دخالت در امور پزشکی چیست و چه مجازاتی دارد؟ | جریمه مداخله در امور پزشکی

نیاز به امور پزشکی و دارویی یکی از نیازهای اصلی بشر است که از ابتدای تاریخ بشر تا کنون وجود داشته است. انسان در هر دوره از تاریخ به طریقی به این نیاز پاسخ گفته است و در گذشته، پزشکی مدرن شبیه امروز وجود نداشته و بیشتر طب سنتی و تجربی رایج بوده است. به این معنا که در گذشته، اشخاصی که به‌صورت تجربی با مسائل پزشکی و طب آگاه بوده‌اند می‌توانستند اقدام به درمان افراد نمایند. اما در دنیای مدرن امروز که پزشکی کاملاً بر مبنای علوم بنا شده است، دیگر اشخاصی که صرفاً به صورت تجربی با مسائل پزشکی آگاه هستند حق اقدام برای درمان افراد را نداشته و در صورتی‌که اقدام به انجام چنین امری نمایند، دخالت در امور پزشکی محسوب می‌شود و مجازات در پی دارد.

دلیل این امر نیز این است که در حال حاضر و با پیشرفت روز افزون علم، اشتغال به فنون نیاز به تحصیلات آکادمیک و همچنین گذراندن دوره‌های کارآموزی دارد و تنها افرادی می‌توانند به درمان دیگران مشغول شوند که مدرک دانشگاهی داشته و دوره طرح خود را در بیمارستان‌های کشور گذرانده باشند. در غیر این صورت، اشتغال به امر پزشکی امری غیرقانونی محسوب شده و در قانون مجازات اسلامی، این عمل جرم‌انگاری شده است. این موضوع نه تنها در ایران بلکه در غالب کشورها جرم محسوب می‌شود. در این نوشتار قصد داریم به بررسی جرم دخالت در امور پزشکی بپردازیم و مجازات قانونی این جرم را بیان کنیم. در نتیجه اگر به کسب اطلاعات حقوقی در این زمینه علاقه دارید، پیشنهاد می‌شود این مطلب را مطالعه کرده و تا پایان با ما همراه باشید.

دریافت مشاوره حقوقی

دخالت در امور پزشکی به چه معناست؟

چنانچه فردی بدون داشتن مجوز اشتغال به امور پزشکی و دارویی و بدون داشتن مدرک دانشگاهی در این رشته اقدام به انجام امور پزشکی و درمانی نماید، در این صورت این فرد مرتکب عمل مجرمانه دخالت کردن در امور پزشکی شده است. نکته‌ای که باید به آن توجه داشته باشید این است که اگر فرد در انجام امور پزشکی کاملاً متخصص و باتجربه باشد و مرتکب هیچ قصور و بی‌احتیاطی در این زمینه هم نشود، اما باز هم اگر پروانه نظام پزشکی را نداشته باشد، عمل او دخالت کردن در امور پزشکی محسوب می‌شود و پیگرد قانونی دارد. برای مثال امروزه در مراکز زیبایی بسیاری اقداماتی مانند بوتاکس، خال‌برداری و سایر موارد اینچنینی انجام می‌شود بدون اینکه کسی که این کارها را انجام می‌دهد مجوز پزشکی داشته باشد.

در این شرایط، اگر مراجعه‌کننده متوجه شود که فردی که این عمل‌های زیبایی را انجام می‌دهد مجوز لازم را ندارد، می‌تواند مطابق قانون از شخص مزبور شکایت کند و مراجع قضایی به این شکایت رسیدگی خواهند کرد. علاوه بر این، چنانچه شخصی که پزشک است در حوزه‌های دیگری که تخصص لازم در آن را ندارد دخالت کند، این عمل نیز جرم محسوب می‌شود. برای مثال اگر فردی که پزشک عمومی است اقدام به انجام جراحی بینی کند، این کار مصداق دخالت در امور پزشکی بوده و پزشک مجازات خواهد شد. امروزه بسیار شاهد این موضوع هستیم که پزشکان عمومی اقدام به انجام درمان‌های پوستی، عمل‌های زیبایی و غیره می‌کنند و پیشنهاد می‌شود اگر شما به عنوان مراجعه‌کننده متوجه این موضوع شدید حتماً اقدام به طرح شکایت علیه پزشک نمایید.

آیا دخالت در امور پزشکی در قانون جرم‌انگاری شده است؟

عمل دخالت کردن در امور پزشکی و دارویی در قانون امور دارویی و  پزشکی و مواد خوردنی و آشامیدنی جرم‌انگاری شده و مجازات این جرم در این قانون مشخص شده است. بر اساس قانون «هر فردی با عدم داشتن پروانه رسمی پزشکی، داروسازی و دندانپزشکی به فنون مزبور اشتغال ورزد یا با عدم دریافت پروانه از وزارت بهداری اقدام به تأسیس یکی از مؤسسه‌های پزشکی مطرح در ماده 1 کند یا پروانه خود را به دیگری واگذار کرده و یا پروانه دیگری را مورد استفاده قرار دهد، بعد از آن محل کار او از طرف وزارت بهداری تعطیل و به حبس تأدیبی از 6 ماه تا 2 سال و پرداخت غرامت از 5 هزار ریال تا 50 هزار ریال محکوم خواهد شد». این قانون در سال 1374 اصلاح شده و مجازات این جرم به ترتیب زیر تشدید شد:

«هر فردی با عدم داشتن پروانه رسمی به امور پزشکی، داروسازی، دندانپزشکی، آزمایشگاهی، فیزیوتراپی و مامایی اشتغال ورزد یا بدون پروانه از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اقدام به تأسیس یکی از مؤسسه‌های پزشکی مصرح در ماده 1 کند یا پروانه خود را به دیگری واگذار یا پروانه دیگری را مورد استفاده قرار دهد، بلافاصله محل کار آن‌ها به دست وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تعطیل و به حبس تعزیری از 6 ماه تا 3 سال و پرداخت جریمه نقدی از 5 میلیون تا 50 میلیون ریال محکوم خواهد شد و در صورت تکرار به حبس از 2 تا 10 سال و پرداخت جریمه از 5 میلیون تا 100 میلیون ریال یا دو برابر قیمت داروهای مکشوفه (هر کدام که بیشتر باشد) محکوم خواهد شد».

ارکان جرم دخالت در امور دارویی و پزشکی چیست؟

هر جرمی که اتفاق می‌افتد ارکانی دارد که اگر این ارکان محقق نشود، جرمی هم وقوع نیافته است. این ارکان در تمامی جرایم مشترک بوده و عبارت است از رکن مادی، رکن معنوی و رکن قانونی. به‌عبارت دیگر، تنها زمانی می‌توانیم بگوییم جرمی اتفاق افتاده است که عمل مجرمانه مزبور دارای سه رکن قانونی، مادی و معنوی باشد. جرم مداخله در امور پزشکی نیز این این قاعده مستثنی نبوده و برای تحقق این جرم، باید ارکان سه‌گانه این جرم وجود داشته باشد. در ادامه به بررسی ارکان تحقق جرم مزبور خواهیم پرداخت.

1. رکن قانونی

رکن قانونی تحقق جرم به این معنا است که عمل ارتکابی تنها زمانی مجرمانه تلقی می‌شود که در قانون جرم‌انگاری شده باشد. به‌عبارت دیگر، تنها زمانی می‌توان افراد را به دلیل ارتکاب فعل یا ترک فعل، مجازات کرد که قانون آن فعل یا ترک فعل را مجرمانه دانسته و برای آن مجازات در نظر گرفته باشد. در ارتباط با جرم دخالت در امور پزشکی و دارویی، افعالی که مصداق این جرم هستند به عنوان اعمال مجرمانه در قوانین ایران جرم‌انگاری شده و برای آن مجازات تعیین شده است. در نتیجه، رکن قانونی این جرم محقق شده است و اگر رکن مادی و معنوی نیز محقق گردد می‌توان گفت که این جرم ارتکاب یافته است.

کانال تلگرام لامینگو

2. رکن مادی

عنصر مادی هر جرم، رفتار مادی یا فیزیکی می‌باشد که شخص برای ارتکاب جرم باید آن را انجام دهد و در صورتی‌که این عمل انجام نشود، جرم مزبور محقق نمی‌گردد. در ارتباط با تحقق جرم مداخله در امور پزشکی نیز افعالی باید انجام شود تا جرم مزبور محقق گردد. مطابق با قانون امور پزشکی و دارویی، افعالی که اگر بدون داشتن مجوز لازم انجام شود مصداق جرم دخالت در امور پزشکی است، عبارت است از:

1. اشتغال به امور پزشکی،‌ داروسازی، دندانپزشکی، آزمایشگاهی، فیزیوتراپی، مامائی و سایر رشته‌‌هایی که به ‌تشخیص وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی جزو حِرَف پزشکی و پروانه‌دار محسوب می‌شوند بدون داشتن پروانه معتبر از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

2. ایجاد هر نوع مؤسسه پزشکی نظیر بیمارستان، زایشگاه، تیمارستان، آسایشگاه، آزمایشگاه، پلی‌کلینیک، مؤسسات فیزیوتراپی، الکتروفیزیوتراپی، هیدروتراپی، لابراتوار، کارخانه‌‌های داروسازی، داروخانه، درمانگاه، بخش تزریقات و ‌پانسمان و …

3. در اختیار گذاشتن پروانه خویش برای استفاده افرادی که تخصصی در امور پزشکی ندارند

4. استفاده از پروانه پزشکی دیگران

به عبارت دیگر، تنها زمانی می‌توان فرد را به جرم مداخله در امور پزشکی محاکمه کرد که بدون داشتن مجوز اقدام به انجام یکی از افعال فوق نموده باشد. در ارتباط با فاعل جرم باید بدانید که تفاوتی ندارد فاعل جرم فرد عادی باشد یا پزشک؛ زیرا اگر پزشک اقدام به انجام امور پزشکی در حوزه‌ای نماید که تخصص لازم در آن را ندارد، در این صورت این فرد نیز مرتکب جرم شده است. برای مثال اگر پزشک داخلی اقدام به فعالیت و اشتغال در حوزه دندانپزشکی نماید، در این صورت این فرد مرتکب جرم شده است. علاوه بر این اگر پزشکی که پروانه طبابت او به هر دلیل تعلیق یا باطل شده است در دوره تعلیق یا ابطال اقدام به مداوای بیماران نماید، در این صورت این فرد مرتکب جرم شده است.

3. رکن روانی

رکن معنوی یا روانی هر جرم، قصد و نیتی است که فرد برای ارتکاب آن جرم در ذهن داشته است. جرم مداخله در امور پزشکی یکی از جرایم عمدی قانون مجازات است و در نتیجه، فاعل این جرم باید قصد ارتکاب یکی از افعالی که مصداق این جرم می‌شود را داشته باشد. اگر مرتکب جرم، بدون داشتن قصد عامدانه و سهواً و از روی بی‌احتیاطی مرتکب یکی از اعمالی شود که مصداق این جرم است، در این صورت جرم مداخله در امور پزشکی محقق نشده است.

جرم دخالت در امور پزشکی چگونه جرمی است؟

جرایم در قانون مجازات اسلامی به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. یکی از این دسته‌بندی‌ها مطلق یا مقید بودن جرم ارتکابی است. جرم مقید جرمی است که در صورتی وقوع می‌یابد و مرتکب زمانی مجازات می‌شود که نتیجه خاصی رخ دهد؛ برای مثال جرم قتل یکی از جرایم مقید قانون است زیرا تنها زمانی می‌توان رفتاری را مشمول عنوان قتل دانست که ارتکاب آن رفتار منجر به کشته شدن شخصی شود. با توجه به این توضیحات متوجه خواهید شد که جرم مداخله در امور پزشکی، جرمی مطلق است زیرا به صرف انجام یکی از اعمالی که مصداق این جرم است، امکان شکایت از این جرم ایجاد خواهد شد، حتی بدون اینکه اشخاصی از ارتکاب این جرم آسیب دیده باشند. به عبارت دیگر، حتی اگر بیمار یا مراجعه‌کننده از ارتکاب جرم مداخله در امور پزشکی آسیب نبیند باز هم می‌تواند از مرتکب شکایت کند.

علاوه بر این، جرم دخالت در امور پزشکی، یکی از جرایم به عادت در قانون است. جرایم به عادت جرایمی هستند که مجازات کردن مرتکب تنها زمانی ممکن است که این شخص حداقل 2 بار مرتکب عمل مجرمانه شده باشد. در ارتباط با جرم مزبور نیز اگر مرتکب تنها یک بار اقدام به انجام اعمالی کرده باشد که دخالت در امور پزشکی محسوب می‌شود، در این صورت مجازات نخواهد شد و برای ارتکاب این جرم مرتکب که ممکن است پزشک یا فرد عادی باشد باید حداقل دو بار این دخالت غیرمجاز را انجام دهد.

این مطلب را نیز بخوانید: شرایط و مراحل شکایت از خطای پزشکی چیست و انواع خطاهای پزشکی کدامند؟

مجازات و جریمه جرم دخالت کردن در امور پزشکی و دارویی چیست؟

در قانون امور دارویی و پزشکی و مواد خوردنی و آشامیدنی، جریمه و مجازات عمل مجرمانه دخالت در امور پزشکی مشخص شده است. بر اساس این قانون، اگر شخصی بدون داشتن مجوز پزشکی لازم اقدام به استغال به امور پزشکی، دندانپزشکی، مامایی، آزمایشگاهی، فیزیوتراپی و سایر امور پزشکی و درمانی نماید، در این صورت محل کار این فرد به عنوان مجازات تعطیل و افرادی که به انجام این امور مشغول بودند به حبس تعزیری از 6 ماه تا 3 سال و پرداخت جزای نقدی از 5 میلیون تا 50 میلیون ریال محکوم خواهند شد. اگر فرد پس از گذراندن مجازات اقدام به تکرار این جرم نماید، در این صورت به حبس از 2 تا 10 سال و پرداخت جریمه نقدی از 5 تا 100 میلیون ریال یا دو برابر قیمت داروهای مکشوفه اگر رقم بیشتری باشد، محکوم خواهد شد.

مجازات مداخله در امور پزشکی بر اساس اصلاحیه قانون امور دارویی و پزشکی

در سال 1379 اصلاحیه جدیدی برای این قانون تصویب گردید که در این اصلاحیه، اعمال دیگری نیز مصداق جرم دخالت در امور پزشکی محسوب می‌شد و مجازات این جرایم نیز در این قانون ذکر شده است. در تبصره 1 این اصلاحیه آمده است که «واردات و صادرات و خرید و فروش داور بدون أخذ مجوز از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکى جرم محسوب شده و مرتکب به مجازات مقرر در ماده 3 محکوم و داروهای مکشوفه به نفع دولت ضبط و در اختیار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به منظور تعیین تکلیف (از نظر قابل مصرف و غیرقابل مصرف بودن) قرار خواهد گرفت».

در تبصره 2 این اصلاحیه، خرید و فروش غیرقانونی دارو و خودداری از ارائه دارو به افراد نیز به عنوان عملی مجرمانه جرم‌انگاری شده است و مجازات آن ذکر شده است. تبصره 2 این اصلاحیه در ارتباط با این جرم می‌گوید «در صورتى‌که هر یک از مسئولین موضوع ماده 3 و یا مسئولین مراکز ساخت، تهیه، توزیع و فروش دارو و تجهیزات و ملزومات پزشکى مبادرت به خرید و فروش غیرقانونى موارد فوق نمایند و یا از توزیع و ارائه خدمات خوددارى و یا موجب اخلال در نظام توزیع دارویى کشور شوند علاوه بر مجازات مقرر در ماده 3 به محرومیت از اشتغال در حرفه مربوطه از یک تا ده سال محکوم خواهند شد».

جمع‌بندی

یکی از بزرگترین مشکلات هر جامعه‌ این است که افراد اقدام به اشتغال در مشاغلی می‌کنند که تخصصی در آن ندارند. این موضوع اما در برخی حوزه‌ها حیاتی‌تر است؛ برای مثال اشتغال افراد به امور پزشکی بدون داشتن علم کافی و مجوز لازم، سبب به خطر افتادن جان افراد و ایجاد آسیب‌های جبران‌ناپذیری خواهد شد. این موضوع تا اندازه‌ای حائز اهمیت است که قانونگذار در قوانین ایران مداخله در اموز پزشکی را جرم‌انگاری کرده است. دخالت در امور پزشکی به این معنا است که افراد بدون داشتن تحصیلات آکادمیک و پروانه نظام پزشکی، اقدام به انجام امور پزشکی، دارویی و درمانی نمایند. در صورتی‌که وقوع جرم دخالت غیرمجاز در امور پزشکی اثبات گردد، مرتکب به مجازات حبس و جریمه نقدی محکوم خواهد شد. خرید و فروش عیرقانونی دارو، فعالیت در حوزه‌های غیرمرتبط پزشکی، اجاره دادن پروانه پزشکی و غیره، همه از مصادیق جرم دخالت در امور پزشکی محسوب می‌شوند.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

مشاوره حقوقی تلفنی یا حضوری لامینگو

همانطور که در این مطلب بیان شد، شما می‌توانید در صورتی‌که متوجه ارتکاب جرم مداخله در امور پزشکی شدید از پزشک خود و یا فردی که بدون داشتن مجوز نظام پزشکی طبابت کرده است، شکایت کنید. از آنجایی که مجازات این جرم درجه 7 و 8 است، در نتیجه به این جرم مستقیماً در دادگاه رسیدگی می‌شود. برای طرح شکایت، شما باید شکواییه‌ای کیفری تنظیم و از طریق دفاتر الکترونیک قضایی شکواییه خود را ثبت نمایید. از آنجایی که ثبت شکواییه نیاز به اطلاعات حقوقی دارد، پیشنهاد می‌شود پیش از اقدام برای طرح دعوا، ابتدا با مشاورین حقوقی مشورت نمایید. در همین راستا شما می‌توانید با همکاران ما در تیم حقوقی لامینگو در ارتباط بوده و مشاوره حقوقی را به‌صورت تلفنی و یا حضوری دریافت نمایید.

بلاگ حقوقی لامینگو را دنبال کنید!

اگر تا اینجای مطلب را مطالعه کرده و از مطالعه این نوشته رضایت کافی را داشته‌اید، پیشنهاد می‌شود وارد بلاگ حقوقی لامینگو شده و سایر مطالب این بلاگ را نیز مطالعه نمایید. در بلاگ لامینگو همکاران ما مطالب زیادی را درباره جرایم مختلف قانون مجازات تهیه و منشتر کرده‌اند. در نظر داشته باشید که مطالعه محتواهای حقوقی، به افزایش دانش حقوقی شما کمک بسیاری نموده و می‌توانید با داشتن اطلاعات لازم اقدام به انجام امور حقوقی خود نمایید. شما همچنین می‌توانید پس از مطالعه هر مطلب در صورتی‌که ابهام یا پرسشی در ارتباط با آن مطلب در ذهن دارید، سؤال خود را در انتهای همان محتوا برای ما بنویسید تا همکاران ما به آن پاسخ دهند. در پایان ضمن تشکر از توجه شما خواهشمندیم تا نظرات و انتقادات خود درباره این نوشتار را در بخش دیدگاه‌های مطلب با ما به اشتراک بگذارید.