص ثالثی نسبت به مال توقیف‌شده اظهار حقی نماید، در این صورت این شخص ثالث می‌تواند دعوای اعتراض ثالث اجرایی را مطرح نماید. در خصوص اینکه دعوای اعتراض ثالث اجرایی چیست باید گفت که این دعوا نسبت به توقیف اموال شخص ثالث مطرح می‌شود که می‌تواند نسبت به اجرای قرار تأمین خواسته نیز باشد. با این حال، این دعوا معمولاً پس از صدور حکم قطعی توسط دادگاه و در مرحله اجرای حکم توسط واحد اجرای احکام، مطرح شده و حتی پس از توقیف و فروش اموال شخص ثالث نیز می‌توان اقدام به طرح این دعوا نمود.
‌

شرایط طرح دعوای ثالث اجرایی چگونه است؟

همانطور که در بخش قبل از این نوشتار بیان شد، دعوای اعتراض ثالث اجرایی زمانی مطرح می‌شود که به موجب حکم دادگاه در یک دعوا اموال شخص ثالث توقیف شود؛ به این معنا که حکم به توقیف اموال شخص ثالث داده شود. در این شرایط، شخصی که از این حکم متضرر می‌شود، این امکان را دارد که به حکم مذکور اعتراض نماید. شرایط طرح و رسیدگی به این دعوا در قانون اجرای احکام مدنی بیان شده است که مطابق با آن، یکی از شرایط طرح این دعوا این است که شخص ثالث، در جریان دعوا حضور نداشته و نماینده این شخص نیز حضور نداشته باشد و حکم صادره به این اشخاص ابلاغ نشده باشد. علاوه بر این، یکی دیگر از شرایط طرح این دعوا این است که حکمی که در نتیجه دعوای سابق صادر می‌شود، منجر به توقیف اموال شخص ثالث شود.

علاوه بر موارد مذکور، یکی دیگر از شرایط طرح دعوای اعتراض شخص ثالث اجرایی، این است که شخص ثالث باید حقی برای خود قائل باشد و بتواند با ارائه سند رسمی و یا سند عادی، حق خود بر مال مزبور را به اثبات برساند که البته داشتن سند رسمی این موضوع را تسریع می‌بخشد. در صورتی‌که این شرایط تماماً وجود داشته باشد، در نتیجه شخص ثالث می‌تواند اعتراض خود را مطرح نماید. پس از طرح اعتراض ثالث اجرایی و رسیدگی به این اعتراض، در صورتی‌که حقی برای ثالث تشخیص داده شده باشد، از اموال وی رفع توقیف خواهد شد.
‌

این مطلب را نیز بخوانید: صدور اجرائیه یا دستور اجرا چه شرایط و مراحلی دارد؟

مهلت طرح اعتراض شخص ثالث اجرایی

شخص ثالثی که قصد طرح اعتراض ثالث اجرایی دارد، باید به دفاتر خدمات قضایی مراجعه نموده و با تنظیم دادخواستی، اصحاب دعوایی را که در جریان آن حکم به توقیف اموال شخص ثالث داده شده است، خوانده قرار دهد. این دادخواست سپس از طریق دفاتر خدمات قضایی به دفتر دادگاه صالح ارجاع خواهد شد و مورد بررسی قرار می‌گیرد. سؤالی که در اینجا ممکن است برای شما ایجاد شود این است که مهلت زمانی طرح دعوای اعتراض ثالث اجرایی تا چه مدتی است.

در پاسخ به این سؤال  باید گفت که در قانون مهلت اقامه دعوای اعتراض ثالث اجرایی مورد پیش‌بینی قرار نگرفته است. بنابراین، هر زمان پس از صدور رأی دادگاه و صدور اجرائیه که اموال شخص ثالث در حال توقیف باشد، این شخص می‌تواند با دارا بودن شرایط اعتراض ثالث اجرایی، دادخواست خود را مطرح نماید تا طبق مراحل مذکور در قانون به آن رسیدگی شود.

لازم به ذکر است که حتی پس از فروش مال توقیف شده شخص ثالث نیز می‌توان اقدام به طرح دعوای اعتراض ثالث اجرایی علیه خواندگان (محکوم‌له و محکوم‌علیه پرونده اصلی) نمود که در این صورت، باز هم دادگاه به دادخواست خواهان یا شخص ثالث رسیدگی نموده و در صورتی که دلایل شکایت شخص ثالث را قوی بداند، حکم بر رفع توقیف از اموال توقیف‌شده شخص ثالث صادر می‌نماید.
‌

دریافت مشاوره حقوقی

اعتراض ثالث اجرایی کیفری چیست؟

یکی از انواع دعوای اعتراض شخص ثالث، دعوای اعتراض ثالث اجرایی کیفری است. در قسمت‌های قبلی در خصوص دعوای اعتراض ثالث اجرایی مذکور در قانون اجرای احکام مدنی صحبت نمودیم که در ارتباط با دعاوی حقوقی و مدنی بود. به این معنا که اگر پس از رسیدگی به دعوای حقوقی، دادگاه حکم توقیف مالی را صادر نمود که شخص ثالث، مدعی حقی بر آن است می‌تواند از طریق دادگاه، دعوای اعتراض ثالث اجرایی را مطرح نماید.

اما سوالی که در این خصوص ممکن است برای شما ایجاد شود این است که اعتراض ثالث اجرایی کیفری به چه صورت است و اینکه آیا اصلاً در خصوص دعاوی کیفری نیز امکان طرح اعتراض ثالث اجرایی ممکن است یا خیر؟ به این معنا که مثلاً در صورتی‌که در یک دعوای کیفری، محکوم‌له برای وصول دیه خود اموال محکوم‌علیه را توقیف نموده باشد اما شخص ثالث مدعی مالکیت خود بر آن باشد، در این صورت این شخص می‌تواند اعتراض ثالث اجرایی کیفری طرح نماید؟

در همین راستا ماده 537 قانون آیین دادرسی کیفری مقرر کرده است که احکام مربوط به ضبط و مصادره اموال اخذ وجه‌الکفاله یا وثیقه، جزای نقدی، وصول دیه، رد مال یا ضرر و زیان ناشی از جرم بر عهده معاونت اجرای احکام کیفری است و طبق تبصره این ماده، چنانچه اجرای دستور یا رای، مستلزم توقیف یا فروش اموال باشد، انجام عملیات مذکور مطابق مقررات اجرای احکام مدنی است.
‌

تفاوت دعوای اعتراض شخص ثالث اصلی و اجرایی

اکنون که با دعوای اعتراض ثالث اصلی و اجرایی آشنا شدید، در این بخش از نوشتار قصد داریم به بررسی تفاوت این دو نوع دعوای اعتراض ثالث بپردازیم. در همین راستا باید بدانید که دعوای اعتراض ثالث اصلی مستلزم تقدیم دادخواست است، اما اعتراض ثالث اجرایی بدون تقدیم دادخواست، قابل رسیدگی می‌باشد. علاوه بر این، اعتراض ثالث اصلی مستلزم پرداخت هزینه دادرسی است، اما رسیدگی به اعتراض ثالث اجرایی منوط به پرداخت هزینه دادرسی نمی‌باشد. همچنین، اعتراض ثالث اصلی از اجرای حکم ممانعت نمی‌کند، اما در اعتراض ثالث اجرایی اگر ادعای شخص ثالث مستند به سند رسمی یا حکم قطعی باشد در نتیجه حکم اجرا نخواهد شد.

علاوه بر این موارد، یکی دیگر از تفاوت‌های موجود میان این دو دعوا این است که مرجع رسیدگی به دعوای اعتراض ثالث اصلی دادگاه صادرکننده حکم است، اما رسیدگی به اعتراض ثالث اجرایی در دادگاه اجراکننده حکم انجام می‌شود.
‌

این مطلب را نیز بخوانید: آشنایی با مفهوم دعوای مالی و دعوای غیرمالی و تفاوت آن‌ها

دعوای اعتراض شخص ثالث طاری چیست؟

یکی دیگر از انواع دعاوی اعتراض شخص ثالث، اعتراض ثالث طاری است. ماده 419 قانون آیین دادرسی مدنی در تعریف دعوای ثالث طاری اینگونه مقرر کرده است که «اعتراض طاری (غیر اصلی) عبارت است از اعتراض یکی از طرفین دعوا به رأیی که سابقاً در دادگاهی صادر شده و طرف دیگر برای اثبات ادعای خود در اثنای دادرسی آن رأی را به عنوان دلیل ابراز کرده است.» به عبارت دیگر، اعتراض ثالث طاری زمانی مطرح می‌گردد که سابقاً دعوایی بین دو شخص مطرح شده و دادگاه، قرار یا حکم صادر نموده است و سپس یکی از این اشخاص در دعوای جدیدی که علیه شخص ثالثی اقامه می‌کند، به آن حکم یا قرار استناد می‌کند.

نکته بسیار مهمی که در این زمینه باید به آن توجه داشته باشید این است که طرح دعوای ثالث طاری بدون نیاز به ثبت دادخواست و در همان دادگاه رسیدگی می‌شود. به عبارت دیگر، دعوای اعتراض ثالث طاری در همان دادگاهی رسیدگی می‌شود که دعوای اصلی در آن مطرح است. در ارتباط با مهلت طرح دعوای اعتراض ثالث طاری نیز باید این نکته را بدانید که همانند دعوای اعتراض شخص ثالث اصلی و اجرایی، برای این نوع اعتراض ثالث نیز قانونگذار مدت زمان مشخصی تعیین نکرده است، زیرا زمان مطلع شدن شخص ثالث از حکم دادگاه، مشخص نبوده و در نتیجه این دعوا نیز مهلت زمان مشخصی ندارد.
‌

کانال تلگرام لامینگو

جمع‌بندی

به صورت کلی، هر دعوایی باید آثار نسبی داشته باشد؛ به این معنا که احکامی که صادر می‌گردد، صرفاً باید متوجه اصحاب همان دعوا باشد و نه اشخاص ثالث. اما گاهی ممکن است حکمی که در دعوایی صادر می‌شود به نحوی باشد که حقوق سایر اشخاص را خدشه‌دار نماید که در این صورت، شخص ثالثی که از این حکم متضرر شده است می‌تواند به این حکم اعتراض نماید. به این دعوای اعتراض، دعوای اعتراض شخص ثالث گفته می‌شود و انواعی از جمله اصلی، اجرایی و طاری دارد. شخص ثالثی که قصد اعتراض به رأی صادره در دعوایی را دارد، باید پس از مطلع شدن از حکم به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و اعتراض خود را ثبت نماید. دعوای اعتراض ثالث، مهلت زمانی مشخصی نداشته و قانونگذار محدودیت زمانی برای طرح این دعوا در نظر نگرفته است.
‌

بلاگ حقوقی لامینگو را دنبال کنید!

مطلبی که تا به اینجا آن را مطالعه نمودید یکی از هزاران محتوای تولیدی در بلاگ حقوقی لامینگو است. همکاران ما در تیم تولید محتوای لامینگو روزانه مطالبی را تهیه و در این بلاگ منتشر می‌کنند که مطالعه این مطالب به افزایش دانش حقوقی شما کمک می‌کند. در همین راستا، پیشنهاد ما به شما این است که اگر از مطالعه این مطلب رضایت داشته و مطالعه آن برای شما مفید بوده است، وارد بلاگ حقوقی لامینگو شوید و سایر محتواهای این بلاگ را نیز مطالعه نمایید.

شما می‌توانید سؤالات خود در ارتباط با هر مطلب را در انتهای همان مطلب برای ما نوشته و با ما به اشتراک بگذارید. همکاران ما در سریع‌ترین زمان ممکن به پرسش‌های شما پاسخ می‌دهند و ابهامات شما را رفع خواهند نمود. در پایان، ضمن تشکر از زمان و توجه شما خواهشمندیم تا نظرات و دیدگاه‌های خود را برای ما بنویسید و از این طریق به ما در بهبود کیفیت مطالب کمک کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر و جدیدترین اخبار حقوقی، لامینگو را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید و ما را به دوستان و همکاران خود نیز معرفی نمایید.